National Assembly for Wales

Byddwn yn cynnull nawr, ac felly croeso, bawb, i'r Cyfarfod Llawn. Cyn i ni ddechrau, a gaf i nodi ychydig o bwyntiau? Mae Cyfarfod Llawn a gynhelir drwy gynhadledd fideo yn unol â Rheolau Sefydlog Senedd Cymru yn gyfystyr â thrafodion y Senedd at ddibenion Deddf Llywodraeth Cymru 2006. Bydd rhai o ddarpariaethau Rheol Sefydlog 32.4 yn berthnasol ar gyfer Cyfarfod Llawn heddiw a nodir y rheini ar yr agenda. Hoffwn atgoffa'r Aelodau bod y Rheolau Sefydlog sy'n ymwneud â threfn mewn Cyfarfodydd Llawn yn berthnasol i'r cyfarfod hwn.

Felly, eitem 1 yn y rhan hon o'r cyfarfod yw cwestiynau i'r Prif Weinidog, a daw'r cwestiwn cyntaf gan Rhianon Passmore.

Dirprwy Lywydd, diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn. Mae Llywodraeth Cymru wedi dynodi iechyd meddwl plant a phobl ifanc fel gwasanaeth hanfodol drwy gydol y pandemig. Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan wedi defnyddio cyllid ychwanegol a ddarparwyd i ddatblygu amrywiaeth o wasanaethau arloesol sy'n cynnwys partneriaid statudol a thrydydd sector eraill.

Diolch. Prif Weinidog, roedd hi'n Wythnos Iechyd Meddwl Plant yr wythnos diwethaf. Roeddwn i'n falch bod y Llywodraeth wedi ei nodi drwy addo cefnogi wythnos iechyd meddwl pobl ifanc, ac roeddwn i'n falch bod Llywodraeth Lafur Cymru wedi ei nodi drwy addo cefnogi gwasanaethau iechyd meddwl pobl ifanc. Gallai'r cyllid hwn fod yn achubiaeth wirioneddol i gynifer o bobl ifanc sydd wedi bod yn dioddef drwy gydol y pandemig hwn. Prif Weinidog, a allwch chi amlinellu sut y bydd y cyllid hwn yn cael ei ddefnyddio a sut y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau ei fod yn cyrraedd y gwasanaethau rheng flaen sy'n darparu'r cymorth hwn yn Islwyn?

Diolchaf i Rhianon Passmore am y cwestiwn dilynol yna, Dirprwy Lywydd. Gallaf i ddweud wrthi, o'r £9.4 miliwn, bydd £5.4 miliwn yn cael ei ddefnyddio i gynorthwyo darpariaeth gwasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed, a bydd hynny yn cynnwys darpariaeth mewn ysbytai, gan gynnwys datblygu gwelyau sy'n briodol i'w hoedran mewn byrddau iechyd lleol pan fo hynny yn angenrheidiol, ond bydd cymorth yn cael ei gryfhau hefyd mewn timau iechyd meddwl cymunedol i ddarparu gwasanaethau mwy dwys i bobl ifanc yn y gymuned, gan eu tynnu i lawr o dderbyniadau cleifion mewnol. Bydd gweddill y cyllid, £4 miliwn, yn cynorthwyo'r gwaith o ehangu rhaglen arbrofol mewngymorth ysgolion CAMHS, a defnyddir hwnnw i ddatblygu capasiti rheng flaen yn ein hysgolion. Ac mae hynny, Dirprwy Lywydd, yn rhan o holl fyrdwn yr arian ychwanegol hwn, sef dad-ddwysáu ymyrraeth ym mywydau pobl ifanc. Ac atgyfnerthwyd hynny, fel y bydd yr Aelod yn gwybod, ymhellach ddoe gyda chyhoeddiad o £2.5 miliwn arall i gefnogi gwasanaethau iechyd meddwl a llesiant yn ein colegau addysg bellach, wedi'i dargedu unwaith eto at lesiant ein pobl ifanc.

Prif Weinidog, rwyf innau hefyd yn croesawu unrhyw arian tuag at hyn. Yn amlwg, mae yn ein calonnau a'n meddyliau ni i gyd ar hyn o bryd, yr anawsterau y mae llawer o blant yn eu dioddef o ganlyniad i'r pandemig hwn, ac felly hefyd y rhieni a'r teuluoedd sydd hefyd yn gorfod jyglo ac ad-drefnu eu bywydau i'w cefnogi. Ond roeddwn i'n meddwl tybed, gan fod llawer o gynghorau yn gwneud gwahanol bethau yn gyffredinol yn Nwyrain De Cymru ond hefyd ledled Cymru, sut mae'r Llywodraeth hon yn dod o hyd i'r enghreifftiau o arfer gorau o ddefnyddio gwasanaethau ar-lein i gynorthwyo ein plant sy'n agored i niwed ac estyn allan at y plant hynny sydd ei angen nawr a gwneud yn siŵr bod arfer gorau yn cael ei ledaenu ar draws Cymru gyfan. Diolch.

Wel, Llywydd, diolchaf i Laura Anne Jones am y cwestiwn yna. Rwy'n cytuno yn llwyr â'i gynsail. Rwy'n credu ei fod yn beth da iawn bod arloesedd yn digwydd mewn gwahanol rannau o Gymru. Gwn y bydd yr Aelod yn ymuno â mi i longyfarch y tîm Cysylltu â Theleiechyd i Blant mewn Ysbytai ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan, a enillodd wobr tîm y flwyddyn Coleg Brenhinol y Seiciatryddion yn ddiweddar am ddatblygu gwasanaethau teleiechyd, ac mae'r datblygiadau hynny bellach yn cael eu defnyddio gan fyrddau iechyd eraill mewn gwahanol rannau o Gymru. Ac rwy'n credu bod honno yn ffordd synhwyrol iawn i'r gwasanaethau hyn ddatblygu, gan annog arloesedd lleol ac, fel y mae Laura Anne Jones yn ei ddweud, lle dangoswyd eu bod nhw'n llwyddo, yna gwneud yn siŵr bod y llwyddiant hwnnw yn cael ei drosglwyddo i wasanaethau ehangach yng ngweddill Cymru. Dyna pam mae gennym ni becyn cymorth iechyd meddwl cenedlaethol i bobl ifanc yng Nghymru, dyna pam mae gennym ni wasanaethau therapi ymddygiad gwybyddol ar gael ar-lein i bobl ifanc ym mhob rhan o Gymru, gan barhau, fel y dywedais, i annog arloesedd yn y trydydd sector ac mewn gwasanaethau statudol yn y cyfnod eithriadol hwn.

Dirprwy Lywydd, mae Cymru yn wlad ddatganoledig, sy'n cymryd rhan yn wirfoddol yn undeb y Deyrnas Unedig.

Diolch am y datganiad yna. Rydym ni'n mynd drwy argyfwng iechyd difrifol iawn a rhaglen frechu torfol hefyd erbyn hyn. Arweiniwyd y broses o gaffael y brechlynnau gan Lywodraeth y DU, ac rwy'n credu y byddai'r rhan fwyaf o bobl synhwyrol yn cytuno ei bod wedi bod yn llwyddiant mawr a bod caffael y brechlynnau yn enghraifft dda o undeb y DU yn gweithio ar ei orau. Mae'n ymddangos erbyn hyn bod y Ceidwadwyr Cymreig yn cael eu perswadio yn hwyr o fanteision y dull a arweinir gan y DU, er iddyn nhw fethu â chefnogi gwelliannau o blaid yr union ddull gweithredu hwnnw a gyflwynwyd gan fy mhlaid i, Plaid Diddymu Cynulliad Cymru, yma yn y Siambr hon dim ond tair wythnos yn ôl, ond gwell hwyr na hwyrach. Tybed, Prif Weinidog, a ydych chi'n cytuno ei bod hi efallai yn bryd i chi roi'r gorau i hedfan eich barcud ynglŷn â'r DU yn dod yn ffederasiwn a nodi'r manteision mawr iawn a all ac sydd wedi deillio o ymateb y DU gyfan i'r argyfwng COVID.

Wel, Llywydd, nid wyf i'n gyfrifol am ddryswch Plaid Geidwadol Cymru, ond yr hyn yr wyf i'n gyfrifol amdano yw dod i gytundeb gyda gwledydd eraill yn y Deyrnas Unedig pan fyddaf i'n credu bod gwneud hynny er budd Cymru. Dyna pam y mae gennym ni gaffaeliad DU gyfan o gyflenwad o'r brechlyn, oherwydd, o'r cychwyn cyntaf, cytunodd Cymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon mai dyna'r ffordd orau ymlaen. Dyna'r hyn yr wyf i'n ei olygu wrth ddweud perthynas wirfoddol yn undeb y Deyrnas Unedig.

Prif Weinidog, a ydych chi'n cytuno â mi mai'r adnodd gorau, ar gyfer dyfodol yr undeb, yw ein dinasyddion, a'i bod hi'n bryd i ddinasyddion ledled y Deyrnas Unedig fod yn rhan o gynulliadau dinasyddion i helpu i ddatblygu cynigion a fydd yn arwain at Ddeddf uno newydd a fydd yn arwain at Deyrnas Unedig sy'n gydlynol yn gyfansoddiadol am 300 mlynedd arall, rwy'n gobeithio?

Rwy'n sicr yn cytuno â Mr Melding bod cynnwys dinasyddion yn y broses o ail-lunio'r Deyrnas Unedig yn hanfodol mewn rhywbeth mor bwysig â dyfodol y wlad yr ydym ni i gyd yn byw ynddi. Clywais yr Aelod yn cael ei gyfweld nid mor bell yn ôl â hynny, pan ddywedodd—ac roeddwn i'n cytuno yn llwyr ag ef—bod yr undeb presennol ar ben. Does dim pwynt i ni geisio cadw rhywbeth i fynd yn y modd hwnnw, pan nad yw'r gefnogaeth a oedd ganddo ar un adeg yno mwyach. Mae angen i ni ei ail-lunio yn y ffordd y mae'r Aelod newydd ei ddisgrifio, ac, er mwyn gwneud hynny, mae cyfranogiad a chefnogaeth dinasyddion, wrth gwrs, yn hanfodol.

Prif Weinidog, a ydych chi'n rhannu fy anobaith yn gwrando ar bobl fel Gareth Bennett a rhai yn y Blaid Geidwadol sy'n dymuno i Gymru beidio â chael unrhyw fodolaeth o gwbl? Maen nhw eisiau dileu Cymru oddi ar y map, a'r cyfan oherwydd na allan nhw gael eu hethol i'r Llywodraeth yng Nghymru. Mae democratiaeth yn iawn iddyn nhw cyn belled â'u bod nhw'n ennill. Prif Weinidog, a wnewch chi ymuno â mi i gondemnio eu hatgasedd cryf at ein gwlad a pharhau i wrthwynebu eu hymdrechion tila i droi ein gwlad yn sir?

Rwy'n cytuno yn llwyr â hynny, Dirprwy Lywydd. Nid yw Cymru yn gangen o Lywodraeth unrhyw un arall. Mae polisi'r Ceidwadwyr Cymreig yn eglur y dyddiau yma: mae'n bolisi 'ar gyfer Cymru, gweler Lloegr'. Mae'n bolisi llwfr, Dirprwy Lywydd. Mae'n siomi pobl Cymru, ac ni fydd fy mhlaid i yn y Llywodraeth hon byth yn rhoi ein hunain yn y sefyllfa honno.

Prif Weinidog, ers cael fy ethol i'r Senedd a gweithio ar wahanol bwyllgorau, gan gynnwys y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, mae fy marn ar ddatganoli wedi esblygu, ac rwyf i'n gwyro tuag at berthynas fwy aeddfed rhwng gwledydd y DU a symud tuag at strwythur mwy ffederal. Mae gen i ddiddordeb mewn gwybod, ar ôl clywed eich barn ar gyfeiriad datganoli yn y dyfodol, pa un a oes tir canol rhwng diddymu ac annibyniaeth mewn gwirionedd? Diolch.

Dirprwy Lywydd, diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna a hoffwn ei llongyfarch ar esblygiad ei barn. Rwy'n credu ei bod hi'n wirioneddol galonogol pan fydd pobl yn defnyddio'r profiad sydd ganddyn nhw i feddwl am y materion pwysig iawn hyn. Ac mae yna, wrth gwrs: fy marn i yw y bu tir canol erioed rhwng y rhai sy'n dymuno ein gwahanu ni oddi wrth y Deyrnas Unedig a'r rhai sy'n dymuno ein rhoi ni yn ôl i San Steffan a Whitehall, a pholisi datganoli yw hwnnw, sy'n rhoi cymaint o annibyniaeth gweithredu i ni yma yn y Senedd i wneud penderfyniadau sy'n effeithio ar bobl sy'n byw yng Nghymru yn unig, a dim ond pobl yng Nghymru a ddylai wneud y penderfyniadau hynny. Ond ar yr un pryd, pan fyddwn ni'n dewis gwneud hynny, cyfuno ein cymdeithas wirfoddol a bod yn rhan o gyfres o drefniadau y DU gyfan, dyna, yn fy marn i, yw'r gorau o'r ddau fyd i bobl yng Nghymru ac mae'n safbwynt sydd wedi ei gefnogi gan bobl Cymru ers ymhell dros 20 mlynedd erbyn hyn.

Trown yn awr at gwestiynau arweinyddion y pleidiau, a'r cyntaf y prynhawn yma yw Adam Price.

Diolch, Dirprwy Lywydd. O weld y stampiau 'gwireddwyd' mawr, beiddgar hynny ar dudalen agoriadol eich adroddiad blynyddol, Prif Weinidog, cefais fy atgoffa o bapur a ddarllenais yn ddiweddar am eich Llywodraeth, a oedd yn dweud hyn:

Tueddir i weld ymgyrch ticio blychau i sicrhau y gellir dweud bod addewidion Maniffesto a Rhaglen wedi eu cyflawni. Yr hyn nad wyf i erioed wedi ei weld yw ymgais gyffredinol i asesu a yw'r canlyniadau dymunol sy'n sail i'r Rhaglen...yn cael eu datblygu.

Nid ydych chi'n cydnabod eich methiannau mewn unrhyw ran o'ch adroddiad, y targedau a fethwyd, yr addewidion a dorrwyd. Dywedasoch y byddech chi'n dileu tlodi tanwydd erbyn 2018; wnaethoch chi ddim. Dywedasoch y byddech chi'n dileu tlodi plant erbyn 2020; wnaethoch chi ddim. Dywedasoch y byddech chi'n lleihau 40 y cant ar allyriadau erbyn y llynedd; wnaethoch chi ddim. I ddyfynnu'r papur hwnnw eto, am eich Llywodraeth:

Mae'r meddylfryd presennol yn gwneud cyflawni yn ail i gynnal y status quo.

Onid yw hynny yn crynhoi pethau yn berffaith, Prif Weinidog?

Wel, Dirprwy Lywydd, mae'n ymddangos bod yr Aelod wedi gafael yn yr araith anghywir. Ceir dadl ar yr adroddiad blynyddol yn ddiweddarach y prynhawn yma. Bydd yn gallu ailgylchu ei sylwadau, rwy'n siŵr, unwaith eto bryd hynny. Rwy'n credu nad yw pobl sy'n byw yng Nghymru yn rhannu ei agwedd ddirmygus at 20,000 o dai fforddiadwy newydd yma yng Nghymru. Ni fyddai'r bobl ifanc hynny sydd wedi cymryd rhan yn y 100,000 o brentisiaethau ychwanegol yn rhannu ei farn; ac ni fyddai'r miloedd hynny o bobl hŷn sydd wedi elwa ar y dull mwyaf blaengar o sicrhau bod pobl yn gallu cadw eu hasedau pan fyddan nhw'n mynd i ofal preswyl ychwaith, na'r bobl hynny sydd wedi elwa ar y gronfa driniaethau newydd, gan leihau'r amser yn aros am gyffuriau newydd yma yng Nghymru o 90 diwrnod i 13 diwrnod. Mae'r rheini yn wahaniaethau gwirioneddol ym mywydau pobl go iawn ar hyd a lled Cymru. Dyna yr wyf i'n sefyll drosto. Dyna mae'r Blaid Lafur yn sefyll drosto. Efallai y byddai'n well ganddo fe wacterau annibyniaeth a syniadau chwyddedig eraill. Byddwn ni'n ymdrin â'r pethau hynny sy'n gwneud gwahaniaeth ym mywydau pobl, a dyna pam maen nhw'n gwybod bod y Llywodraeth hon yn Llywodraeth sydd ar eu hochr nhw.

Prif Weinidog, nid fy safbwyntiau i yw'r sylwadau yr wyf i newydd eu darllen—safbwyntiau rhywun a oedd yn gyfarwyddwr anweithredol o'ch Llywodraeth am bron i ddegawd ydyn nhw. Mae'n anodd dod o hyd i gyhuddiad mwy damniol na'r datganiad hwn ganddo am y profiad hwnnw:

Nid wyf i erioed wedi bod yn rhan o Fwrdd â'r fath ddiffyg mesurau o gynnydd neu lwyddiant canlyniadau.

Rydych chi'n ymgyrchu mewn barddoniaeth ac yn llywodraethu mewn rhyddiaith, yn ôl y dywediad, ond rydych chi'n cyflawni mewn rhifau, oherwydd, heb fetrigau, rydych chi heb lyw ac yn ddigyfeiriad, ac mae hynny yr un mor wir am eich gweledigaeth ar gyfer y dyfodol, Prif Weinidog, ag y mae am eich cyflawniad yn y gorffennol. Dyma oedd gan Lafur Cymru ar lawr gwlad i'w ddweud am eich cynigion polisi ar gyfer yr etholiad ym mis Mai: mae diffyg min trawsnewidiol iddyn nhw, maen nhw'n ochelgar ac yn ddi-fflach, maen nhw'n:

methu ag ymateb i faint yr heriau y bydd Cymru yn eu hwynebu yn ystod y blynyddoedd i ddod.

Gallwch ddiystyru fy meirniadaethau i o'ch Llywodraeth, Prif Weinidog, ond a allwch chi ddiystyru geiriau'r union bobl sy'n ymgyrchu i'ch rhoi chi yn y swydd yr ydych chi ynddi ar hyn o bryd?

Wel, Llywydd, bydd ein cynigion ar gyfer tymor nesaf y Senedd yn cael eu cyhoeddi ym maniffesto'r Blaid Lafur. Pan fydd yr Aelod wedi ei weld, bydd yn gallu llunio barn arno. Nid yw wedi ei weld; nid yw'r bobl y mae'n ymddangos ei fod yn eu dyfynnu wedi ei weld ychwaith.

Wel, mae'r ymgyrchwyr Llafur yr wyf i wedi eu dyfynnu yn feirniadol o ddogfen bolisi derfynol eich plaid, yr wyf i wedi ei gweld, oherwydd nad yw'n ymrwymo i ymestyn prydau ysgol am ddim—yr union bolisi yr ydych chi wedi bod yn ymosod arnaf i yn ei gylch dros yr wythnosau diwethaf hyn. Mae'n ymddangos fy mod i'n nes at werthoedd Llafur nag ydych chi erbyn hyn.

Prin yw'r syniadau newydd y mae'r ddogfen yn eu cynnwys, ond rhai cyfaddefiadau newydd o leiaf. Ynddo, tynnodd aelodau'r Blaid Lafur, a dyfynnaf, sylw at yr

angen am fuddsoddiad a newid polisi i feithrin mwy o gadernid yn erbyn digwyddiadau tywydd garw,

sy'n gyfaddefiad mwy eglur nag a gawsom ni erioed gan Weinidogion eich bod chi wedi methu â gwario digon ar amddiffynfeydd rhag llifogydd, gyda chanlyniadau trychinebus. Mae'n anodd anghytuno ag aelodau Llafur pan fyddan nhw'n galw yn y ddogfen am fwy o fanylion am weledigaeth Llafur ar gyfer dyfodol ffermio, pan mai eich gweledigaeth ar hyn o bryd yw dim dyfodol o gwbl. Ond efallai mai'r frawddeg fwyaf trawiadol ohonynt i gyd yw hon: mae'r cynnig o ofal cymdeithasol am ddim ar y pwynt angen—polisi arall gan Blaid Cymru—yn ddymunol. Y cwestiwn yw, Prif Weinidog: a fydd hynny byth yn cael ei gyflawni gyda chi a'ch plaid wrth y llyw?

Wel, Llywydd, rwyf i wedi cynnig cyfle o'r blaen i'r Aelod gael ffurflen aelodaeth ar gyfer y Blaid Lafur, y mae'n cymryd cymaint o ddiddordeb ynddi, oherwydd, pe byddai'n gwneud hynny, byddai'n fwy cyfarwydd â phrosesau llunio polisi fy mhlaid. Felly, nid yw fy mhlaid wedi cwblhau ei phroses llunio polisi. Nid oes dogfen derfynol, y mae'n cyfeirio ati yn anghywir. Yn wir, rwyf i'n edrych ymlaen at dreulio dydd Sadwrn gydag aelodau o'm plaid yn edrych ar tua 700 o wahanol gynigion y mae unedau'r blaid ledled Cymru gyfan wedi eu cyfrannu at gamau olaf ein proses llunio polisi. Mae'r Aelod, mae arnaf ofn, wedi cael ei gamarwain wrth gredu ei fod yn deall y ffordd y mae'r Blaid Lafur yn gweithredu. Byddwn yn parhau i ddatblygu ein polisïau. Byddwn yn eu rhoi nhw mewn maniffesto. Bydd ein maniffesto yn faniffesto y gellir ei gyflawni. Ni fydd yn rhestr o ddymuniadau heb ei chostio o'r math y mae ef wedi treulio misoedd lawer yn ei datblygu erbyn hyn—gofal cymdeithasol heddiw; cannoedd o filiynau o bunnoedd yn rhagor nad oes ganddo i'w gwario—byth ymgais i ddweud wrthym ni o ble y bydd yr arian hwnnw yn dod, wrth gwrs, yn dilyn rhestrau dymuniadau yr wythnosau diwethaf o ran pethau eraill y mae'n ei gredu, dim ond trwy eu siglo o flaen llygaid pobl, y bydd yn eu perswadio nhw i'w cefnogi. Mae'r cyhoedd yng Nghymru, yn anffodus iddo ef, yn fwy craff nag y mae'n rhoi clod iddyn nhw ar ei gyfer. Byddan nhw'n gwybod, pan fydd addewidion yn cael eu gwneud, bod yn rhaid dod o hyd i'r modd i'w cadw nhw hefyd. Dyna pam, yn ddiweddarach y prynhawn yma, y byddwn ni'n dangos bod yr addewidion a wnaed gan fy mhlaid i yn yr etholiad diwethaf wedi cael eu cyflawni yn ystod tymor y Senedd hon. Dyna y mae pobl yn ei ddisgwyl, nid y math o lunio polisïau ffantasi y mae'r Aelod yn parhau i'w gynnig i ni yn y fan yma.

Trown at arweinydd y grŵp Ceidwadol, Andrew R.T. Davies.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Prif Weinidog, hoffwn roi sylw i fater amseroedd aros yng Nghymru, ac rwy'n sylweddoli bod pwysau ar amseroedd aros ledled y Deyrnas Unedig ond, yng Nghymru, er enghraifft, maen nhw'n arbennig o ddifrifol, gyda 530,000 o gleifion ar restr aros i ddechrau triniaeth—yr uchaf erioed ers i ddata gael eu casglu gyntaf yn y fformat hwn ers 2011. Mae 231,000 o'r cleifion hynny wedi bod yn aros 36 wythnos neu fwy. Mae hynny yn gynnydd o bron i 1,000 y cant ers mis Tachwedd 2019, pan yr oedd 22,000 o gleifion yn aros am dros 36 wythnos. A rhwng mis Mawrth a mis Tachwedd, roedd 20,000 yn llai o atgyfeiriadau canser brys o'i gymharu â'r un adeg yn flaenorol yn ystod y 12 mis diwethaf. Mae hyn yn destun pryder mawr rwy'n credu y byddwch chi'n cytuno, Prif Weinidog, felly pa gamau mae eich Llywodraeth yn eu cymryd i fynd i'r afael â'r amseroedd aros hyn yma yng Nghymru?

Llywydd, rwy'n cytuno â'r Aelod bod amseroedd aros yn y GIG yn destun pryder gwirioneddol flwyddyn ar ôl dyfodiad y coronafeirws, ac mae e'n iawn bod honno yn sefyllfa gyffredin ledled y Deyrnas Unedig gyfan. Y peth cyntaf y mae'n rhaid i ni ei wneud, a'r peth pwysicaf y gallwn ni ei wneud, yw tynnu allan o'r gwasanaeth iechyd y baich y mae'n rhaid iddo ei ysgwyddo ar hyn o bryd o bobl sy'n dioddef o'r coronafeirws i'r fath raddau fel bod yn rhaid eu trin nhw y tu mewn i'r ysbyty, gyda'r holl effeithiau y mae hynny yn eu cael ar allu'r gwasanaeth iechyd i gyflawni'r holl bethau eraill yr ydym ni yn disgwyl yn gwbl briodol iddo eu gwneud.

Ac yn hynny o beth, fel y bydd yr Aelod yn gwybod, rydym ni'n llwyddo ar hyn o bryd—cyfraddau positifrwydd i lawr yng Nghymru eto heddiw; y cyfraddau fesul 100,000 i lawr ledled Cymru eto heddiw. A'r wythnos hon rwy'n meddwl, am y tro cyntaf, gallwn weld gyda chryn hyder bod bwydo i mewn i leihad i bwysau yn y system ysbytai—am y tro cyntaf ers wythnosau lawer, llai na 1,000 o gleifion â coronafeirws wedi'i gadarnhau mewn gwely ysbyty, a nifer y bobl sydd angen gofal dwys wedi gostwng yn sylweddol yn ystod yr wythnos ddiwethaf hefyd.

Dyna'r sefyllfa sylfaenol y mae'n rhaid i ni ei chyrraedd er mwyn ail-greu'r gwasanaeth iechyd ar gyfer y dyfodol, ac yna pan fyddwn ni'n siŵr y gallwn ni greu'r capasiti hwnnw drwy fod â COVID-19 o dan reolaeth, yna bydd gan y gwasanaeth iechyd gynllun, a bydd y cynllun yn seiliedig ar flaenoriaethu clinigol. Bydd yn gynllun a arweinir gan glinigwyr, gan wneud yn siŵr y bydd y rhai y mae eu hanghenion fwyaf brys bob amser ar flaen y ciw yng Nghymru.

Prif Weinidog, mae'n ffaith, fel y nodais yn fy sylwadau agoriadol, bod amseroedd aros yn faith ledled y Deyrnas Unedig—rwy'n derbyn hynny—ond yma yng Nghymru maen nhw'n arbennig o ddifrifol, gydag un o bob pump o bobl ar restr aros o'r boblogaeth gyfan. A lle mae fy mhryder yn dod i'r amlwg yn y fan yma yw'r brys y mae'r Llywodraeth yn ei neilltuo i hyn i gael cynllun adfer allan o COVID. Pan fo gennych chi brif weithredwr Gofal Canser Tenovus yn dweud eu bod nhw wedi wynebu gwrthwynebiad gan Weinidogion o ran cynlluniau adfer ar gyfer gwasanaethau canser, a'r adroddiad a nododd Cymorth Canser Macmillan yr wythnos diwethaf bod 3,500 sydd â chanser heb gael diagnosis oherwydd y coronafeirws, mae hyn yn sicr yn bryder enfawr i bob un ohonom ni, oherwydd yr effaith niweidiol y mae hyn yn ei chael ar ganlyniadau, a'r pwysau tymor hwy ar y gwasanaeth iechyd.

Felly, pam mae'r elusennau canser yn dweud eu bod nhw'n wynebu gwrthwynebiad gan Weinidogion pan ddaw'n fater o roi cynllun canser brys ar waith, ac, os nad yw'r gwrthwynebiad hwnnw yn bodoli, a wnewch chi ymrwymo i ddatblygu'r cynllun canser hwnnw y mae ei angen ar frys, fel y nododd Tom Crosby—arweinydd canser Cymru—y bydd yn rhaid i'r gwasanaethau canser yng Nghymru gyflawni ar 120 y cant i 130 y cant o'u capasiti i fynd i'r afael â'r amseroedd aros hyn yr ydym ni'n eu hwynebu yma yng Nghymru?

Wel, Llywydd, rwy'n cytuno bod yr her sy'n wynebu'r gwasanaeth iechyd ar ôl coronafeirws yn real iawn, na fydd yn adferiad a fydd yn digwydd dros nos, ac rwy'n cytuno y bydd angen iddo fod yn adferiad sydd wedi'i gynllunio yn briodol, ac sydd wedi'i gynllunio gyda chlinigwyr. Nid oes unrhyw wrthwynebiad gan y Llywodraeth hon o ran gwneud yn siŵr bod ein gwasanaeth iechyd mewn sefyllfa i adfer. Ceir deialog, ac mae deialog yn golygu y bydd safbwyntiau sy'n cystadlu a gwahanol bwysau. Nawr, mae'r Gweinidog iechyd wedi bod yn sgwrsio â buddiannau ym maes canser yn ddiweddar iawn er mwyn gallu cynllunio ymlaen llaw, fel y dywedais yn fy ateb i'r cwestiwn cyntaf y prynhawn yma gan Rhianon Passmore. Mae gwasanaethau canser wedi cael eu dosbarthu fel gwasanaeth hanfodol gan Lywodraeth Cymru drwy'r pandemig cyfan. Mae'n rhaid i ni wneud mwy i roi'r hyder i gleifion, weithiau, i ddod ymlaen a chael triniaeth pan fyddan nhw'n ofni lefel y coronafeirws sydd mewn cylchrediad. Ac ategaf farn y Gweinidog iechyd, yr wyf i wedi ei glywed yn ei fynegi yn ddiweddar iawn, sef, pan fo gan bobl driniaethau ar gael iddyn nhw, yn enwedig pan fo angen y triniaethau hynny ar frys, ein bod ni'n annog y bobl hynny i ddod ymlaen, oherwydd mae ein gwasanaeth iechyd wedi trefnu ei hun i wneud yn siŵr y gellir darparu'r triniaethau hynny yn ddiogel ac yn llwyddiannus.

Yn anffodus, yn yr ateb yna, Prif Weinidog, ni chlywais i chi yn nodi'r cynllun ar gyfer datblygu gwasanaethau fel y gallan nhw ymgysylltu â rhai o'r 3,500 o bobl hynny nad ydyn nhw wedi cael diagnosis, yn ogystal â datblygu gwasanaethau ledled Cymru i ymateb i her yr amseroedd aros a gyfeiriais atoch chi yn fy nghwestiwn cyntaf. Rydym ni'n gwybod bod amseroedd aros yn broblem cyn y pandemig, pan roedd dwywaith cymaint o gleifion yn aros dros flwyddyn nag yng ngweddill Lloegr gyfan. Mae'n bwysig iawn ein bod ni'n deall lefel y gweithgarwch sy'n digwydd yn y GIG ar hyn o bryd. A wnewch chi ymrwymo i gyhoeddi'r data gweithgarwch sydd gan Lywodraeth Cymru ar lawdriniaethau yn y GIG yma yng Nghymru, ac a wnewch chi hefyd ymrwymo i gynnull bwrdd adfer cenedlaethol o'r proffesiynau i wneud yn siŵr, gan weithio gyda Gweinidogion y Llywodraeth, y gall cleifion a chlinigwyr yn y gwasanaeth iechyd fod yn ffyddiog bod y cynlluniau hyn yn cael eu datblygu ac y byddan nhw'n cael eu gweithredu fel na fyddwn ni'n parhau i gael adroddiadau fel adroddiad Macmillan yr wythnos diwethaf a nododd gymaint o achosion o ganser heb ddiagnosis ledled Cymru? Ac a allech chi ymrwymo i gyhoeddi eich ymateb i Ysgrifennydd Gwladol Cymru a'r Ysgrifennydd Gwladol dros Iechyd yn Lloegr, pan gynigiwyd cynnig cymorth ar y cyd ganddyn nhw i gefnogi unrhyw ymdrechion y gellid eu cyflwyno yma yng Nghymru i fynd i'r afael ag amseroedd aros a mynd i'r afael â chael pobl drwy'r gwasanaeth iechyd?

Wel, Llywydd, mae'r pwynt olaf yn dipyn o lol, onid yw e? Rydym ni'n cyhoeddi ffigurau yn fisol. Anfonwyd y cynnig honedig gan yr Ysgrifennydd Gwladol atom ar yr union adeg pan gafodd ysbytai Lloegr eu llethu gan lefel y coronafeirws yr oedden nhw'n ei wynebu. Nid oes unrhyw gynnig o gymorth ar y cyd mewn system lle mae ganddyn nhw ddwywaith lefel yr haint sydd gennym ni yma yng Nghymru. Mae wir—. A bod yn onest—a dweud y gwir, Llywydd, y cwbl yw hyn yw rhywfaint o chwarae gemau gwleidyddol ac mae'n tanseilio ymdrechion y rhai hynny ohonom ni sydd eisiau dull pedair gwlad o ddifrif i adfer yn sgil y pandemig hwn.

Rwyf i eisoes wedi cyflwyno'r cynllun, Dirprwy Lywydd. Rhan gyntaf y cynllun yw cael coronafeirws o dan reolaeth. Rwy'n sylwi, am yr ail wythnos yn olynol, nad oes yr un o ddau arweinydd y gwrthbleidiau eisiau gofyn unrhyw gwestiwn i mi am ran fwyaf hanfodol y gwasanaeth iechyd yng Nghymru heddiw—y rhaglen frechu eithriadol o lwyddiannus yma yng Nghymru. Fel erioed, gyda'r gwrthbleidiau, pryd bynnag y bydd unrhyw beth yn mynd yn dda yng Nghymru, nid oes ganddyn nhw air da i'w ddweud amdano. Am bythefnos yn olynol, ni allen nhw ddod o hyd i unrhyw gwestiwn i'w ofyn am y llwyddiant ysgubol hwnnw. Bydd y llwyddiant hwnnw yn caniatáu i ni wneud yr hyn a esboniais i'r Aelod, sef ein helpu ni i reoli coronafeirws, i dynnu allan o'r gwasanaeth iechyd y pwysau y mae'n ei deimlo ar hyn o bryd wrth ymdrin â'r pandemig, ac yna adfer ac ailgyflwyno gwasanaethau y tu allan i coronafeirws ar sail angen clinigol. Bydd hynny, wrth gwrs, yn cael ei gynllunio gyda'r grwpiau proffesiynol yr ydym ni'n ddigon ffodus o'u cael yn y gwasanaeth iechyd yng Nghymru. Mae'r gwaith difrifol, yn hytrach na'r dull bychan, sgorio pwyntiau o adfer y gwasanaeth iechyd, yn waith y gall pobl yng Nghymru fod yn siŵr y bydd y Llywodraeth hon yn ei wneud ar eu rhan. 

Llywydd, mae'r broses o frechu yn Alyn a Glannau Dyfrdwy yn parhau i gyflymu, diolch i ymrwymiad ac ymroddiad pawb sy'n ymwneud â darparu'r rhaglen ragorol hon ledled yr etholaeth.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Mae'r broses o gyflwyno'r brechlyn yng Nghymru yn parhau i gyflymu. Mae Cymru bellach wedi brechu mwy o'i phoblogaeth nag unrhyw wlad arall yn y Deyrnas Unedig. Gweithwyr sector cyhoeddus yn dangos unwaith eto y gallan nhw gyflawni a'u bod yn cyflawni pan fyddwn ni eu hangen. Prif Weinidog, pa mor ffyddiog ydych chi y byddwn ni'n bodloni'r terfyn amser canol mis Chwefror, fel yr addawyd? Yn ail, pa mor ffyddiog ydych chi y gallwn ni barhau i greu mwy o gapasiti wrth symud ymlaen i gam nesaf y rhaglen frechu? Ac yn olaf, Prif Weinidog, deallaf fod gweithwyr proffesiynol yn gweithio yn eithriadol o galed i ddiogelu'r GIG a phobl agored i niwed, drwy gyflwyno brechiad ffliw enfawr hefyd. A wnewch chi ymuno â mi i longyfarch pawb sy'n rhan o'r ddwy raglen?

Wel, Dirprwy Lywydd, diolchaf i Jack Sargeant am gyfle i'r Senedd gael siarad am yr hyn y mae pawb arall yng Nghymru yn siarad amdano, sef llwyddiant syfrdanol ein gwasanaeth iechyd gwladol a'r gweithwyr sector cyhoeddus eraill hynny, y swyddogion llywodraeth leol, sydd wedi ein helpu ni i agor canolfannau brechu torfol, a ddaeth o hyd i'r desgiau, a ddaeth o hyd i'r cadeiriau, a ddaeth o hyd i'r ystafelloedd; y gwirfoddolwyr hynny a groesawodd bobl wrth iddyn nhw gyrraedd; yr aelodau hynny o'r lluoedd arfog ym mhob rhan o Gymru i gyd yn rhan o'r ymdrech frechu enfawr honno.

A Dirprwy Lywydd, mae'n iawn ei roi ar y cofnod y prynhawn yma. Meddyliwch am y penwythnos diwethaf yn unig. Ddydd Gwener, aethom y tu hwnt i'r ffigur o 0.5 miliwn o ran nifer y bobl a frechwyd yng Nghymru. Ddydd Gwener a dydd Sadwrn, fe wnaethom frechu 1 y cant o boblogaeth gyfan Cymru ar y ddau ddiwrnod. A ddydd Llun, aethom y tu hwnt i 600,000 o bobl sydd bellach wedi cael eu brechu yn llwyddiannus. Mae'n deyrnged enfawr, ar adeg, fel y dywedodd Jack Sargeant, Dirprwy Lywydd, pan fo'n gweithwyr iechyd yn gwneud yr holl bethau eraill yr ydym ni'n gofyn iddyn nhw eu gwneud, gan gynnwys y rhaglen brechu rhag y ffliw honno, sydd, gyda llaw, wedi bod yn llwyddiant ysgubol unwaith eto yn y gogledd yn arbennig, ac yn etholaeth yr Aelod, mae gennym ni rai o'r ffigurau gorau o ran manteisio ar y brechiad ffliw yn unman yng Nghymru. I wneud hynny i gyd ar yr un pryd wrth ymateb i bwysau'r gaeaf, gan wneud yr holl bethau eraill y siaradodd Andrew R.T. Davies â mi amdanyn nhw ar yr un pryd, mae'n ymdrech ryfeddol, ac mae arnom ni ddyled enfawr o ddiolchgarwch i'r bobl hynny, ac rwy'n falch iawn o gael y cyfle i gofnodi hynny yn y fan yma y prynhawn yma.

A byddwn ni, Dirprwy Lywydd, yn gofyn hyd yn oed mwy ganddyn nhw yn yr wythnosau i ddod, oherwydd yn fuan iawn, nid yn unig y byddwn ni'n cynnig brechiad cyntaf i bawb yng grwpiau 5 i 9 y rhestr flaenoriaeth, byddwn yn cynnig ail frechlyn i bawb yng ngrwpiau 1 i 4. A gofynnodd yr Aelod i mi pa un a wyf i'n ffyddiog y byddwn ni'n cwblhau'r gwaith o frechu grwpiau 1 i 4 yn unol â'r amserlen a bennwyd ac a addawyd gennym ac rwy'n falch iawn o ddweud wrtho fy mod i'n ffyddiog iawn y byddwn ni'n cyflawni hynny yma yng Nghymru.

Dywedodd Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr ddydd Iau diwethaf 'Ni fydd unrhyw frechlynnau yn cael eu gwastraffu gan ein bod ni'n defnyddio rhestr wrth gefn a luniwyd yn unol â'r grwpiau blaenoriaeth cenedlaethol.' Fodd bynnag, mae llawer o drigolion Sir y Fflint wedi cysylltu â mi yn bryderus fel arall. Dywedodd un, 'Cafodd gymydog gnoc ar y drws gan breswylydd newydd a ddywedodd bob dydd bod brechiadau dros ben gan fod llawer o bobl nad oeddent yn dod, ac os oedd ganddi ddiddordeb mewn pigiad, byddai ei chyswllt hi yng nghanolfan frechu Glannau Dyfrdwy yn ei ffonio yn ddiweddarach yn y dydd.' Dywedodd un arall, 'Rwyf i wedi cael gwybod am berson sy'n cael ei gyflogi ar ddyletswyddau TG, sy'n 26 oed heb unrhyw gyflyrau iechyd sylfaenol, a frechwyd ar fyr rybudd. Dyma'r drydedd sefyllfa lle'r wyf i wedi clywed am rywun y tu allan i'r meini prawf cyflwyno yn cael eu brechu ar fyr rybudd.' Dywedodd un arall, 'Mae pobl nad ydyn nhw'n staff rheng flaen y GIG, dros 80, ac yn y blaen, yn cael apwyntiadau i gael y brechlyn. Nid oedd gan yr un ohonyn nhw gyflyrau iechyd sylfaenol.' Fe wnaethon nhw hefyd anfon copi ataf o ffurflen trefnu apwyntiad ar-lein canolfan frechu Glannau Dyfrdwy, gan ofyn, 'Pam mae hon yn cael ei rhannu a'i defnyddio gan bawb na ddylen nhw fod yn gymwys i gael y brechlyn?' Beth, felly, sy'n digwydd, pan nad oes posib na ddylai unrhyw restr wrth gefn flaenoriaethu pobl fel swyddogion heddlu rheng flaen ac athrawon?

Wel, Llywydd, nawr rydym ni wedi clywed yr unig gyfraniad gan y Ceidwadwyr at lwyddiant syfrdanol y broses frechu yma yng Nghymru: casgliad o anecdotau ar hap a heb eu priodoli nad ydyn nhw wir yn gyfystyr ag un darn o sylwebaeth ddifrifol. Gadewch i mi ddweud wrth yr Aelod: mae'r gwasanaeth iechyd ledled Cymru, ac yn Betsi Cadwaladr hefyd, yn gweithio mor galed ag y mae'n gallu i ddarparu brechiad yn unol â chyngor y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu. Wrth gwrs bod gan fyrddau iechyd restrau wrth gefn, fel bod pobl eraill y gellir galw arnyn nhw pan na all pobl, am bob math o resymau, ddod i apwyntiad ar fyr rybudd, fel nad yw'r brechlyn yn cael ei wastraffu. Beth yn y byd y gellid gwrthwynebu iddo ynglŷn a hynny? Oni fyddai wedi bod yn fwy addas y prynhawn yma pe gallai'r Blaid Geidwadol fod wedi dod o hyd i'r gallu i longyfarch y bobl hynny am bopeth y maen nhw'n ei wneud? Yn hytrach, pan fo 628,000 o bobl wedi cael eu brechu yn llwyddiannus, mae ef eisiau siarad â ni am dri o bobl y mae wedi clywed ganddyn nhw y mae'n ymddangos bod ganddyn nhw gŵyn.

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna, Dirprwy Lywydd. Mae dros 100,000 o frechiadau wedi eu rhoi yn Nwyrain De Cymru erbyn hyn, yn unol â chyngor y Cyd-bwyllgor ar Frechu ac Imiwneiddio.

Diolch. Prif Weinidog, hoffwn eich holi chi am frechiadau i bobl ag anableddau dysgu sy'n byw mewn cartrefi gofal, sy'n fater a godwyd gyda mi gan nifer o etholwyr. Roedd y teuluoedd hyn yn meddwl y byddai eu hanwyliaid yn cael eu brechu yn y grwpiau blaenoriaeth cyntaf, oherwydd addewid y Gweinidog iechyd yn y Siambr hon y byddai holl breswylwyr a staff cartrefi gofal wedi cael brechiad erbyn diwedd mis Ionawr. Ond, nid oedd cartrefi gofal i bobl ag anableddau dysgu wedi'u cynnwys.

Rwyf i wedi siarad ag aelodau teuluoedd preswylwyr ag anableddau dysgu difrifol, sy'n ofni am ddiogelwch eu hanwyliaid, gan fod pobl ag anableddau dysgu wedi bod chwe gwaith yn fwy tebygol o farw o COVID oherwydd eu bod nhw'n agored i niwed. Rwy'n deall gan Mencap mai dim ond tua 3,500 o bobl sy'n byw mewn lleoliadau preswyl neu leoliadau byw â chymorth. O ystyried y ffigurau rhyfeddol yr ydych chi newydd fod yn eu dyfynnu—rhoddwyd 34,000 o frechiadau yng Nghymru ddydd Sadwrn yn unig—siawns mai dim ond effaith fechan iawn fyddai darparu'r brechiadau hyn yn ei chael ar y broses gyffredinol o roi'r brechlyn. Yn olaf, does bosib na ddylai hefyd fod yn ddefnydd cyfrifol o adnoddau cyhoeddus, gan y gall gofalu am bobl ag anableddau dysgu difrifol yn yr ysbyty fod yn arbennig o anodd oherwydd problemau ymddygiad a diffyg sgiliau iaith. Felly, Prif Weinidog, a gaf i ofyn i chi felly roi ystyriaeth ddifrifol i newid y polisi hwn?

Wel, Llywydd, mae'n rhaid i mi ei gwneud yn eglur i'r Senedd unwaith eto bod y Llywodraeth Cymru hon yn dilyn cyngor y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu. Y cartrefi gofal sydd wedi'u cynnwys yn y pedwar prif grŵp blaenoriaeth yw'r cartrefi gofal a nodwyd gan y pwyllgor hwnnw. Pan fydd pobl ag anawsterau dysgu yn cael eu nodi yn y pedwar grŵp blaenoriaeth uchaf hynny, byddan nhw, wrth gwrs, wedi cael eu brechu. Pan nad ydyn nhw, yna byddan nhw'n ymddangos yn y gyfres nesaf o grwpiau blaenoriaeth.

Nawr, nid oes unrhyw bwrpas i Aelodau yn y fan yma feddwl eu bod nhw'n gwybod yn well na'r Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu. Rwyf i eisoes wedi clywed gan Mark Isherwood yn dymuno i mi wrthdroi cyngor y Cyd-bwyllgor a rhoi swyddogion yr heddlu ymhellach i fyny'r rhestr. Rwyf i wedi cael cwestiynau ar lawr y Senedd gan Aelodau eraill yn dymuno i mi roi athrawon ar frig y rhestr. Nawr, mae'r Aelod eisiau i mi wrthdroi cyngor y Cyd-bwyllgor ar gyfer grŵp arall yn y boblogaeth. Mae gan bob un o'r grwpiau hynny ddadl i'w gwneud, ac yn aml dadl sy'n gymhellol ar ei thelerau ei hun, ond ni all Llywodraeth Cymru wrthdroi'r cyngor y mae pob un o bedair Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn ei ddilyn.

Nawr, sylwais ar yr hyn a ddywedodd Prif Weinidog yr Alban, o chwaer blaid yr Aelod, pan ofynnwyd iddi ar lawr Senedd yr Alban i wneud yr hyn y mae hi'n gofyn i mi ei wneud—i wrthdroi rhestr flaenoriaethu'r Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu ac i roi pobl ymhellach i fyny nag a fyddai'n wir yn achos y Cyd-bwyllgor. A dywedodd hi, ar lawr Senedd yr Alban, 'Ein dyletswydd ni yw brechu yn unol ag argymhellion y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu.' Rwy'n cytuno â Phrif Weinidog yr Alban yn hynny o beth. Dyna'r hyn yr ydym ni'n ei wneud yng Nghymru. Dyna sy'n digwydd yn y rhan o Gymru y mae'r Aelod yn ei chynrychioli. Ac ni allaf ac ni wnaf i wneud yr hyn a fyddai, yn fy marn i, yn rhywbeth anghyfrifol a gwyro oddi wrth y cyngor yr ydym ni wedi ei gael.

Rwyf i wedi bod mewn cysylltiad ag etholwyr sydd wedi cael y brechlyn—brechlynnau Pfizer ac AstraZeneca—a dau gwestiwn allweddol a godwyd gyda mi fu, yn gyntaf oll, ynglŷn â'r amseriad ar gyfer yr ail bigiad yn ardal bwrdd iechyd Aneurin Bevan. A ydym ni'n hyderus y byddan nhw ar y trywydd iawn i dderbyn hwnnw yn yr amser sydd wedi'i ddynodi? A wnaiff y Prif Weinidog roi sicrwydd ynglŷn â hynny? A hefyd o ran brechlyn AstraZeneca, a yw e'n ffyddiog na fydd amrywiolyn De Affrica ac amrywiolion eraill yn effeithio yn sylweddol ar effeithiolrwydd y brechlyn? Ac, os felly, a fyddai rhaglen ar gyfer rhoi pigiadau atgyfnerthu drwy Fwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan ar gyfer pobl yn etholaeth Caerffili?

Wel, Dirprwy Lywydd, diolchaf i'r Aelod am y ddau gwestiwn pwysig yna. O ran amseriad ail ddos y brechlyn, mae nifer o bobl wedi cysylltu â mi i ddweud wrthyf i pa mor falch oedden nhw wrth iddyn nhw adael y ganolfan frechu torfol lle'r oedden nhw wedi cael eu pigiad cyntaf, eu bod wedi cael y dyddiad a'r amser ar gyfer iddyn nhw ddod yn ôl i gael eu hail frechiad. Rwy'n credu bod hynny wedi rhoi llawer o hyder iddyn nhw bod y system yma yng Nghymru eisoes wedi ei pharatoi ar gyfer yr hyn a fydd, Dirprwy Lywydd, yn her fawr dros yr wythnosau a'r misoedd nesaf, oherwydd, o hyn ymlaen, nid yn unig y byddwn ni'n cynnig brechiad cyntaf i bobl yn y gyfres nesaf o grwpiau blaenoriaeth, ond byddwn yn cynnig ail frechiad i bobl yr ydym ni eisoes wedi cynnig y cyntaf iddyn nhw wrth i ni gwblhau grwpiau 1 i 4. Mae honno yn her fawr. Ond fel yr ydych chi wedi gweld, mae'r gwasanaeth iechyd yng Nghymru wedi ymateb yn wych i'r her gyntaf, ac rwy'n ffyddiog bod y cynlluniau ar waith i ganiatáu i'r ail ddos honno o frechlyn gael ei rhoi mewn pryd gyda'r cyngor sydd gennym ni gan y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu.

O ran effeithiolrwydd brechiad AstraZeneca ar gyfer amrywiolyn De Affrica, mae llawer iawn o waith yn dal i gael ei wneud gan wyddonwyr i asesu'r effeithiolrwydd hwnnw, ac rydym ni'n cael cyngor yn uniongyrchol i Lywodraeth Cymru drwy'r cymunedau gwyddonol hynny. Y ffordd orau o weithredu, wrth gwrs, yw gwneud yn siŵr nad yw amrywiolyn De Affrica mewn cylchrediad gennym ni yma yng Nghymru, ac mae ymdrech enfawr yn cael ei gwneud i wneud yn siŵr, yn y nifer fach honno o achosion a nodwyd, bod popeth yn cael ei wneud i atal trosglwyddo ymlaen.

Yr hyn y mae angen i ni ei weld, rwy'n credu, yw cyfres gryfach o amddiffynfeydd wrth ein ffiniau. Rhestr goch Llywodraeth y DU yw'r lleiaf posibl o ran yr hyn y mae angen ei wneud i wneud yn siŵr nad yw'r holl enillion sy'n cael eu gwneud o ran atal y feirws a brechu ein poblogaeth yn cael eu peryglu gan bobl yn dod i mewn i'r Deyrnas Unedig o rannau eraill o'r byd lle gallai amrywiolion newydd eraill eisoes fod yn cylchredeg. Felly, mae gwaith yn parhau ar effeithiolrwydd brechiad AstraZeneca, ond gellid gwneud mwy i liniaru'r risg y bydd yr amrywiolion newydd hynny yn dod i mewn i'r Deyrnas Unedig yn y lle cyntaf.

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Bydd ein dull o lacio cyfyngiadau yn parhau i fod yn seiliedig ar y dystiolaeth wyddonol a'r cyngor meddygol diweddaraf. Byddwn yn llacio'r cyfyngiadau symud mewn ffordd raddol ac yn diweddaru ein cynllun rheoli coronafeirws i gymryd amrywiolion newydd a chyflwyniad y brechiad i ystyriaeth.

Diolch, Prif Weinidog. Yn amlwg, mae diogelwch y cyhoedd yn hollbwysig, ac mae angen i ni wneud popeth y mae angen i ni ei wneud ar yr adeg iawn, ond mae angen cymaint o rybudd â phosibl ar ein busnesau ynghylch pryd y gallan nhw ddechrau paratoi i ddychwelyd i fusnes. Mae Cydffederasiwn Diwydiant Prydain yng Nghymru wedi galw ar Lywodraeth Cymru i weithio ar fap ffordd allan o'r cyfyngiadau symud fel y gall busnesau fod yn barod pan fydd yr amser yn iawn. Yn arbennig, maen nhw eisiau i chi gadarnhau'r hyn a fydd yn cael ei ystyried yn weithgarwch economaidd risg isel, canolig ac uchel fel y gall busnesau ddeall beth fydd ar agor yn gynharach ac yn hwyrach. Mae busnesau yr wyf i wedi bod mewn cysylltiad â nhw yn galw am fwy o eglurder fel y gallan nhw fuddsoddi a chynllunio ar gyfer ailagor. A oes gennych chi strategaeth ymadael ar waith y gellir ei darparu, yn rhannol, i ddarparu'r eglurder hwnnw a'r wybodaeth y mae wir ei hangen ar gyfer ein busnesau? Diolch.

Wel, y cynllun rheoli coronafeirws yw ei enw. Fe'i cyhoeddwyd ar 14 Rhagfyr. Mae'n nodi ein fframwaith lefel rhybudd. Mae'n dweud wrth bobl yng Nghymru beth yw'r dangosyddion y byddwn ni'n eu defnyddio i benderfynu a yw Cymru ar gyfres lefel 4 o gyfyngiadau, lefel 3, lefel 2, ac mae'n esbonio beth fydd yn bosibl o ran ailagor yr economi, bywyd personol, chwaraeon a gweithgarwch diwylliannol ar bob un o'r lefelau hynny. Cyhoeddwyd y cynllun yn y ffordd honno yn union er mwyn cynnig y math o sicrwydd y mae'r Aelod wedi gofyn amdano. Rwy'n credu ei fod i gyd yno. Dywedais yn fy ateb gwreiddiol y byddwn ni'n diweddaru'r cynllun hwnnw, oherwydd fe'i lluniwyd cyn cael dealltwriaeth eang o amrywiolyn Caint a chyn i'r rhaglen frechu wedi cychwyn. Rwy'n awyddus i ni ddiweddaru'r cynllun i gymryd i ystyriaeth y datblygiadau cadarnhaol hynny ar y naill law a datblygiadau heriol ar y llaw arall. Ond pan fyddwn ni'n ei ddiweddaru, bydd yn parhau i wneud yr hyn y bwriadwyd iddo ei wneud, sef rhoi cymaint o sicrwydd ag y gallwn i bobl, o dan amgylchiadau hynod ansicr y pandemig, trwy roi synnwyr eglur i bobl o'r dangosyddion y byddwn ni'n eu defnyddio i symud rhwng lefelau a'r math o weithgarwch y gellid ei ailddechrau pan fyddwn ni mewn sefyllfa i symud allan o lefel 4, fel yr ydym ni heddiw, ac i symud i lawr y lefelau, gan adfer gwahanol fathau o ryddid wrth i ni wneud hynny.

Prif Weinidog, mae llawer iawn o bryder yng Nghymru ynghylch effaith y pandemig a'r cyfyngiadau ar blant a phobl ifanc, y gwn eich bod chi'n sicr yn ei rannu. Rwy'n cytuno yn llwyr â chi o ran y flaenoriaeth o gael ein plant yn ôl i'r ysgol cyn gynted â phosibl, gan ddechrau o bosibl gyda phlant y cyfnod sylfaen. A wnewch chi gytuno hefyd bod angen i ni gael ein pobl ifanc, ein plant, yn gallu cymryd rhan mewn chwaraeon a'r gweithgareddau lu y maen nhw'n eu mwynhau am y manteision iechyd meddwl a chorfforol yn ogystal â'r rhyngweithio cymdeithasol sy'n gysylltiedig a hynny? Pan fydd rhywfaint o ryddid i wneud hynny, Prif Weinidog, a fyddai adfer y gweithgareddau hynny ymhlith, efallai, y syniadau cyntaf sydd gennych chi o ran sut y gallwn ni lacio'r cyfyngiadau?

Diolchaf i John Griffiths am y pwyntiau yna. Yn wir, maen nhw'n bwyntiau y mae Laura Anne Jones ei hun wedi eu gwneud i mi yn y gorffennol. Mae'r cynllun rheoli coronafeirws y cyfeiriais i ato yn dweud yn benodol iawn y caiff gweithgareddau plant dan oruchwyliaeth ailddechrau pan fyddwn ni mewn sefyllfa i symud tuag at lefel rhybudd 3. Rwy'n cytuno yn llwyr â'r pwyntiau a wnaeth yr Aelod am yr effaith y mae'r 12 mis diwethaf i gyd wedi ei chael ar blant a phobl ifanc. Dyna pam mai ein prif flaenoriaeth yw cael y bobl ifanc hynny yn ôl i'r ystafell ddosbarth. Fel y mae mwy o le yn ymddangos, cyn belled â'i fod yn ymddangos, yna bydd cynnig cyfleoedd i'r bobl ifanc hynny y tu allan i'r ysgol, yn enwedig yn yr awyr agored, yn rhan bwysig iawn o feddylfryd y Llywodraeth hon.

Yn ystod misoedd cyntaf y pandemig, roedd ein gweithgarwch rhyngwladol yn cynnwys cael gafael ar gyfarpar diogelu personol a chynorthwyo Llywodraeth y DU i helpu dinasyddion Cymru i ddychwelyd adref o dramor. Roedd y cynlluniau gweithredu rhyngwladol a gyhoeddwyd yn ddiweddar yn nodi ein blaenoriaethau o ran cefnogi adferiad Cymru yn sgil y pandemig.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Gan fod y DU wedi gadael yr Undeb Ewropeaidd, rwy'n credu yn sicr ei bod hi bellach yn hanfodol bod Cymru yn sefydlu ei rhan hi ei hun yn y byd fel gwlad ynddi ei hun. Mae Plaid Geidwadol Cymru wedi ei gwneud yn eglur y bydden nhw yn cyfyngu yn aruthrol ar allu Llywodraeth Cymru i ymgysylltu â gwledydd eraill drwy dorri'r cyllid i'r meysydd hynny nad ydyn nhw wedi'u datganoli yn bendant, gan dawelu llais Cymru yn y byd i bob pwrpas a'n hatal ni rhag siarad dros ein gwlad a'n busnesau dramor. Mae'n amlwg i'r rhan fwyaf ohonom ni yn y fan yma y byddai'r dull hwn wedi llesteirio yn aruthrol y manteision y mae cydweithredu rhyngwladol wedi eu cynnig i Gymru, yn enwedig yn ystod pandemig y coronafeirws. Felly, Prif Weinidog, yn ystod y pandemig hwn, pa ran y mae Cymru wedi ei chwarae yn rhyngwladol a beth yw uchelgeisiau Llywodraeth Cymru ar gyfer ymgysylltu rhyngwladol a chydweithredu rhyngwladol yn y dyfodol?

Diolchaf i Mick Antoniw am y cwestiwn yna. Mae'n hollol iawn; ni fu erioed amser pwysicach i gynnal proffil ac enw da Cymru dramor. Rydym ni'n dal i fod yn wlad ryngwladol sy'n edrych tuag allan, ac mae hynny wedi bod yn bwysig iawn i ni yn ystod argyfwng y coronafeirws, yn uniongyrchol yn y cysylltiadau y mae'r prif swyddog meddygol wedi eu cael gyda chydweithwyr yn Ne Korea a Sweden ac yn Sefydliad Robert Koch yn yr Almaen, er enghraifft, ac yn y gwaith y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi ei wneud ochr yn ochr â Sefydliad Iechyd y Byd. Rwy'n credu ei bod hi wedi bod yn bwysig iawn cynnal ein cysylltiadau â rhwydweithiau rhyngwladol allweddol dros y 12 mis diwethaf.

Rwy'n ddiolchgar i'r Aelod am gynrychioli Cymru yng nghyfarfod diwethaf grŵp cyswllt Pwyllgor y Rhanbarthau yn y DU, ac yn ddiolchgar i David Rees ac i Russell George am gytuno i fod yn gynrychiolwyr Cymru yn y trefniadau hynny yn y dyfodol. Nid ydym ni wedi camu yn ôl yn ystod y 12 mis diwethaf o'n cyfranogiad o ran, er enghraifft, cadeirio Menter Vanguard, menter ymhlith cyfres o Lywodraethau rhanbarthol sy'n edrych ar arbenigo deallus a manteisio ar y cryfder sydd gennym ni yn y de-ddwyrain yn arbennig. Gwn y bydd Mick Antoniw wedi rhoi sylw arbennig o agos i'r camau parhaus yr ydym ni wedi eu cymryd drwy'r rhaglen Cymru ac Affrica, ar ôl i grŵp PONT yn ei etholaeth ef ei hun chwarae rhan mor bwysig yn hynny i gyd.

Disgwyliaf i hynny fod yn rhan o weddill y flwyddyn galendr hon hefyd. Yn ystod y mis neu ddau diwethaf, rwyf i wedi cyfarfod â llysgenhadon o Japan, Arlywydd Gwlad y Basg, y llysgennad o'r Almaen, cefais gyfarfod â Gweinidog tramor ac amddiffyn Gweriniaeth Iwerddon, byddaf yn cyfarfod ag uchel gomisiynydd Seland Newydd yfory—mae'r holl gysylltiadau hyn yn dangos bod awydd yng ngweddill y byd i gadw eu cysylltiad â Chymru. Mae hynny yn hanfodol i ni o ran cyfleoedd masnach a chyfnewid diwylliannol yn y dyfodol, ac o ran gwneud yn siŵr bod enw da Cymru yng ngweddill y byd yn cael ei gynnal yn rymus. Diolchaf i'r Aelod am y cyfraniad y mae wedi ei wneud at hynny i gyd drwy gydol tymor y Senedd hon.

Mae Llywodraeth Cymru wedi cymryd amrywiaeth o gamau i gefnogi'r economi gyfan, yn ogystal â rhoi cyllid penodol ar gael ar gyfer yr economi wledig yng Nghymru.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Fel yr ydych chi newydd ei amlygu, mae'r economi wledig yn wynebu heriau gwahanol ac amrywiol o'i chymharu ag ardaloedd trefol, ac mae hynny wedi digwydd erioed cyn y pandemig hefyd. Mae'r pandemig wedi amlygu pa mor agored i niwed y gall ein ffordd wledig o fyw fod. A wnaed unrhyw asesiad o faint o swyddi a gollwyd mewn cymunedau gwledig o'u cymharu ag ardaloedd trefol, a faint o gwmnïau sydd wedi eu colli? Sut mae cymorth yn cael ei deilwra yn benodol fel ei fod yn addas i'r problemau penodol y mae ardaloedd gwledig yn eu hwynebu ar hyn o bryd, ac, yn wir, wrth i ni ddod allan o'r pandemig a gobeithio tyfu yn ôl yn well?

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn pwysig hwnnw. Fe fydd yn gwybod, ar hyn o bryd, ei bod yn eithaf anodd ceisio dirnad lefel y swyddi wedi'u colli yn economi'r DU. Mae'r cynllun cadw swyddi, yr ydym ni wedi'i gefnogi, wedi atal lefel y golled, ac mae Banc Lloegr a'r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol yn dweud wrthym na fyddwn yn gwybod yn union beth fydd effaith economaidd y coronafeirws a Brexit, gadael yr Undeb Ewropeaidd, ar ein heconomi ni tan ail neu drydydd chwarter y flwyddyn hon. Felly, ar hyn o bryd, rwy'n credu ei bod yn eithaf anodd nodi gydag unrhyw ddibynadwyedd lefel y swyddi a gollwyd mewn gwahanol rannau o economi Cymru, boed hynny'n sectoraidd neu'n ddaearyddol. Er hynny, mae cymorth Llywodraeth Cymru wedi'i gyfeirio'n benodol iawn at sectorau o'r economi sy'n bwysig mewn rhannau o gefn gwlad Cymru. Mae'r gefnogaeth yr ydym ni wedi'i rhoi i'r sector twristiaeth, er enghraifft, yn elfen bwysig iawn o economi cymunedau gwledig mewn sawl rhan o Gymru, a bydd y cymorth ychwanegol yr ydym ni wedi'i gyhoeddi yn ystod yr wythnosau diwethaf yn parhau i gynnal y diwydiant hwnnw tan ddiwedd mis Mawrth. Rwy'n hapus iawn, fel yr awgrymodd yr Aelod, i sicrhau ein bod ni'n parhau i weithio gyda'r buddiannau hynny sy'n cynrychioli gwahanol rannau'r economi wledig yma yng Nghymru er mwyn gwneud yn siŵr, wrth inni symud y tu hwnt i coronafeirws ac i'r cyfnod adfer, y bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i'w cefnogi ac y gallant ailddechrau'r gweithgarwch economaidd y maen nhw'n dymuno gallu ei gyflawni er mwyn creu dyfodol llwyddiannus yn y diwydiannau hynny.

Diolch yn fawr iawn, Prif Weinidog.

Eitem 2 ar yr agenda y prynhawn yma yw cwestiynau i'r Cwnsler Cyffredinol a'r Gweinidog Pontio Ewropeaidd yn rhinwedd ei gyfrifoldebau fel swyddog cyfreithiol. Daw'r cwestiwn cyntaf gan Janet Finch-Saunders.

Mae swyddogion yn mynychu cyfarfodydd misol gyda chymheiriaid Llywodraeth y DU ar ddatblygu polisi yn y maes hwn. Ni chafodd unrhyw faterion yn ymwneud â gweithredu'r gyfraith yng Nghymru a Lloegr eu nodi o ran y rheoliadau hyn. Byddan nhw'n helpu i ddiogelu cyrsiau dŵr trawsffiniol, megis Afon Gwy, rhag canlyniadau llygredd amaethyddol.

Diolch. Yn unol â rheoliad 46,

mae unrhyw berson sy'n mynd yn groes i unrhyw ddarpariaeth yn y Rheoliadau hyn yn euog o dramgwydd ac yn agored, wedi euogfarn ddiannod, neu euogfarn ar dditiad, i ddirwy.

Mae'r asesiad effaith rheoleiddiol wedi cyfrifo y gallai'r gost cyfalaf ymlaen llaw gyrraedd £360 miliwn. Mae hynny £100 miliwn yn fwy na chyfanswm yr incwm diweddaraf o ffermio yng Nghymru, a dim ond 3.6 y cant o hynny yw'r £13 miliwn y mae eich Llywodraeth Cymru chi yn ei gynnig. Mae'n gwbl afresymol ac yn anobeithiol o anghymesur. Oherwydd gweithredoedd eich Llywodraeth Cymru chi, gallai ffermwyr o bob cwr o Gymru fod yn ymuno â'r llinell hir o unigolion sy'n aros am euogfarn mewn llysoedd ynadon.

Er bod Llywodraeth y DU yn sefydlu llysoedd Nightingale i helpu i sicrhau bod cyfiawnder yn parhau i gael ei ddarparu yn ystod y pandemig, gallai eich rheoliadau chi achosi pwysau ychwanegol. Yn hytrach na cheisio gweld ffermwyr yn lleihau llygredd ymhellach drwy fygythiad euogfarn, a rhoi baich ar ynadon, a wnewch chi annog Llywodraeth Cymru i wrando ar argymhellion is-grŵp Fforwm Rheoli Tir Cymru ar lygredd amaethyddol, megis 5.4, sy'n galw am sicrhau cefnogaeth i ddull gwirfoddol? Diolch. 

Mae'r rheoliadau yn gymesur, yn wahanol i'r hyn a awgrymir yng nghwestiwn yr Aelod—

Rwy'n methu clywed, mae'n ddrwg gennyf . Ni allaf eich clywed chi'n dda iawn.

Mae'r rheoliadau yn gymesur, yn wahanol i'r hyn a awgrymir yng nghwestiwn yr Aelod, gan eu bod wedi'u hanelu at weithgareddau penodol sy'n achosi llygredd. Byddan nhw'n cael eu cyflwyno dros gyfnod o dair blynedd. Hefyd, boed hynny drwy'r grant cynhyrchu cynaliadwy neu'r rhaglen datblygu gwledig a chynlluniau grant, mae cymorth ariannol ar gael i gefnogi ffermwyr i weithio tuag at y drefn newydd honno, sy'n bwysig ar gyfer cefnogi ein hamgylchedd. Ac er fy mod yn cydnabod y costau ariannol a ddaw yn sgil rheoleiddio newydd o unrhyw fath, hoffwn i atgoffa'r Aelod mai ei phlaid hi geisiodd dynnu £137 miliwn allan o bocedi'r ffermwyr eleni, a Llywodraeth Cymru, mewn gwirionedd, sydd wedi dod o hyd i'r arian hwnnw o ffynonellau eraill i wneud yn iawn am y gwahaniaeth, i ddiogelu ffermwyr rhag wynebu'r ergyd ariannol honno.

Cwestiwn 2, Neil McEvoy. Na, nid wyf i'n credu bod yr Aelod yn bresennol. Felly, cwestiwn 3, Janet Finch-Saunders.

Mae Llywodraeth Cymru—[Anghlywadwy.]

Nid wyf yn gallu clywed.

Na. Mae problem, Cwnsler Cyffredinol, gyda'ch sain. Tybed a ydych chi, neu os yw darlledu—

Yw hynny'n well, Dirprwy Lywydd?

Mae hynny'n well, diolch, ydy.

Mae Llywodraeth Cymru yn croesawu'r eglurder y mae'r dyfarniad yn ei ddarparu ar gyfer busnesau a chwsmeriaid unigol. A byddwn ni'n parhau i weithio gyda Llywodraeth y DU, Llywodraethau datganoledig, a'r diwydiant, i fonitro effaith y dyfarniad llys hwn ar fater hawliadau yswiriant dilys.

Diolch. Mae'n galonogol iawn clywed eich bod chi'n gweithio'n gadarnhaol gyda Llywodraeth y DU ar fater fel hwn. Mae'r apeliadau'n egluro a yw amrywiaeth ymadroddion polisïau yswiriant yn cwmpasu colledion oherwydd amharu ar fusnesau sy'n deillio o bandemig COVID-19, a mesurau iechyd cyhoeddus wedi'u cymryd gan awdurdodau'r DU, mewn ymateb i'r pandemig, o fis Mawrth 2020. Felly, fel yr ydych chi wedi'i ddweud yn gywir, mae'r dyfarniad yn newyddion da i fusnesau. Er enghraifft, cafodd cymalau clefydau eu dehongli fel rhai sy'n cwmpasu colledion oherwydd amharu ar fusnesau yn sgil COVID-19. Dywedodd y Goruchaf Lys y gallai cyfarwyddyd gan awdurdod cyhoeddus fod yn gyfyngiad a osodwyd mewn cymalau atal mynediad a hybrid. Ac mae hefyd yn ddigon i ddeiliad polisi ddangos, ar adeg unrhyw fesur perthnasol gan y Llywodraeth, fod o leiaf un achos o COVID-19 yn yr ardal ddaearyddol wedi'i chwmpasu gan y cymal. Roedd y materion a godwyd yn yr achos mor bwysig, wrth gwrs, fel yr aeth yn uniongyrchol i'r Goruchaf Lys o dan y weithdrefn naid. Pa gamau y byddwch chi'n eu cymryd i helpu i wneud busnesau ledled Cymru yn ymwybodol o'r dyfarniad pwysig sydd wedi'i wneud, a'r effaith fwyaf cadarnhaol y gallai hyn ei chael arnyn nhw? Diolch.

Wel, gallaf sicrhau'r Aelod fy mod i a Dirprwy Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth, ym mis Ebrill y llynedd, rwy'n credu, wedi cyfarfod am y tro cyntaf â'r ABI—Association of British Insurers—i drafod y mater penodol hwn, cyn ystyried ymgyfreitha. Ac mae i'w groesawu bod y 21 math o gymal polisi sydd wedi'u samplu gan y Goruchaf Lys wedi bod yn destun y canlyniad clir hwn. A'r effaith ymarferol yw y bydd y cymalau yswiriant, sy'n destun yr ymgyfreitha, yn darparu'r warchodaeth. Rydym ni'n parhau i gyfeirio busnesau y mae gan Lywodraeth Cymru gysylltiadau a pherthynas â nhw at yr wybodaeth sydd ar gael, ac at yr adnoddau sydd ar gael i'r cyhoedd, mewn cysylltiad â'r dyfarniad pwysig hwn. Oherwydd mae'n rhoi rhyw fath o eglurder y mae busnesau wedi bod yn gofyn amdano ers misoedd lawer.

Mae cwestiwn 4 [OQ56261] wedi'i dynnu'n ôl. Felly cwestiwn 5, David Melding.

Mae'r Senedd wedi gweld cyhoeddi adroddiad Comisiwn y Gyfraith ar ffurf a hygyrchedd cyfraith Cymru, ymrwymiad y Llywodraeth hon i raglen atgyfnerthu a chodio, a chyflawni Deddf Deddfwriaeth (Cymru) 2019, sy'n creu dyletswyddau newydd i wella hygyrchedd cyfraith Cymru. Mae gwaith yn mynd rhagddo bellach ar y ddau Fil cydgrynhoi cyntaf, a fyddai ar gael i'r Llywodraeth yn y Senedd nesaf eu datblygu, os ydyn nhw'n dymuno gwneud hynny, ynghyd â phrosiectau eraill i atgyfnerthu a chodio cyfraith Cymru.

Diolch am yr ateb hwnnw, ac er fy mod i'n croesawu uchelgais Llywodraeth Cymru yn y maes hwn, rwy'n teimlo y byddai wedi bod yn well petaem ni wedi cymryd maes polisi cyhoeddus gwirioneddol bwysig ac wedi gweld rhywfaint o gynnydd sylweddol yn ystod y pumed Senedd, ac mae cyfraith tai yn faes allweddol lle gallem fod wedi gwneud hynny. Rwy'n credu ein bod ni wedi pasio pedwar Bil tai neu bedair Deddf tai. Ac a ydych chi'n rhannu fy siom i, am ba resymau bynnag, ac nid wyf yn rhoi bai yma, na fu'n bosibl efallai gwneud cymaint o gynnydd ag y byddem ni wedi ei hoffi, o ystyried ein bod bellach wedi cael ein pwerau deddfu ers bron 10 mlynedd?

Wel, rwy'n credu ei bod bob amser yn well, fel y mae cwestiwn David Melding yn ei awgrymu, i ddeddfu mewn ffordd sydd mor hygyrch â phosibl, ond weithiau mae'n wir, pan fydd diwygio mewn maes penodol yn arbennig o ddwys, gall hynny fod y pwynt lleiaf cyfleus weithiau i atgyfnerthu'r gyfraith. Ond rwy'n ei sicrhau bod o leiaf ddau Fil cydgrynhoi, a fydd, er nad ydyn nhw wedi cyrraedd y Senedd eto, ar gael i'r Llywodraeth mewn Senedd newydd i ddechrau gyda'i rhwymedigaethau statudol newydd. Ac rwy'n dathlu bod y Senedd hon wedi pasio'r sail ddeddfwriaethol ar gyfer y broses atgyfnerthu honno, y gwn ei fod ef yn eiriolwr drosto ei hun. Ac mae'r mathau o heriau y mae'n eu gosod i ni, fel Llywodraeth, yn cael eu hwyluso gan y ffaith bod y Senedd wedi pasio'r ddeddfwriaeth honno.

Mae'r Senedd wedi gweld y Llywodraeth yn datblygu ei huchelgeisiau ar gyfer mwy o gynnwys ynghylch cyfraith Cymru, gan gynnwys camau i wella nodiadau esboniadol, i ddatblygu gwefan newydd Cyfraith Cymru ac i ddechrau'r gwaith o drefnu a chyhoeddi cyfraith fesul pwnc, yn hytrach nag yn gronolegol.

Diolch i chi am yr ateb hwnnw. Ac rwy'n croesawu'r ymdrechion sydd wedi'u gwneud, sydd, yn fy marn i, yn eithaf sylweddol. Ac a ydych chi'n cytuno â mi fod llenyddiaeth gyfreithiol o ansawdd da yn wirioneddol bwysig, nid yn unig i'r dinesydd gwybodus, ond i'r cyfreithwyr niferus ar y stryd fawr? Y nhw fydd yn bwynt cyswllt cychwynnol i'r bobl sydd ag ymholiad o ran cyfraith Cymru mewn meysydd gwasanaeth cyhoeddus allweddol, ac fe allan nhw gyfeirio pobl ac yna weld ble y gallai fod angen iddyn nhw ddatblygu mwy o wybodaeth a cheisio'r cyngor hwnnw, ac y gallan nhw, o leiaf, gael y math hwnnw o borth, a fydd yn rhoi lle da i gael crynodeb o'r gyfraith bresennol?

Ie, yn wir. Rwy'n cefnogi'r uchelgais hwnnw. Roeddwn i wedi gobeithio erbyn hyn gallu sicrhau y byddai gwefan Cyfraith Cymru, yn ei fformat newydd, yn fyw, a hefyd wneud mwy o gynnydd o ran cyhoeddi deddfwriaeth yn ddwyieithog ar wefan legislation.gov.uk. Cafodd y ddau brosiect hynny eu gohirio i raddau yn ystod yr ymateb i COVID, os dymunwch chi. Ond rydym ni wedi gwneud cynnydd o ran datblygu safle newydd Cyfraith Cymru. Roedd gwaith ar drosglwyddo cynnwys iddi ar y gweill pan oedd yn rhaid dargyfeirio adnoddau yn anffodus i fynd i'r afael â COVID. Ond rwy'n gobeithio'n fawr y byddwn ni mewn sefyllfa'n fuan iawn i wneud hynny'n fyw, ac i hynny fod yn ffordd o ddenu sylwadau, gan ymarferwyr, ond hefyd gan gyrff eraill y diwydiant ynghylch eu safbwyntiau cyfreithiol. Mae'n hanfodol, fel y dywed, sicrhau bod y sylwebaeth gyfoethog honno ar y gyfraith yr ydym ni'n ei phasio ar gael ac ar gael yn rhwydd, i'r aelod o'r cyhoedd sydd â diddordeb, ond hefyd, yn bwysig iawn, i ymarferwyr a chyfryngwyr. Ac rwy'n gobeithio y bydd gennym fwy i'w ddweud am hynny cyn diwedd tymor y Senedd.

Diolch yn fawr iawn, Cwnsler Cyffredinol.

Eitem 3 ar yr agenda y prynhawn yma yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, ac rwy'n galw ar y Gweinidog Cyllid a Threfnydd, Rebecca Evans.

Diolch. Nid oes unrhyw newidiadau i fusnes yr wythnos hon. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi'i nodi ar y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymhlith papurau'r cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau'n electronig.

Trefnydd, a gaf i ofyn am ddatganiad llafar gan y Dirprwy Weinidog Diwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth o ran effaith COVID-19 ar dwristiaeth yng Nghymru a'r camau sy'n cael eu cymryd i gynllunio ar gyfer ailagor y sector?

Nawr, fel y gwyddoch chi, mae twristiaeth yn chwarae rhan enfawr yn fy etholaeth i, ac yn cefnogi llawer o swyddi lleol yn yr ardal. Yn anffodus, mae busnesau ledled Sir Benfro yn parhau i fod â phryderon ynghylch materion fel cymorth busnes, ac mae angen mwy o eglurder arnyn nhw hefyd, yn hollbwysig, ar gynlluniau Llywodraeth Cymru ar gyfer ailagor y sector fel y gallan nhw ddechrau cynllunio a pharatoi eu busnesau eu hunain. Rwy'n sylweddoli y gall fod yn anodd i chi fel Llywodraeth ragweld cyfraddau heintio coronafeirws, hyd yn oed yn y dyfodol agos, o ystyried ein bod ni wedi gweld cymaint o droeon annisgwyl yn ystod y pandemig hwn. Byddai gosod map ffordd ar gyfer ein diwydiant twristiaeth o fudd enfawr i'n busnesau twristiaeth. Felly, byddwn yn ddiolchgar pe gallai'r Llywodraeth ddod o hyd i beth amser i gynnwys datganiad yn yr agenda yn y dyfodol agos, gan amlinellu bwriadau'r Llywodraeth, fel y gall busnesau ddechrau cynllunio ymlaen llaw, o gofio bod y Pasg bellach ar y gorwel.

Yn ail, a gaf i ofyn hefyd am ddatganiad gennych chi neu'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol ynglŷn â sicrhau bod gan bobl gyfle i fanteisio ar gyfleusterau arian parod yn eu cymuned leol, sy'n arbennig o bwysig, o gofio'r cyfyngiadau teithio sydd ar waith. Efallai eich bod chi, neu efallai nad ydych chi'n ymwybodol bod swyddfa bost Wdig yn fy etholaeth i mewn perygl o golli ei pheiriant arian parod ac, yn anffodus, fel yr wyf i'n siŵr y byddwch chi'n ei werthfawrogi, mae nifer o fanciau yn yr ardal leol eisoes wedi cau, sy'n golygu y bydd pobl leol heb gyfleuster arian parod yn y gymuned benodol honno. O ystyried pwysigrwydd cyfyngu ar symudiadau teithio yn ystod y pandemig, mae cael gafael ar arian parod yn lleol yn hanfodol, ac, felly, byddwn i'n ddiolchgar os gallai'r Llywodraeth ddarparu datganiad yn amlinellu'r camau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i ymgysylltu â banciau, swyddfeydd post ac, yn wir, fusnesau eraill, i sicrhau bod y mathau hyn o gyfleusterau ar gael yn ein cymunedau lleol.

Rwy'n ddiolchgar i Paul Davies am godi'r ddau fater pwysig hyn, ac mae Llywodraeth Cymru yn deall yn iawn bwysigrwydd y sector twristiaeth i rannau helaeth iawn o Gymru, ac rydym ni'n awyddus iawn i gefnogi'r sector yn y ffordd orau bosibl. Gwn i y bydd y Dirprwy Weinidog yn gwrando ac yn ystyried y cais am ddatganiad penodol ar gymorth, ond hoffwn i ystyried y pecyn cymorth y mae Llywodraeth Cymru wedi'i roi ar waith ar gyfer busnes. Dyma'r un mwyaf hael yn unrhyw fan yn y Deyrnas Unedig ac, mewn gwirionedd, mae'r cyllid y mae Llywodraeth Cymru wedi'i drosglwyddo i fusnesau yma yng Nghymru mewn gwirionedd yn fwy na'r cyllid canlyniadol yr ydym ni wedi'i gael gan Lywodraeth y DU o ran cymorth busnes. Rwy'n credu bod hynny'n dangos y flaenoriaeth yr ydym ni'n ei rhoi i'r sector. Ond rwy'n siŵr y bydd y Dirprwy Weinidog yn ystyried yr hyn yr ydych chi wedi'i ddweud yn ofalus iawn.

Unwaith eto, rwy'n rhannu pryder Paul Davies ynghylch cyfleoedd i fanteisio ar gyfleusterau bancio ac arian parod mewn cymunedau lleol. Mae'r Prif Weinidog yn awyddus iawn i fynd ar drywydd y syniad o fanc cymunedol i Gymru, ac rwy'n gwybod bod fy nghyd-Aelod Ken Skates wedi bod yn gweithio ar y syniad penodol hwn gyda Banc Cambria a Chanolfan Cydweithredol Cymru. Byddaf i'n gofyn i'r Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf i bob cyd-Aelod ynghylch y gwaith hwnnw, oherwydd rwy'n gwybod ei bod o ddiddordeb arbennig i bob un ohonom ni i sicrhau y gall ein hetholwyr ni fanteisio ar y cyfleusterau sydd eu hangen arnyn nhw.

Hoffwn i ofyn am ddau ddatganiad gan y Llywodraeth, un datganiad ar ddynodi rhywbeth fel chwaraeon, neu a yw'n chwarae a hamdden. Byddwn i'n awgrymu y dylid dynodi unrhyw beth sy'n ddigwyddiad Olympaidd fel chwaraeon. Nawr, mae'r dynodi hwn yn cael effaith fawr ar yr adeg y gall cyfleuster ailagor a pha haen y mae'n ailagor ynddi, ac rwy'n credu bod llawer o bobl yn pryderu'n fawr eu bod yn chwaraeon sydd wedi eu trin fel pe baent yn chwarae a hamdden.

Yr ail ddatganiad yr hoffwn i ofyn amdano, a gwnaeth Huw Irranca-Davies a minnau ei godi fis yn ôl, yw datganiad ynghylch athrawon cyflenwi a'r ffordd y maen nhw'n cael eu cyflogi. Rwy'n gwneud cais arall am ddatganiad ar athrawon cyflenwi. Mae fy marn i ynghylch triniaeth wael athrawon cyflenwi yn hysbys iawn, ac fe hoffwn i eu gweld yn cael eu cyflogi'n uniongyrchol gan awdurdodau lleol neu grwpiau o awdurdodau lleol. Ond rwy'n credu bod angen datganiad gan y Llywodraeth i egluro pam nad yw'r Llywodraeth yn cefnogi hynny.

Wel, mae'r rheoliadau'n penderfynu a oes raid i fusnes neu safle aros ar gau ar y gwahanol lefelau o rybudd, ac mae Llywodraeth Cymru, yn ei chynllun rheoli, yn darparu canllawiau ar yr hyn sy'n cael agor neu sy'n gorfod aros ar gau. Ar lefel rhybudd 4, mae cyfyngiadau'n ei gwneud yn ofynnol i bob cyfleuster chwaraeon a hamdden aros ar gau, ac ar lefel rhybudd 3, mae cyfleusterau chwaraeon a hamdden, gan gynnwys stiwdios ffitrwydd a champfeydd, yn cael agor, ond rhaid i ganolfannau sglefrio ac aleau bowlio aros ar gau. Fel y dywed Mike Hedges, mae'n rhaid i ganolfannau chwarae dan do, a chanolfannau trampolîn a sglefrio aros ar gau ar lefel rhybudd 3 hefyd. Ond yn dilyn y sylwadau yr wyf i wedi'u cael a'r rhai y gwn i fod Mike Hedges wedi'u cael hefyd, pan fyddwn ni'n gallu symud i rybudd lefel 3, bydd Llywodraeth Cymru yn ailedrych ar y canllawiau i roi unrhyw eglurhad arall y gallai fod ei angen.

Ac o ran y cais ynghylch y datganiad yn ymwneud ag athrawon cyflenwi, gwn i fod y Gweinidog Addysg wedi ysgrifennu ddwywaith at Mike Hedges gyda rhywfaint o wybodaeth ychwanegol yn amlinellu'r gefnogaeth, yr arweiniad a'r cyngor y mae Llywodraeth Cymru a'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol wedi'u darparu i athrawon cyflenwi yn ystod y pandemig. Ac rydym ni'n parhau i gysylltu â'n cymheiriaid o fewn Llywodraeth y DU a'r holl randdeiliaid i ddarparu'r cymorth a'r arweiniad diweddaraf. Ond, fel y dywedais i, bydd y Gweinidog Addysg wedi clywed y cais am ragor o wybodaeth y prynhawn yma.

Mae'n siŵr y bydd y Llywodraeth yn ymwybodol o adroddiadau diweddar fod staff cartrefi gofal yn gorfod cymryd gwyliau blynyddol pan fydd yn ofynnol iddyn nhw hunanynysu, a'r rheswm dros hyn yw nad yw'r tâl salwch statudol o £96 yr wythnos yn ddigon i fyw arno, yn enwedig pan fydd llawer o bobl sy'n gweithio mewn cartrefi gofal wedi gorfod ynysu nifer o weithiau. Felly, a ydych chi'n cytuno â mi fod hyn yn anghywir, a bod angen unioni'r sefyllfa? Ac a gawn ni felly ddatganiad mewn ymateb i'r ateb i'r broblem hon y mae Llywodraeth yr Alban yn mynd ar ei thrywydd, lle mae gan unrhyw un sy'n ennill £9.50 yr awr neu'n is yr hawl awtomatig i'r taliadau hunanynysu? Rwyf i o'r farn bod hyn yn hanfodol os ydym eisiau cadw nifer yr achosion o COVID sy'n cael eu trosglwyddo i lawr.

Mae Llywodraeth Cymru wedi neilltuo taliad o £500 ar gyfer yr unigolion hynny y mae'n ofynnol iddyn nhw hunanynysu o ganlyniad i amodau'r pandemig, ond gofynnaf i'r Gweinidog iechyd adolygu eich sylwadau y prynhawn yma gan roi sylw penodol i'r staff cartrefi gofal hynny y mae gofyn iddyn nhw nawr gymryd gwyliau blynyddol, o ystyried y swyddogaeth  benodol y mae'r gweithwyr cartrefi gofal hynny'n ei chwarae yn y pandemig.FootnoteLink

[Anghlywadwy.]

Mae angen ichi—. Mae'n ddrwg gennyf, dim ond newydd ddad-dawelu yr ydych chi, felly a wnewch ddechrau eto, os gwelwch chi'n dda?

Diolch. Roeddwn i eisiau codi digwyddiad difrifol ddiwedd y mis diwethaf ar safle Sipsiwn a Theithwyr Queensferry sy'n cael ei reoli gan Gyngor Sir y Fflint, a oedd yn ymwneud â cham-drin achosion o COVID. Cafodd tîm rheoli digwyddiadau ei sefydlu, a phenderfynodd rhywun yn rhywle—yn hytrach na gofyn i'r pum teulu lle'r oedd gan rywun COVID i hunanynysu, orfodi pawb sy'n byw ar y safle hwnnw i fynd i gwarantin, pa un a oedden nhw wedi profi'n negyddol ai peidio. Ac yn fwy na hynny, cafodd cwmni diogelwch ei apwyntio i orfodi'r penderfyniad hwn. A dweud y gwir, nid wyf i'n ymwybodol o unrhyw achos arall lle mae stryd gyfan neu floc cyfan o fflatiau wedi'i rhoi mewn cwarantin, a hynny heb roi trefniadau ar waith i ddarparu arian i ddigolledu pobl am golli enillion, na darparu bwyd a meddyginiaethau hanfodol. Rwy'n eithaf sicr, pe bai'r tîm rheoli digwyddiadau sy'n ymdrin â'r achosion yn yr Asiantaeth Trwyddedu Gyrwyr a Cherbydau wedi penderfynu bod yn rhaid cyfyngu eu holl staff i'r gweithle, fe fyddai dicter wedi'i fynegi am y tramgwyddo hyn ar hawliau dynol. Felly, hoffwn i ofyn, Trefnydd, a gawn ni ddatganiad gan y Dirprwy Weinidog, sy'n gyfrifol am gydraddoldeb, na fydd achos mor sylweddol o dorri Deddf Cydraddoldeb 2010 yn digwydd eto a bod awdurdodau lleol yn glir nad oes gan gwmnïau diogelwch unrhyw ran yn y gwaith o hyrwyddo rheolaeth dda ar y berthynas rhwng tenantiaid a landlordiaid, sydd beth bynnag yn hanfodol er mwyn sicrhau cydymffurfiaeth iechyd cyhoeddus â rheoliadau COVID.

Diolch. Rwy'n gwybod y bydd y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip wedi bod yn gwrando'n astud iawn ar y cyfraniad hwnnw. Rydym ni'n deall bod Cyngor Sir y Fflint yn cynnal ei ymchwiliad ei hun ar hyn o bryd i'r digwyddiadau ar safle Glanyrafon, a byddwn ni'n awyddus i ddysgu o'u canfyddiadau. Er hynny, byddwn i'n sôn bod Llywodraeth Cymru wedi bod yn awyddus iawn i roi cyngor da i awdurdodau lleol ers dechrau'r pandemig. Yn ôl ar 26 Mawrth, rhoddwyd cyngor i awdurdodau lleol ar y ffordd orau o gefnogi cymunedau Sipsiwn a Theithwyr ar safleoedd ac ar wersylloedd ar ochr y ffordd drwy'r pandemig. Ac mae ein cyngor yn glir iawn, gan fod yn rhaid i reoli digwyddiadau COVID-19 ar safleoedd fod yn seiliedig ar gyfathrebu clir, meithrin ymddiriedaeth a chymryd amser i ofyn pa gymorth sydd ei angen ar y preswylwyr hynny. Ond gwn i y bydd y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip wedi clywed y cais am y datganiad penodol.

Darren Millar.

A gaf i ddiolch i chi, Ddirprwy Lywydd? Trefnydd, a gaf i alw am ddau ddatganiad, os gwelwch chi'n dda, gan Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth? Y cyntaf yr hoffwn i ofyn amdano yw diweddariad ar y datblygiadau o ran metro gogledd Cymru. Sylwais fod rhywfaint o gyfeirio at fetro de Cymru yn y newyddion yr wythnos hon, a gwnaeth hynny fy atgoffa o'r ffaith y bydd buddsoddiad sylweddol ym metro de Cymru wrth gwrs—tua £0.75 biliwn, o'i gymharu â dim ond swm pitw o £50 miliwn yn cael ei wario a'i fuddsoddi ar fetro'r gogledd. Rwy'n credu, ni waeth os oes oedi yn y de ai peidio, yn sicr mae angen inni ddeall pam mae cymaint o wahaniaeth yn y cyllid rhwng y gogledd a'r de ar gyfer y ddau brosiect metro hyn, ac yn sicr mae angen cael yr wybodaeth ddiweddaraf am y sefyllfa yn y gogledd.

A gaf i ofyn hefyd am ddatganiad gan Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth ar effaith cynigion aer glân Llywodraeth Cymru yn y Papur Gwyn a gafodd ei gyhoeddi yn ddiweddar? Byddwch chi'n ymwybodol, Trefnydd, fod y Papur Gwyn hwnnw'n awgrymu y gallem ni gyflwyno prisio ffyrdd yng Nghymru ar gefnffyrdd Cymru. Byddai hynny'n gwbl ddinistriol i'r bobl sy'n byw yn fy etholaeth i, sy'n defnyddio'r cefnffyrdd i fynd yn ôl ac ymlaen i'w man cyflogaeth, ac yn ôl ac ymlaen i fannau addysg fel ysgolion, ac, yn wir, i'r diwydiant twristiaeth, sy'n gwbl ddibynnol ar bobl yn cyrraedd o leoedd ar y rhwydwaith cefnffyrdd, megis yr A5, yr A55 a'r A494. Rwy'n credu ei bod yn gwbl hanfodol nad ydym yn gwneud unrhyw beth i danseilio effaith y pandemig, ac ni allaf feddwl am ddim byd gwaeth na chyflwyno prisio ffyrdd yng Nghymru ar adeg fel hon.

Byddaf i'n gofyn i Weinidog yr Economi, Trafnidiaeth a'r Gogledd roi'r wybodaeth ddiweddaraf honno i Darren Millar am fetro'r gogledd.FootnoteLink

O ran y cynigion aer glân, byddwn i'n sicr yn annog pob cyd-Aelod i fanteisio ar y cyfle i geisio ymgysylltu'n adeiladol â'r Papur Gwyn a chyflwyno eu hawgrymiadau eu hunain ynghylch sut y gallwn ni sicrhau, yn y dyfodol, fod gennym yr aer glân yr ydym ni i gyd yn anelu ato ac a fydd yn gofyn am ymyriadau gan bob un ohonom mewn pob math o wahanol ffyrdd. Felly, yn y lle cyntaf, rwy'n credu y byddai ymgysylltu'n adeiladol â'r darn penodol hwnnw o waith yn gam cyntaf defnyddiol.

Trefnydd, ym mis Tachwedd, dathlwyd 20 mlynedd o Gronfa Ddysgu Undebau Cymru. Mae'n rhaglen sy'n caniatáu i undebau llafur gefnogi gweithwyr yn ôl i ddysgu, ac, ers mis Ebrill yn unig, yn 2020, mae'r gronfa wedi cefnogi mwy na 5,000 o weithwyr gyda dysgu, cyngor, arweiniad, ar sgiliau hanfodol a chynnydd gyrfaol. Felly, gyda'r newyddion pryderus bod y Ceidwadwyr yn torri cyllid Cronfa Ddysgu'r Undebau yn Lloegr flwyddyn yn gynharach na'r disgwyl, a gaf i ofyn i Lywodraeth Cymru am ddatganiad ynghylch pwysigrwydd hyfforddiant yn y gweithle a swyddogaeth Cronfa Ddysgu Undebau Cymru yng Nghymru?

A gaf i hefyd ofyn am yr wybodaeth ddiweddaraf ynghylch trafodaethau Llywodraeth Cymru â Centrica, o ran anghydfod diwydiannol diweddar y cwmni, sy'n parhau gyda GMB? Nawr, fel y gwyddoch chi, mae'r undeb wedi cymryd camau diwydiannol yn erbyn y cwmni yn dilyn eu hymdrech i ddiswyddo ac ailgyflogi llawer o'r staff gweithgar sy'n gweithio i'r cwmni. Nawr, fel contractwr pwysig gyda Centrica, ac i gydnabod yr uchelgeisiau gwaith teg yma yng Nghymru, rwy'n gwybod bod Llywodraeth Cymru wedi ysgrifennu'n ddiweddar at fwrdd Centrica ynghylch yr union fater hwn, felly, Gweinidog, rwyf i eisiau gofyn a all Llywodraeth Cymru gyhoeddi'r ymateb a gafodd gan y bwrdd, neu o leiaf roi diweddariad ysgrifenedig ar ymgysylltiad y Llywodraeth â'r cwmni. Diolch.

Diolch i Huw Irranca-Davies am godi'r materion hyn. Roedd yr un cyntaf yn ymwneud â Chronfa Ddysgu Undebau Cymru, ac wrth gwrs mae hynny'n gyfle delfrydol imi atgoffa fy nghydweithwyr ei bod yn Wythnos Caru Undebau, ac oni bai am yr undebau, ni fyddai gennym yr holl amddiffyniadau yn y gweithle yr ydym ni'n eu mwynhau ac sydd mor hawdd eu cymryd yn ganiataol. Felly, rydym ni'n falch iawn o'r gwaith y mae Cronfa Ddysgu Undebau Cymru wedi bod yn ei wneud, ac wrth gwrs ni fu erioed amser gwell i ymuno ag undeb, gyda'r holl fygythiadau o adael yr Undeb Ewropeaidd ac, wrth gwrs, bwysigrwydd aros yn ddiogel yn y gweithle yn ystod y pandemig.

O ran y mater penodol ynghylch Centrica, yn wir, fe wnaeth y Prif Weinidog ysgrifennu at fwrdd Centrica ar 1 Chwefror yn tynnu sylw at y pryderon sylweddol sydd gan Lywodraeth Cymru am y camau y mae'r cwmni wedi'u cymryd yn ystod y misoedd diwethaf, ac mae'r llythyr hwnnw'n ailadrodd y gofyniad clir gan Lywodraeth Cymru bod y cwmni yn dychwelyd at y bwrdd trafod i geisio ffordd gytûn ymlaen gyda'r GMB. Rwy'n deall, fel y dywed Huw Irranca-Davies, fod ymateb wedi dod i law erbyn hyn. Yn amlwg, bydd yn rhaid inni ystyried a oes modd rhoi'r ymateb i'r cyhoedd yn llawn, ond byddwn yn sicr yn dod o hyd i gyfle i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am ein hymgysylltiad â'r cwmni.

Ac yn olaf, David Rees.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Trefnydd, rydym ni i gyd yn deall y materion sy'n ymwneud â'r llifogydd a ddigwyddodd yn Sgiwen, ac rwy'n canmol yn fawr y camau y mae Llywodraeth Cymru wedi'u cymryd i ariannu rhai o'r trigolion hynny i sicrhau eu bod yn cael rhywfaint o gefnogaeth. Ond neithiwr, ar Sharp End ar ITV, roedd yn ymddangos bod Gweinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig yn awgrymu ei fod yn gofyn i'r tasglu tipiau glo ystyried goblygiadau mwyngloddiau hefyd ar draws de Cymru, a beth mae hynny'n ei olygu i'n cymunedau. Tybed a allwn ni gael datganiad gan y Gweinidog i ddweud beth yn union y gofynnir i'r tasglu hwnnw ei wneud, pa drafodaethau y mae yn eu cael gyda Llywodraeth y DU o ran y  gweithfeydd hyn, a hefyd pa drafodaethau y mae yn eu cael gyda'r corff glo a Llywodraeth y DU i ystyried pa atebolrwydd sydd yna am lifogydd o'r gweithfeydd hyn. Gan ei fod yn honni nad yw'r atebolrwydd am ddŵr llifogydd yn gyfrifoldeb ar neb, ond, pan fydd yn deillio o strwythur o waith dyn y mae rhywun yn gyfrifol am ei gynnal, siawns na ddylai fod rhywfaint o atebolrwydd yn y fan yna, a dylem ni roi sylw pendant iawn i'r agenda honno. 

A gaf i hefyd ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog ynglŷn â'r lladradau cŵn sydd wedi bod yn digwydd yn ddiweddar? Rydym ni wedi gweld nifer cynyddol o gŵn a chŵn bach yn cael eu dwyn ar draws fy rhanbarth a'm hardal i, a ledled Cymru yn arbennig. Rwy'n gwerthfawrogi'n fawr y gwaith sy'n cael ei wneud i geisio dod o hyd i'r lladron hynny a dychwelyd rhai o'r cŵn hynny, ond rydym ni bellach mewn sefyllfa lle ymosodir ar bobl sy'n mynd â'u cŵn am dro ar y strydoedd ac mae'r ci wedi'i ddwyn wrth fynd am dro. Mae'n amlwg bod angen inni gael datganiad ynghylch pa gamau y mae'r Llywodraeth yn eu cymryd gyda'r awdurdodau perthnasol, gyda'r heddlu a Llywodraeth y DU, a sut y gallwn ni efallai addasu cyfraith Lucy, pan gaiff ei chyflwyno, i sicrhau y caiff pobl sy'n gwerthu'r cŵn bach hyn yn anghyfreithlon eu cosbi'n llym oherwydd eu gweithredoedd.

A chais terfynol, mae Gweinidog yr economi—

Na, na—. Na, na, mae'n ddrwg gennyf. Mae eich amser chi wedi hen ddarfod. Bydd yn rhaid i chi roi cynnig arall arni yr wythnos nesaf. Trefnydd.

Diolch. Y mater cyntaf a godwyd gan David Rees oedd y tasglu tipiau glo, ac ymestyn y gwaith hwnnw nawr i fwyngloddiau, ac mae hynny'n dilyn yr achosion diweddar o lifogydd. Mae Llywodraeth Cymru yn awyddus iawn i weld rhaglen waith ar y cyd rhwng Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU ar hyn, gan gydnabod bod gan Gymru 40 y cant o dipiau glo'r Deyrnas Unedig gyfan, ac mae'n amlwg y bydd materion ynglŷn â mwyngloddiau yn effeithio'n anghymesur ar Gymru hefyd, felly mae'n bwysig ein bod yn cael y gefnogaeth gywir i fynd i'r afael â hynny. Byddaf yn ceisio rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i David Rees am y trafodaethau sy'n digwydd yn hynny o beth, a hefyd o ran yr awdurdod glo yn benodol.

Ac yna'r ail fater oedd yr un pwysig o ddwyn cŵn, sy'n dod yn fwyfwy pryderus i ni ar draws ein holl gymunedau, rwy'n credu. Mae dwyn anifail anwes yn drosedd o dan Ddeddf Dwyn 1968, nad yw wedi ei datganoli, a'r gosb uchaf wrth gwrs yw saith mlynedd o garchar. Rwy'n gwybod fod Jane Hutt yn cyfarfod yn rheolaidd â'r heddlu, ac y bydd yn awyddus i godi'r mater yma gyda nhw ar ran David Rees a phob un ohonom ni sydd â phryderon am y maes hwn sy'n peri pryder arbennig.

Diolch yn fawr iawn, Trefnydd.

Eitem 4 ar yr agenda yw datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol—yr wybodaeth ddiweddaraf am frechiadau COVID-19. Galwaf ar Vaughan Gething, y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol.

Ymddiheuriadau, Dirprwy Lywydd. Rwy'n agor fy natganiad. Dyma ni. Doeddwn i ddim wedi cofio'r cyfan ohono eto.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Heddiw rydym ni wedi cyhoeddi'r trydydd adroddiad sy'n crynhoi cynnydd o ran ein strategaeth frechu COVID-19 genedlaethol. Cyhoeddir yr adroddiadau hyn bob dydd Mawrth, yn ogystal â'r data gwyliadwriaeth a gyhoeddir gan Iechyd Cyhoeddus Cymru yn feunyddiol ac yn wythnosol, a'r data gweithredol a gyhoeddir gan ystadegwyr Llywodraeth Cymru.

Yn ôl y ffigurau a gyhoeddwyd am hanner dydd heddiw, mae'r rhaglen frechu a arweinir gan GIG Cymru bellach wedi brechu mwy na 628,000 o bobl ledled Cymru gyda'u dos cyntaf. Mae hynny yn ei hanfod yn un o bob pump o'r boblogaeth, ac mae dros 80 y cant o'r rheini wedi'u cynnwys yn y pedwar grŵp blaenoriaeth cyntaf. Dros yr wythnos diwethaf, brechodd ein timau rywun yng Nghymru bob pedair eiliad. Roeddem yn disgwyl cyfnod pellach o weithgarwch dros yr wythnos diwethaf. Rwy'n falch o ddweud bod hynny wedi digwydd a bod y data cyhoeddedig yn tystio i hynny.

Dydd Gwener, 5 Chwefror oedd trigeinfed diwrnod y rhaglen frechu, a dyma hefyd oedd y diwrnod pan gyrhaeddodd nifer y bobl a gafodd eu dos cyntaf o'r brechlyn yng Nghymru y marc 0.5 miliwn. Rhagorodd GIG Cymru hefyd ar y nifer beunyddiol o frechiadau a gofnodwyd ar ddau ddiwrnod yn olynol sef ar ddydd Gwener a dydd Sadwrn. Rhoddwyd mwy na 30,000 o frechlynnau ar y ddau ddiwrnod, gyda bron i 34,000 yn cael eu cofnodi ddydd Sadwrn yn unig. Mae hynny'n golygu ar gyfer dydd Gwener a dydd Sadwrn, y gwnaethom ni frechu 1 y cant o boblogaeth Cymru bob dydd.

Mae'r rhaglen frechu yn parhau i fynd o nerth i nerth. Erbyn diwedd yr wythnos diwethaf, roeddem ni wedi brechu cyfran fwy o'r boblogaeth gyfan nag unrhyw ran arall o'r DU. Mae hynny'n dal yn wir heddiw gyda'r ffigurau sydd newydd gael eu rhyddhau. Yr wythnos diwethaf, nid yn unig yr oeddem ni yn brechu mwy o bobl bob dydd fel canran o'n poblogaeth nag unrhyw wlad arall yn y DU, ond bryd hynny roeddem ni yn drydydd yn y byd, y tu ôl i'r Emiraethau Arabaidd Unedig ac Israel yn unig. Mae hynny'n gyflawniad gwych ac yn tystio i ymdrechion pawb sy'n gysylltiedig—ein GIG, llywodraeth leol, y fyddin a'r holl wirfoddolwyr.

Fe wnaethom ni ddarparu mwy o frechlynnau i fyrddau iechyd nag ar unrhyw wythnos arall, a phobl yn cael eu brechu mewn 493 o leoliadau ledled Cymru. Rydym ni yn symud ymlaen yn dda drwy'r carfannau blaenoriaeth, ac rydym ni ar y trywydd iawn i gyflawni yn unol â'r garreg filltir fawr gyntaf honno yn unol â'n cynllun cenedlaethol. Disgwyliwn fod wedi cynnig y brechlyn i bawb yng ngharfannau 1 i 4 erbyn diwedd yr wythnos hon.

Hyd yn hyn, buom yn gofyn i bobl aros nes i'r GIG gysylltu â nhw. Fodd bynnag, wrth i gyflymder ein rhaglen frechu gynyddu, mae ein byrddau iechyd yn dechrau gofyn i bobl dros 70 oed gysylltu os na wahoddwyd nhw i gael eu brechu, ond dim ond pobl dros 70 oed yw hynny. Byddwn yn cyfleu'r trefniadau ar gyfer hyn dros yr wythnos nesaf drwy ein byrddau iechyd. Mae'n ddrwg gennym, byddwn yn cyfleu hyn drwy ein byrddau iechyd dros y dyddiau nesaf. Rhan allweddol o hyn i ni yw sicrhau na chaiff neb ei hepgor.

Yr wythnos hon, rydym ni hefyd wedi gweld mwy o newyddion da am y brechiadau. Rhyddhaodd yr Asiantaeth Rheoleiddio Meddyginiaethau a Chynhyrchion Gofal Iechyd, y rheoleiddiwr annibynnol, ymchwil yn dangos bod y brechlynnau presennol yn ddiogel dros ben, gyda dim ond sgil effeithiau ysgafn a disgwyliedig. Hefyd, mae astudiaeth ar frechlyn Rhydychen-AstraZeneca yn awgrymu y gallai arwain at ostyngiad sylweddol yn y lledaeniad, yn nhrosglwyddiad y feirws, ac arhosodd yr amddiffyniad hwnnw ar 76 y cant yn ystod y tri mis cyntaf ar ôl y dos cyntaf, a chododd i 82 y cant ar ôl yr ail ddos.

Rwy'n hynod falch o'n cydweithwyr yn y GIG ledled Cymru, ac yn ddiolchgar am eu gwaith caled diflino nhw a'u partneriaid i gynnal cyflymder ein rhaglen frechu. Marathon yw hon mewn gwirionedd, ond rydym ni wedi dechrau'n wych. Gobeithio y bydd Aelodau ym mhob rhan o'r Siambr yn rhannu'r ymdeimlad hwnnw o falchder yn ein cyflawniadau cenedlaethol. Diolch, Dirprwy Lywydd. 

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad y prynhawn yma, ac rwyf innau hefyd eisiau diolch ar goedd i bob un o'r timau o frechwyr, a phawb sy'n ymwneud â'r cyflwyno ledled Cymru. Mae'r niferoedd wedi cynyddu wythnos ar ôl wythnos bellach, ac mae'n braf gweld cynnydd o ran y targedau a osodwyd gan Lywodraeth Cymru yn gynnar yn yr ymgyrch. Ac mae'r sylw yr ydych chi'n ei wneud ynghylch 60 diwrnod ers dechrau'r rhaglen frechu yn dangos yn glir pa mor addas a phriodol oedd hi i Lywodraeth y DU weithredu ar ei phen ei hun a phrynu brechlynnau'n gynnar, i ganiatáu inni fod yn rhan o'r ymgyrch a dechrau brechu pobl ledled y Deyrnas Unedig, ond yn enwedig yma yng Nghymru.

Hoffwn ofyn cyfres o gwestiynau, os caf i, Gweinidog. A wnewch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am y gwaith sy'n digwydd gyda'r gymuned ddu, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig? Codais y mater hwn ynglŷn â phetruster ynghylch cael y brechlyn mewn rhai carfanau o bobl ledled Cymru, yn seiliedig ar dystiolaeth y Grŵp Cynghori Gwyddonol ar Argyfyngau a ddangosodd amharodrwydd o 70 y cant i 75 y cant gan rai carfanau ynglŷn â bod yn rhan o'r rhaglen frechu. Mae'n bwysig iawn y caiff unrhyw gamddealltwriaeth neu straeon ffug sy'n lledaenu eu chwalu yn gynnar iawn, a byddwn yn ddiolchgar pe gallech chi ein goleuo gyda mwy o wybodaeth ar ôl i mi grybwyll hyn i chi pan oeddwn yn llefarydd iechyd y grŵp Ceidwadol fis yn ôl.

A wnewch chi hefyd dynnu sylw at y cynnydd sy'n cael ei wneud yn enwedig gyda'r ail ddos o frechlynnau, brechu, a rhoi gwybod i bobl am y broses galw'n ôl am yr ail ddos o frechlynnau, oherwydd ym mis Mawrth bydd hynny yn rhan fawr o'r rhaglen ac mae'n bwysig bod y ddwy elfen yn cyd-redeg heb unrhyw darfu? Gobeithio y cytunwch â hynny, Gweinidog.

A allwch chi hefyd amlinellu'r cyngor sy'n cael ei roi gan Lywodraeth Cymru o ran y garfan 70 i 74 oed? Yn sicr, mae gennyf dystiolaeth y caiff y garfan honno ei chyfeirio at y canolfannau brechu torfol yn hytrach nag, yn amlwg, cael y brechlyn yn y meddygfeydd, a phan gaiff y meddygfeydd teulu eu herio yn hyn o beth, maen nhw'n dweud mai'r rheswm am hynny yw'r cyngor a gafwyd gan Lywodraeth Cymru i gyfeirio pobl at y canolfannau brechu torfol. Felly, byddwn yn ddiolchgar o gael deall sut y mae'r cyngor hwnnw wedi'i ddosbarthu, oherwydd yn sicr i unigolion sydd wedi bod yn gwarchod eu hunain yn y garfan honno—. Mae gennyf etholwyr sydd wedi crybwyll problemau o ran eu hatgyfeirio. 

Yn benodol, byddwch yn ymwybodol o'r ymgyrch ynghylch plant ag anableddau dysgu ac yn benodol am geisio blaenoriaethu'r brechlyn i'r rhai sy'n gyfrifol am ofalu am blant ag anableddau dysgu. Rwy'n sylweddoli bod y Prif Weinidog wedi cyfeirio at hyn, a'r dystiolaeth y mae'r Gweinidog a'r Llywodraeth yn gweithio ar ei sail yw argymhellion y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu, ond a ydych chi wedi holi'r pwyllgor am eglurhad ynglŷn â'r dystiolaeth y mae wedi'i rhoi i chi a'r cyngor y mae wedi'i roi i chi o ran grwpiau, yn enwedig pan soniwn ni am anableddau dysgu ac yn benodol sut y maen nhw'n fwy tueddol o fod yn agored i'r feirws? Rwy'n credu bod hynny'n ystyriaeth bwysig wrth ystyried y cyngor y maen nhw'n ei roi.

A allwch chi gadarnhau hefyd na fydd unrhyw darfu ar gyflenwadau o gwbl oherwydd bod y sylfaen gyflenwi bellach wedi ei ailsefydlu oherwydd y diffyg a fu gyda chynnal y brechlyn Pfizer rai wythnosau'n ôl? Byddai eich dealltwriaeth yn goleuo barn pobl yn fawr am unrhyw broblemau cyflenwi posibl a allai fod yn y system, oherwydd mae gennyf lythyr yn y fan yma gan feddygfa a eglurodd y dywedwyd wrthynt y gallai fod oedi wrth gyflenwi brechlynnau yr wythnos yn dechrau ar 15 Chwefror. Nid wyf yn gofyn i chi wneud sylwadau penodol ar y mater penodol hwnnw, ond byddwn yn ddiolchgar o ddeall y mater mwy cyffredinol ynghylch cyflenwi brechlynnau i Gymru. Diolch, Gweinidog iechyd.

Diolch am y gyfres o gwestiynau. Dechreuaf gyda'ch sylw cyntaf a'ch sylw olaf gyda'i gilydd ar gyflenwi brechlynnau. Mae'n gyfrifoldeb ar Lywodraeth y DU, ac mae'r contractau y maen nhw wedi'u caffael ar ran y DU gyfan wedi caniatáu i ni gyflawni, ac mae'n glod i'r ffordd y mae ein timau yng Nghymru wedi defnyddio'r cyflenwad hwnnw dros yr wythnosau diwethaf. Credaf o'ch sylwadau fod hyd yn oed rhywfaint o glod i'r Llywodraeth, yn ogystal â phobl y tu allan i'r Llywodraeth, am gyflawni hynny yma yng Nghymru mor aruthrol o gyflym. 

O ran y cyflenwad o frechlynnau, rwyf wedi siarad nid yn unig â Nadhim Zahawi yn rheolaidd, Gweinidog brechlynnau'r DU, ond rwyf hefyd wedi cael sgyrsiau gyda Pfizer ac AstraZeneca a'm swyddogion. Roedd Pfizer wedi cynllunio oedi yn eu cynhyrchu er mwyn ailgychwyn yn fwy effeithlon. Maen nhw'n ffyddiog bod hynny'n golygu y byddant yn cynhyrchu brechlyn ar gyfradd uwch, i gyflawni eu hymrwymiadau gyda'r contract sydd ganddyn nhw gyda Llywodraeth y DU ar gyfer pob un o'r pedair gwlad, ac yn wir eu hymrwymiadau drwy Ewrop. Mae hynny'n newyddion da ac maen nhw hefyd yn credu y byddant yn gallu negodi'r trefniadau newydd ar gyfer trosglwyddo nwyddau rhwng yr Undeb Ewropeaidd a'r DU, ac wrth gwrs mae hynny'n hynod bwysig i bob un ohonom ni hefyd.

O ran eich sylw am y niferoedd y bobl dduon a lleiafrifoedd ethnig sy'n cael y brechlyn a phetruster, mae'n fater yr wyf wedi bod yn pryderu amdano o'r cychwyn cyntaf. Rydym yn ymwybodol iawn bod amrywiaeth o newyddion a chyfryngau ffug yn gysylltiedig â grŵp eang o bobl ledled y wlad. Mae rhywfaint o hynny wedi'i dargedu'n benodol at gymunedau ffydd a rhai cymunedau penodol, cymunedau du ac Asiaidd yn arbennig. Felly, rydym ni yn gwneud gwaith, nid yn unig—. Mae Llywodraethau eraill hefyd yn gwneud rhywbeth tebyg hefyd, o ran negeseuon ledled y DU, ond hefyd, yn ddiweddarach heddiw, byddaf yn ymuno â chyfarfod bord gron gydag amrywiaeth o arweinwyr cymunedol i helpu i fynd i'r afael â rhai o'r union bwyntiau hyn. Byddwch wedi clywed y sylwadau a wnes i ac a wnaeth y Prif Weinidog yn y gynhadledd i'r wasg ddoe, gan egluro sut yr hoffem ni fynd ati i wneud hyn mor agored â phosibl o ran yr hyn y mae'r Llywodraeth yn ei wneud, ond hefyd y ffordd y mae ein byrddau iechyd yn gwneud gwaith allgymorth uniongyrchol gyda rhai o'r cymunedau hyn. Ac rwy'n ddiolchgar iawn i staff gofal iechyd unigol sy'n estyn yn ôl i'w cymunedau i dynnu sylw at y ffaith bod y brechlyn yn ddiogel ac yn effeithiol, ac nad oes unrhyw rwystr iddyn nhw ei gymryd o achos safbwynt crefyddol neu darddiad ethnig, ac mae hynny'n wirioneddol bwysig i bob un ohonom ni, waeth beth fo ein gwleidyddiaeth ein hunain yn y Siambr, i ymdrin â'r newyddion ffug a fydd yn gadael pobl yn fwy agored i niwed.

O ran cynlluniau ar gyfer yr ail ddos, mae hynny'n rhan bwysig o'r hyn yr ydym ni yn ei wneud; fe welwch chi fwy a mwy o bobl yn cael eu hail ddos yn yr wybodaeth a gyhoeddir bob dydd. Byddwch hefyd yn gweld cyfradd yr ail ddos yn codi ychydig. Fe roesom ni bron iawn i 700 ail ddos ddoe a chyn bo hir byddwn yn rhoi ail ddos i filoedd o bobl bob wythnos ac yna degau o filoedd wrth i ni gyrraedd y bobl hynny y mae angen iddyn nhw gael eu hail ddos Pfizer hefyd. Mae angen i ni sicrhau bod y stoc ar gael i sicrhau ein bod yn rhoi'r ail ddos gywir i bobl dros yr wythnosau i ddod.

Nawr, o ran pobl 70 i 74 oed, nid wyf wedi rhoi cyfarwyddyd sy'n ei gwneud hi'n ofynnol i bobl 70 i 74 oed fynd i ganolfan frechu torfol. Mae'n debyg y byddai'n fwy defnyddiol pe gallwn i weld yr ohebiaeth neu'r awgrym yr ydych chi'n cyfeirio ato i geisio mynd i'r afael â hynny. Mae bob amser yn bosibilrwydd bod sïon ac awgrym bod Llywodraeth Cymru wedi ymyrryd pan nad ydym ni wedi gwneud hynny, a byddaf yn glir iawn nad oes dewis polisi yr wyf wedi'i wneud sy'n rhoi rheidrwydd ar bobl 70 i 74 oed fynd i ganolfan frechu torfol. Rydym ni'n mynd ati mewn modd bwriadol amrywiol, gyda 438 o leoliadau gwahanol lle gellir brechu pobl.

O ran eich sylw am bobl ag anableddau dysgu, mae'n dibynnu a yw hi'n adeg iddyn nhw gael brechlyn yn y lle cyntaf, oherwydd mewn gwirionedd nid yw awdurdodiad yr Asiantaeth Rheoleiddio Meddyginiaethau a Chynhyrchion Gofal Iechyd yn cynnwys pob plentyn, fel y gwyddoch chi, ac mae hefyd yn ymwneud wedyn â phobl sy'n ofalwyr a'r rhai sy'n ofalwyr yng ngrŵp 6, a'r rhai sy'n oedolion hŷn ag anableddau dysgu hefyd. Ac mae hynny'n rhan o'r heriau yr ydym ni'n eu hystyried, o ran ein hymwneud â'r Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu a'n cynrychiolwyr o Gymru ar y fforwm hwnnw, ond hefyd o ran ein cyngor ehangach ar iechyd y cyhoedd hefyd. Wrth gyflwyno i grŵp 6 yn benodol, byddwn yn gwneud rhywfaint o gyfathrebu ynghylch hynny ac yn ceisio gwneud hynny mor glir â phosibl, a bydd hynny'n llywio nid yn unig yr hyn yr ydym ni, y Llywodraeth, yn ei wneud, a'r ymwneud rhwng y byrddau iechyd â chi, yn eich swyddogaethau lleol yn Aelodau, ond mae'n amlwg y byddaf yn parhau i sicrhau bod hynny ar gael i aelodau'r pwyllgor iechyd yn y sesiynau briffio rheolaidd yr ydym yn parhau â nhw. Credaf fod hynny'n ateb y cwestiynau a ofynnwyd ar hyn o bryd.

I would like to thank everybody involved in the vaccination process in Wales, which is clearly on the right track and that's something that we should celebrate. I was over in the vaccination centre in Ysbyty Enfys in Bangor yesterday, at the invitation of the health board, and it's useful to be able to see for ourselves in order to give comfort to some people who may be still concerned about the process. But it's very striking, not just how smooth and effective the system is, but how committed the staff are who are part of the process, and I know that we're all very grateful to them.

I was pleased to hear today that there will be a change to the appointment system, where people will be encouraged, at the moment the over-70s will be encouraged to phone if they haven't had an appointment. There is still a problem with the system and I hope that the Minister would recognise that. One solution that I've discussed locally is the need for more volunteers to do that work of phoning to ask people to come in. There is work within the health board in north Wales to create that army of volunteers. But what support can the Government provide at a national level to ensure that we have those people in place to do that appointment work, because that's going to become more and more intense, as we reach out to more and more groups of people to be vaccinated?

I would ask once again for the full data. I think it is important that we have that full data on the allocation of vaccines to the various nations of the UK and then within Wales too, and the different kinds of vaccines available as well. It's one thing to say that there is information of commercial sensitivity, but it's another thing to hear from Government that they don't know how much has been allocated to each nation. I would suggest that you need to know.

Again, I would ask for investment now, or at least start to invest and plan for investment, in the infrastructure required to deal with the new kinds of mRNA vaccinations. I don't want to hear about a GP, as I have heard, who refuses a tray of Pfizer because he can't deal with the 1,000 doses, and it's that lack of infrastructure making it difficult for that GP to accept that tray that he would have liked to have accepted. So, let's see the plan for the creation of a health and vaccination system in Wales that can cope with this new technology in terms of vaccination.

Finally, now that we see very positive evidence that the vaccinations do provide some protection against the transfer of the virus, isn't it now really time to look again at the list of priorities provided by the JCVI, and bring people such as those working in our schools, in the emergency services and public transport into the system sooner rather than later, as a means of cutting that transmission link from one person to another? We are in a very good place, but there's always room for improvement.

Mae lle i wella bob amser, ac edrychaf ymlaen at yr wythnosau a'r misoedd nesaf. Yn sicr, nid oes unrhyw hunanfodlonrwydd gan ein timau brechu gwych ledled y wlad o ran yr hyn yr ydym ni'n ei wneud a'r hyn yr ydym ni'n credu y byddwn yn gallu ei wneud, ac y mae angen i ni ei wneud, yn yr wythnosau a'r misoedd i ddod.

O ran y system apwyntiadau, rydym ni eisoes yn ystyried sut arall i ddefnyddio staff a gwirfoddolwyr, ac, yn wir, system archebu ar-lein, wrth i ni gyflwyno'r brechlyn i grwpiau ehangach o'r cyhoedd, i'w gwneud yn haws i bobl gael lle. Bydd angen i ni hefyd sicrhau y caiff yr ail frechlyn ei gyflwyno yn effeithiol ac yn effeithlon, gan barhau i roi nifer fawr o ddosau cyntaf hefyd.

O ran y cyflenwad brechlynnau, disgwyliaf y byddwn ni, ym mhob un o'r gwledydd yr wythnos hon, yn gallu cyhoeddi rhywfaint o wybodaeth am y cyflenwad o frechlynnau a gafwyd eisoes, a fydd, gobeithio, yn tawelu meddwl yr Aelod am y gyfran yr ydym yn ei chael, ond hefyd am y defnydd yr ydym ni'n ei wneud o'r cyflenwad hwnnw hefyd. Mae wedi cymryd mwy o amser nag y byddwn i wedi dymuno, ond rydym ni, rwy'n credu, wedi cyrraedd sefyllfa lle y gall pob un o'r pedair Llywodraeth—ac, yn wir, y gweithgynhyrchwyr—fod â rhywbeth y gallwn ni i gyd ei ddarparu i roi'r eglurder y mae rhai pobl yn chwilio amdano.

O ran eich sylw am yr wybodaeth sydd gennych chi am feddyg teulu nad yw'n gallu derbyn hambwrdd llawn o'r brechlyn Pfizer ar hyn o bryd, mae'n gyfuniad o wahanol bwyntiau yn yr achos yma, rwy'n credu. Mae'n ymwneud â'r ffordd y cawn yr hambyrddau, a maint y rhai sydd ar gael, a sut y gellir ac na ellir eu torri'n llai. Y gwir amdani hefyd yw nad ydym ni mewn sefyllfa i greu'r seilwaith hwnnw ar hyn o bryd. Rwy'n sylweddoli eich bod yn gofyn cwestiwn ar gyfer y dyfodol, ond mae'n gwestiwn ar gyfer y dyfodol. Ar hyn o bryd, gyda'r nifer o flaenoriaethau y mae'n rhaid inni ymdrin â nhw i gyflwyno'r rhaglen, rwy'n credu mai'r flaenoriaeth anghywir o ran yr hyn y mae'n rhaid i ni ei wneud nawr yw meddwl sut y gallwn ni gael cyfleusterau storio a all gadw brechlynnau o dan 70 gradd canradd mewn practisau meddygon teulu lleol.

Mae'n rhaid inni feddwl am y gwersi yr ydym ni yn eu dysgu wrth inni fynd drwy'r pandemig, yn ogystal ag achosion yn y dyfodol, oherwydd mae'n gwbl bosibl y bydd pandemigau yn y dyfodol. Mewn sawl ffordd, roedd y DU yn ffodus gyda SARS gan na chyrhaeddodd SARS yma ac aros mewn niferoedd mawr. Roedd SARS hyd yn oed yn fwy angheuol o ran y gyfradd yr oedd yn ei ddal a'i gyfradd marwolaethau na'r pandemig presennol. Felly, rydym ni wedi bod yn hynod ffodus. Ond, oherwydd i SARS effeithio'n llawer mwy sylweddol ar rannau eraill o'r byd, bu'n rhaid iddyn nhw gael y trefniadau hynny ar waith. Nid oes gennyf amheuaeth, ar ddiwedd hyn, ym mhob gwlad yn y DU, y bydd gennym ni drefniadau gwahanol ar waith ar gyfer pandemigau yn y dyfodol, ac mae'n rhaid i hynny fod yn beth da i bob un ohonom ni.

O ran blaenoriaethau'r Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu, mae'n gwestiwn a ofynnir yn gyson. Yn wir, fe'i gofynnwyd yng nghwestiynau’r Prif Weinidog. Mae gennym ni restr o flaenoriaethau'r Cyd-bwyllgor sy'n ymwneud ag achub y nifer fwyaf o fywydau ag sy'n bosibl. Rydym ni wedi gofyn, ac mae gennym ni gynrychiolwyr sy'n edrych yn gyson ar dystiolaeth gan y Cyd-bwyllgor a'r cwestiynau sydd gennym ni. Rydym ni yn edrych nid yn unig ar 1 i 9, ond ar y cam nesaf hefyd, ac ar y ffordd yr ydym ni'n parhau i achub y nifer fwyaf o fywydau ag sy'n bosibl. Mae'r cyngor hwnnw, ar hyn o bryd, yn rhoi ein grwpiau blaenoriaeth presennol inni. Dyna'r hyn yr ydym ni'n gweithio drwyddo ar gyflymder aruthrol, a byddwn yn parhau i wneud hynny.

Gweinidog, roeddwn mewn cyfarfod neithiwr yn Y Tŷ Cymunedol yn ardal Maendy yn Nwyrain Casnewydd, sydd â nifer o gymunedau lleiafrifoedd ethnig yn cymryd rhan yn ei weithgareddau yn rheolaidd. Cafwyd cyflwyniad ar y rhaglen frechu, ynghylch amharodrwydd rhai o gymunedau pobl dduon a lleiafrifoedd ethnig i gymryd rhan. Un o'r prif faterion oedd bod y cyflwyniad a gawsom ni gan iechyd y cyhoedd yn canolbwyntio ar ystadegau'r DU. Teimlai'r grŵp fod prinder gwybodaeth, o leiaf ganddyn nhw, ar lefel Cymru ynglŷn â'r amharodrwydd hwnnw sy'n ymddangos ei fod yn bodoli mewn cymunedau pobl dduon a lleiafrifoedd ethnig i gael y brechlyn. Felly, eu ple, mewn gwirionedd, oedd i'r wybodaeth honno fod ar gael ar lefel Cymru, fel eu bod yn gwybod sut orau i gyfeirio eu hymdrechion o ran negeseuon allgymorth cymunedol a chyfathrebu â'r grwpiau y mae angen i'r rhan fwyaf ohonyn nhw gael budd yr ymdrech honno. Tybed a allech chi ddweud wrthyf heddiw pa wybodaeth y gallai Llywodraeth Cymru ei chynhyrchu ar gyfer grwpiau fel y Tŷ Cymunedol i gryfhau eu hymdrechion i annog pobl i fanteisio ar y brechlyn yn y grwpiau hynny.

Rydym ni'n gwneud nifer o bethau ynglŷn â hyn. Nid yw'n ymwneud dim ond â chyhoeddi'r data sydd gennym ni; mae'n ymwneud â'r allgymorth bwriadol hwnnw i gymunedau y mae pob bwrdd iechyd yn ei roi. Maen nhw wedi penodi pobl i ymgymryd â'r swyddogaethau allgymorth hynny. Mae hefyd yn ymwneud â'r ymgysylltu y mae angen i ni barhau i'w wneud mewn amrywiaeth o ffyrdd. Dim ond un rhan o hynny yw'r cyfarfod y bydd gennyf heno. Mae gwaith ein staff wrth estyn allan i gymunedau yn rhan o hynny hefyd. O ran y data, mae rhywfaint o ddata yr ydym yn bwriadu cael eglurder ac ychydig mwy o drefn yn eu cylch. Ni fydd byth yn berffaith. Y rheswm am hynny yw'r ffaith nad oes gennym ni ethnigrwydd pob aelod unigol o Gymru ar gael yng nghofnodion meddygon teulu. Mae gennym amrywiaeth o amcangyfrifon y gallwn eu gwneud gyda rhywfaint o'r data sydd gennym ni, a fyddai'n rhoi syniad ac amcan inni. Credaf y bydd hynny'n cadarnhau bod lefel y bobl sy'n cael y brechlyn yn wahaniaethol. Mae'n ymwneud nid yn unig â gallu cadarnhau hynny, ond rwy'n credu mwy na hynny, i ddeall beth sy'n sail i hynny, ac i allu mynd i'r afael ag ef. Mae a wnelo hynny, mae arnaf ofn, â mynd i'r afael â rhai o'r mythau cyfeiliornus a rhai elfennau o ddrwgdybiaeth rhwng cymunedau a gwasanaethau cyhoeddus mwy y gwyddom eu bod yn bodoli. Po fwyaf y gallwn ni ei wneud, gorau oll i bob un ohonom ni, oherwydd gorau po gyntaf y bydd y boblogaeth wedi ei brechu, gorau po gyntaf y byddwn yn defnyddio ffordd wahanol o ymdrin â'r coronafeirws, na fyddwn ni, mae arnaf ofn, efallai yn cael gwared arno, ond efallai y gallwn ni gyd-fyw ag ef mewn ffordd lle mae'n gyflwr endemig y gallwn gael ein diogelu'n rheolaidd rhagddo, a chofiwch y niwed y mae wedi'i achosi yn y 12 mis diwethaf.

Gweinidog, da iawn chi am berfformiad trawiadol iawn dros yr wythnosau diwethaf. Rydych chi a phawb sy'n gweithio yn rhan o hyn wedi ymdrin â'r bwlch gyda chyfraddau brechu o gymharu â Lloegr y beirniadais i chi amdano o'r blaen, a chredaf y dylwn gydnabod pa mor dda y bu pethau dros y pythefnos diwethaf. Felly, da iawn chi. Oherwydd, ar gyfartaledd, mae pobl wedi cael eu brechu'n ddiweddarach yng Nghymru, oherwydd y dechrau arafach cynharach, a fydd hynny'n arwain at unrhyw un yn cael ei heintio neu o bosibl yn gorfod mynd i'r ysbyty neu'n waeth oherwydd y dechrau araf hwnnw? Neu a ydych chi'n credu bod unrhyw effaith o hynny bellach wedi'i dadwneud?

A ydych chi'n dweud eto ein bod wedi dal i fyny â'r sefyllfa oedd ohoni yn Lloegr o ran canran y grwpiau 1 i 4 mwyaf agored i niwed? Rydym ni wedi trafod o'r blaen fod gennym ni yng Nghymru strwythur oedran mwy oedrannus. Felly, a yw'r un canrannau wedi'u brechu eto yn y grwpiau mwyaf agored i niwed hynny? A ydych yn cael cyfran o'r boblogaeth yn unig o ran cyflenwad o'r DU, neu a oes cydnabyddiaeth yn hytrach yn y cyflenwad o'r gyfran uwch honno o bobl oedrannus, fel y gallwn ni nawr gael ychydig mwy na hynny?

Diolch am yr adroddiad newydd a gyhoeddwyd heddiw. Wrth edrych drwy hwnnw, rydych chi'n siarad am gyflawni'r nodau a'r cerrig milltir. Rydych chi'n cyfeirio at dri nod drwy fis Ionawr ar gyfer staff ambiwlans, cartrefi gofal a darparu i feddygon teulu, ac yn dathlu eich bod wedi cyflawni hynny. Beth sydd wedi digwydd i'r nod o 70 y cant o'r rhai dros 80 oed erbyn 24 Ionawr? A oedd hwnnw'n nod o gwbl, neu a yw hwnnw wedi mynd i ebargofiant? Rydych chi'n tynnu sylw at y niferoedd da iawn ddydd Gwener, 30,000, a 34,000 ddydd Sadwrn. A allwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni am y niferoedd ar gyfer dydd Sul a dydd Llun, a sut mae'r rheini'n cymharu?

Ac yn olaf, mae'n dda gwybod y dylai'r rhai dros 70 oed fod yn cysylltu. Rwy'n credu y bydd hynny'n helpu Aelodau lle yr ydym ni wedi cael pobl sydd efallai wedi dweud nad oeddent wedi'i gael eto. Gallwn fynd yn ôl a dweud, os ydyn nhw dros 70 oed, fod angen iddyn nhw gysylltu. Ddoe ddiwethaf roeddwn yn gwrando ar raglen PM BBC Radio 4. Roedd yn esbonio y dylai pobl yn Lloegr gysylltu os oedden nhw dros 70 oed ac nad oedden nhw wedi'i gael, ond ni ddylai pobl yng Nghymru. Ac eto, heddiw, dywedir wrthym ni y dylen nhw. A oes mwy o waith i'w wneud o hyd i gydgysylltu cyfathrebu a cheisio cael gwell dull o gyfathrebu yn y DU pan fydd pethau'n wahanol neu'n newid, er mwyn inni geisio cydlynu'r rheini mewn ffordd gliriach i bobl?

Diolch am gydnabod cyflymder a graddfa sylweddol y gwelliant dros yr wythnosau diwethaf yn y rhaglen. Mae mwy i'w wneud bob amser, ond rwy'n credu y gall pawb ymfalchïo yn yr hyn yr ydym ni'n ei wneud ledled y wlad.

O ran eich sylw am gyfraddau heintio'r dyfodol, ni ddarperir amddiffyniad llawn tan rai wythnosau ar ôl i'r pigiad cyntaf gael ei ddarparu, ac yna dylai'r ail ddos roi mwy fyth o ddiogelwch, ond hirhoedledd hefyd. Y gwir amdani yw na fyddwn yn gwybod mwy am hynny nes ein bod mewn gwirionedd mewn cyfnod o wyliadwriaeth a deall beth sy'n digwydd wedyn gyda'r boblogaeth. Dyna pryd y byddwn yn gwybod mwy am drosglwyddo, yn ogystal ag amddiffyn tymor hwy, a fydd angen i ni gael rhaglenni brechu yn y dyfodol, ac, o bosibl, amlder y rheini hefyd. Mae amrywiaeth o bethau anhysbys o hyd, ond yr hyn yr ydym ni yn ei wybod yw bod y brechlynnau sydd gennym ni yn effeithiol, maen nhw yn ddiogel, a dylai pawb fanteisio ar y cyfle i gael eu brechlyn pan gânt eu cynnig gan ein GIG.

O ran a ydym ni wedi dal i fyny â Lloegr ynghylch 1 i 4 a'ch cwestiwn ynghylch a yw'r gyfran o'r boblogaeth neu a yw'r sylfaen angen o fewn y grwpiau blaenoriaeth yn rheoli'r cyflenwad, gwnaed dewis pragmatig rhwng y pedwar Gweinidog iechyd yn y DU mai cyfran poblogaeth oedd y ffordd daclus a chyflymaf o sicrhau bod brechlynnau'n cael eu dosbarthu. Yna, cyflwynodd Prif Weinidog y DU darged gwahanol a oedd wedyn yn ailamlygu bod canrannau gwahanol o'r boblogaeth o fewn y grwpiau blaenoriaeth hynny. Rwyf wedi cael sawl sgwrs gyda Nadhim Zahawi am y realiti fod hynny'n newid y darlun, ac yna mae angen sicrwydd arnom ni wedyn y bydd gennym ni gyflenwad digonol yn dod i Gymru i ddiwallu anghenion grwpiau blaenoriaeth 1 i 4. Rydym ni yn credu y bydd gennym ni gyflenwad digonol, ond nid ydym ni wedi gweld cynnydd yn ychwanegol at ein cyfran Barnett o ran poblogaeth. Mae hynny'n golygu ein bod yn credu y bydd gennym ni ddigon i gwmpasu grwpiau 1 i 4, ond mae'n rhaid i'r rhaglen yng Nghymru fod hyd yn oed yn fwy effeithlon na rhaglenni yng ngweddill y DU i gyrraedd y targed hwnnw, o ran nodi a gwahodd pobl yn briodol yng ngrwpiau 1 i 4 i ddod ymlaen, yn ogystal â'i gyflawni, yn ogystal â rheoli'r sefyllfa a sicrhau bod gennym ni ychydig iawn o wastraff hefyd. Gallwn wneud hynny, a dyna pam yr wyf yn credu bod gennym ni rywfaint o ffydd y byddwn yn cyrraedd y garreg filltir honno o ran grwpiau 1 i 4.

O ran y cwestiwn am bobl dros 80 oed, credaf ein bod wedi ateb y cwestiwn hwn droeon. Ni chyraeddasom y garreg filltir i bobl dros 80 oed ar y pryd, pan oeddem yn disgwyl gwneud hynny, ond erbyn hyn rydym ni wedi cyrraedd 86.1 y cant o bobl dros 80 oed, ac roedd y ffigurau a gyhoeddwyd heddiw yn 79 y cant ar gyfer pobl 75 i 79 oed. O ran cartrefi gofal pobl hŷn, rydym ni wedi cwblhau 679 allan o 691. Yn llythrennol, mae llond llaw o gartrefi gofal pobl hŷn ar ôl, a hynny oherwydd y bu'r haint ar led ynddyn nhw. Felly, rydym ni'n gwneud yn hynod o dda. O ran y ffigurau a gyhoeddwyd heddiw—fe wnaethoch chi holi am ein cymariaethau â Lloegr ac eraill, a sut y mae dydd Sul a dydd Llun yn cymharu; rydym ni wedi cyhoeddi'r ffigurau hynny. Fesul cyfran o'r boblogaeth, mae Cymru bellach wedi brechu 19.9 y cant, yn Lloegr y ffigur yw 19.1, yn yr Alban mae'n 17 y cant. Nid yw'r ffigurau yng Ngogledd Iwerddon ar gael eto. O ran y boblogaeth dros 16 oed, mae Cymru wedi brechu 24.3 y cant, Lloegr 23.7 y cant a'r Alban 20.4 y cant. Felly, ym mhob un o'r mesurau hynny, mae gennym ni gyfradd gyflawni uchel o'i chymharu â chenhedloedd eraill y DU. Ond, mewn gwirionedd, mae'n rhaid i ni barhau â'r gwaith cyn gynted â phosibl hyd nes caiff y frwydr yn erbyn y feirws ei hennill. 

O ran cyfathrebu ledled y DU, byddai bob amser yn ddefnyddiol pe gallem ni gael sgwrs tymor hwy ac un am wybodaeth ymlaen llaw yn hytrach na gorfod ymateb i ddatganiadau a wneir mewn rhannau eraill o'r DU, ond mae hynny, fel arfer, yn waith sy'n mynd rhagddo.

Gweinidog, a gaf i ganmol Dr Sarah Medlicott o feddygfa Bron-y-Garn a meddygon teulu eraill a gysylltodd â mi dros wythnos yn ôl yn mynegi eu dymuniad i ddechrau brechu grŵp cymharol fach o feddygon heddlu rheng flaen, sydd mewn mwy o berygl o ddod i gysylltiad â'r feirws mewn maes gwaith arbenigol iawn? Fel y gwyddoch chi, Gweinidog, daethom wyneb yn wyneb â phroblem rwystredig ar unwaith gan nad oedd y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu, bryd hynny yr wythnos diwethaf, yn cynnwys meddygon yr heddlu yn eu prif flaenoriaethau. Gweinidog, a gaf i ddiolch i chi a'ch swyddogion a'ch cynghorwyr am y gwaith yr ydych chi wedi'i wneud i ddadlau dros gynnwys meddygon yr heddlu yn y grŵp blaenoriaeth 2, sydd, wrth gwrs, yn cynnwys gweithwyr iechyd a gofal cymdeithasol rheng flaen? A gaf i ofyn ichi, Gweinidog, am yr wybodaeth ddiweddaraf am hyn fel y gall Dr Medlicott a chyd-feddygon teulu fwrw ymlaen nawr â brechu meddygon yr heddlu ar draws ardal bwrdd iechyd Pen-y-bont ar Ogwr a Chwm Taf Morgannwg, ond hefyd, er mwyn i bob bwrdd iechyd yng Nghymru sicrhau bod meddygon yr heddlu bellach yn cael eu cydnabod yn weithwyr gofal iechyd rheng flaen ac y gellir eu brechu'n gyflym yn rhan o grŵp blaenoriaeth 2? Ac yn olaf, Gweinidog, a gaf i ddweud da iawn wrth dîm Cymru a GIG Cymru, gan gynnwys staff meddygol a gwirfoddolwyr, am y llwyddiant wrth gyflwyno'r brechlyn? Mae wedi bod yn ymdrech aruthrol, ac rwyf wedi gweld hynny yn uniongyrchol. Rwy'n eu canmol nhw i gyd. 

Diolch. Af i'r afael â'r ddau sylw. O ran Dr Medlicott a'r gwaith y mae'r meddygon teulu lleol wedi'i wneud o ran meddygon yr heddlu, rydych chi'n gyfredol iawn, oherwydd heddiw rwyf wedi cytuno, ac mae nodyn wedi'i ryddhau drwy ein system, bod meddygon yr heddlu i'w hystyried yn gyfatebol i grŵp 2, oherwydd y gwaith cyswllt uniongyrchol â chleifion sydd ganddyn nhw, ac mae'n cyfateb i amrywiaeth o weithgareddau eraill. Felly, mae hynny'n gwneud synnwyr. A dealltwriaeth debyg o gyngor y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu: nid yw bob amser yn caniatáu i ni ganolbwyntio ar bob maes ymarfer unigol, a dyna pam y bu'n rhaid i ni adolygu rhai o'r rhain wrth fynd ymlaen—yr un pwyntiau am y ddarpariaeth gofal personol y mae rhai aelodau o staff mewn addysg yn ei darparu ar gyfer plant anghenion addysgol arbennig yn benodol. Felly, dylai hynny fod yn ddarlun cyson ledled Cymru, ac mae hynny wedi ei ryddhau i'r system heddiw, a diolch i Dr Medlicott a'i chydweithwyr am dynnu sylw at y mater, sydd wedi ein galluogi ni, gan gynnwys y cwestiynau yr ydych chi wedi'u gofyn, i sicrhau bod y mater hwnnw'n cael ei ddatrys.

O ran tîm Cymru, rwy'n credu ei bod yn ymdrech aruthrol gan dîm Cymru. Ac fel yr wyf wedi dweud dro ar ôl tro, rydym ni—. Ar ddechrau hyn, dywedais y byddem ni yn y pen draw mewn sefyllfa nad yw'n annhebyg i wledydd eraill y DU, ac na fyddem yn cael ein gadael ar ôl. Ar ôl dechrau arafach ar y cychwyn, rydym ni bellach wedi dal i fyny ac wedi rhagori ar wledydd eraill y DU. Er hynny, mae angen inni gynnal y cyflymder, nid yn unig dros yr wythnosau nesaf, ond am fisoedd lawer iawn i ddod. Dyna pam mewn sawl ffordd—. Dywedais ei fod yn farathon yn fy natganiad, ond mewn sawl ffordd mae'n uwch-farathon—un marathon ar ôl y llall ar ôl y llall, ac mae angen o hyd i gynnal yr un cyflymder di-ildio i sicrhau bod gennym ni ddewisiadau gwahanol i'w gwneud yn y dyfodol. Ac rwy'n sicr yn edrych ymlaen at allu gwneud hynny.

Cysylltodd llawer o ddarpar frechwyr, gan gynnwys nyrsys a meddygon teulu, â mi ar ddechrau'r broses gyflwyno, yn rhwystredig gyda'r dechrau araf bryd hynny, ond maen nhw wedi gweld canmoliaeth enfawr am y ffordd wych honno y maen nhw wedi ymateb i'r her ers hynny.

Fe wnaethoch chi gyfeirio at ail frechlynnau. Credaf mai'r ffigurau diweddaraf yng Nghymru yw un o bob 909 o bobl; yn Lloegr mae'n un o bob 119 o bobl. Felly, mae bwlch o hyd, ond gallaf gydnabod bod y ffigur yng Nghymru wedi gwella'n sylweddol o hyd. Sut y byddwch yn sicrhau bod y broses barhaus honno o gyflwyno'r ail raglen frechu yn canolbwyntio ar yr hyn a nodir gennych chi fel anghenion y boblogaeth, ac nad yw'n tanseilio'r rhaglen frechu gyntaf lle mae ei hangen fwyaf?

Ac yn olaf, o ystyried bod pobl sy'n cael eu hystyried yn eithriadol o agored i niwed yn glinigol yn gwarchod eu hunain, a wnewch chi ddarparu neu a allwch chi ddarparu'r wybodaeth ddiweddaraf am ba ganran o'r grŵp sy'n eithriadol o agored i niwed yn glinigol, fel pobl â ffeibrosis systig, sydd bellach wedi cael eu brechiad coronafeirws cyntaf yng Nghymru?

O ran eich sylw olaf, mae gwaith ar y gweill y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn ei wneud i ddarparu ffigur defnyddiol ar y grŵp o bobl sy'n eithriadol o agored i niwed yn glinigol neu'r grŵp o bobl a arferid cyfeirio atyn nhw fel rhai a oedd yn gwarchod eu hunain, a nifer y bobl sydd wedi'u brechu. Nid wyf yn credu y byddwn yn gallu eu rhannu'n feysydd penodol i gyflwr, ond i'r boblogaeth ehangach honno, byddwch yn deall bod angen rhywfaint o waith ar hynny, oherwydd er bod gennym ni tua 130,000 o bobl yng Nghymru sydd yn y grŵp hwnnw sy'n eithriadol o agored i niwed, mae llawer o'r rheini wedi'u cynnwys yn rhai o'r meysydd eraill—bydd rhai ohonyn nhw yn breswylwyr cartrefi gofal, bydd rhai ohonyn nhw yn bobl dros 80, 70 neu 75 oed. Felly, mae angen i ni sicrhau nad ydym yn eu cyfrif ddwywaith, neu fel arall rwy'n siŵr y byddwch chi neu Aelodau eraill yn ein cyhuddo ni o or-rifo ein cyfradd llwyddiant.

O ran eich sylwadau—eich dau gwestiwn cynharach—am yr ail ddos, credaf fod y gymhariaeth â Lloegr yn gamarweiniol: yn y bôn, achubodd rhai rhannau o Loegr y blaen a chyflwyno eu hail ddos yn llawer cynt. Byddwch yn sylwi, os edrychwch yn ôl dros y ffigurau, fod talp sylweddol o'r ail ddos wedi'i ddarparu wythnosau lawer yn ôl pan oeddem ni wedi cytuno mewn gwirionedd ym mhob un o'r pedair gwlad i ddilyn cyngor y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu, ac yn wir ein holl brif swyddogion meddygol, am y cyfnod rhwng y ddau dos—y bwlch rhwng y dos cyntaf a'r ail ddos. Dyna pam nad ydych ond yn gweld ail ddos yn cael ei roi nawr, ond gallwch ddisgwyl gweld llawer iawn mwy o ail ddosau'n cael eu rhoi yn yr ychydig wythnosau i ddod. Ac rwy'n ffyddiog, o ran y dos cyntaf a'r ail ddos, os oes gennym ni'r cyflenwad sydd ar gael i ni, yna byddwn yn parhau i fynd ar gyflymder gwirioneddol gyda'r dos cyntaf ac yn bodloni gofynion yr ail ddos hefyd.

Dyma lle rwy'n credu y byddwn yn gweld mwy o ddefnydd o fferylliaeth gymunedol, er enghraifft—dyna sylw a wnes i ddoe: gan fod angen inni gael hyd yn oed mwy o gapasiti, gallwn greu capasiti ychwanegol yn ein system. Ac i faint o gynllunio a wnaed ynglŷn â hyn dros fisoedd lawer y mae'r diolch am hynny, ond hefyd ymrwymiad eithriadol ein staff. Mae'n ymdrech tîm Cymru go iawn sy'n ymddangos yn llwyddiannus hyd yma. Bydd angen llawer mwy o hynny arnom ni yn yr wythnosau a'r misoedd i ddod, ac rwy'n dal yn falch iawn o'r gwaith y mae pawb yn ei wneud ar ein rhan ni i gyd. 

Diolch yn fawr iawn i chi, Gweinidog.

Eitem 5 ar yr agenda yw datganiad gan y Dirprwy Weinidog Tai a Llywodraeth Leol: Gweithio mewn Partneriaeth ar gyfer Gwaith Teg Cymru, ac rwy'n galw ar y Dirprwy Weinidog Tai a Llywodraeth Leol, Hannah Blythyn.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n croesawu'r cyfle hwn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Senedd am y gwaith gwerthfawr yr ydym ni'n ei wneud mewn partneriaeth gymdeithasol i wireddu ein huchelgais ni ar gyfer Cymru o waith teg. Mae'r flwyddyn ddiwethaf wedi newid y ffordd yr ydym ni'n edrych ar bopeth, bron, yn ein bywydau beunyddiol, gan gynnwys byd gwaith. Ac mae hynny wedi dod â'r heriau a oedd yn bodoli eisoes yn y gweithle fwyfwy i'r amlwg ochr yn ochr â gwerthfawrogiad a atgyfnerthwyd o'r gweithwyr sydd wedi ein cefnogi ni, o ddydd i ddydd yn ystod pandemig y coronafeirws.

Mae'r Llywodraeth hon yn llwyr gydnabod bod y mwyafrif llethol o gyflogwyr wedi gwneud cyfiawnder â'u gweithlu, gan eu cefnogi nhw a chymryd camau i'w cadw'n ddiogel. Ond, yn anffodus ac yn annerbyniol hefyd, fe wyddom nad dyma fu profiad pob gweithiwr. Mae'r coronafeirws wedi amlygu ac wedi chwyddo anghydraddoldebau a oedd wedi ymsefydlu yn y gweithle. Ac wrth inni ymlwybro tuag at adferiad, mae'n hanfodol nad ydym yn caniatáu i amodau economaidd heriol roi cyfle i waith annheg wreiddio ac ymledu. Nid yw'n ymwneud yn unig ag ailgodi'n gryfach, ond mae'n ymwneud â dewis y llwybr gorau i'n galluogi ni i lunio dyfodol tecach gyda'n gilydd.

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i roi ein blaenoriaethau a'n huchelgeisiau ar waith ar gyfer Gwaith Teg Cymru, gan ddefnyddio'r holl ysgogiadau sydd ar gael inni ar gyfer helpu i wireddu canlyniadau o ran gwaith teg, ac rydym wedi gwneud cynnydd da yn ystod y 12 mis diwethaf.

Mae Llywodraeth Cymru wedi sefydlu'r fforwm gwaith teg gofal cymdeithasol, gan ddod ag undebau llafur, cyflogwyr a Llywodraeth Cymru ynghyd i ddyfeisio llwybr tuag at waith tecach yn y sector gofal cymdeithasol yng Nghymru. Nid ydym  wedi bod yn fwy ymwybodol erioed o'n gweithwyr gofal cymdeithasol anhygoel ni a'r gwaith y maen nhw'n ei wneud yn ystod pandemig coronafeirws. Mae'r fforwm hwn wedi sefydlu nifer o grwpiau gorchwyl a gorffen yn gyflym i fynd i'r afael â materion sy'n ymwneud â thâl a dilyniant, bargeinio ar y cyd, a sicrhau amgylchedd gwaith sy'n ddiogel, iach a chynhwysol.

Mae gwaith y fforwm iechyd a diogelwch wedi caniatáu'r cynnydd diweddar ar amddiffyniadau COVID yn y gweithle. Mae ystyriaethau ynghylch iechyd a diogelwch yn y gweithle wedi eu gweddnewid gan goronafeirws ac fe sefydlwyd y fforwm cenedlaethol yn yr hydref i roi ffordd i undebau llafur, y prif gyrff o gyflogwyr o'r sectorau preifat a chyhoeddus yng Nghymru a'r asiantaethau gorfodi perthnasol yn y DU ddod at ei gilydd i rannu eu profiad cyfunol nhw a chydweithio i wella iechyd a diogelwch yn y gweithle yng Nghymru. Fe fydd y newidiadau a wnaethom ni i reoliadau a chanllawiau gyda'n gilydd nid yn unig yn helpu i gadw ein gweithwyr ni'n fwy diogel, ond ein cymunedau ni a'n gwlad ni hefyd. Maen nhw'n tystio i'r hyn y gellir ei wneud pan fydd y Llywodraeth, undebau llafur, a chyflogwyr yn cydweithio mewn partneriaeth gymdeithasol.

Nid fu erioed yn bwysicach i weithwyr a chyflogwyr fod yn ymwybodol o'u hawliau nhw a'u cyfrifoldebau yn y gwaith. Yng nghyd-destun y pandemig ac yn dilyn un o argymhellion allweddol adroddiad y Comisiwn Gwaith Teg, mae Llywodraeth Cymru wedi cydweithio â'n partneriaid cymdeithasol ni, Cyngres Undebau Llafur Cymru, y Ffederasiwn Busnesau Bach, y CBI, Siambrau Cymru a phartneriaid allweddol eraill yn Acas a Chyngor ar Bopeth, i lansio ymgyrch ym mis Rhagfyr i gryfhau gwybodaeth a dealltwriaeth o hawliau a chyfrifoldebau yn y gweithle. Mae'r ymgyrch yn atgyfnerthu ein cefnogaeth ni i ehangu'r mynediad i undebau llafur a manteision cael cyflogwyr ac undebau llafur yn gweithio fel partneriaid mewn ysbryd o gydweithio, ymrwymiad a rennir a pharch at ei gilydd. Yn yr un modd, mae angen cefnogi'r cyflogwyr hefyd, a thrwy'r ymgyrch, rydym ni'n cysylltu cyflogwyr ledled Cymru â'r cymorth a'r cyngor sydd eu hangen arnyn nhw i gydymffurfio â'r gyfraith.

Rydym ni'n meithrin perthynas ag asiantaethau'r DU hefyd i wella rhwydweithiau, rhannu gwybodaeth a'n capasiti ni ein hunain i ddylanwadu ar bolisi na chafodd ei ddatganoli. Mae'r dull hwn yn talu ar ei ganfed eisoes. Mae ein gwaith ni gydag Acas wedi arwain at sesiynau briffio digidol rhad ac am ddim ychwanegol ganddyn nhw i gyflogwyr a gweithwyr yng Nghymru. Mae hyn wedi cysylltu â'n hymgyrch ni i helpu i godi ymwybyddiaeth o hawliau a chyfrifoldebau yn y gweithle.

Gan weithio ar draws Llywodraeth Cymru, rydym ni'n defnyddio pwer pwrs y wlad a'n dull partneriaeth gymdeithasol ni i hyrwyddo arferion gwaith teg ar draws y sectorau cyhoeddus a phreifat, gan ddefnyddio ysgogiadau fel y contract economaidd a'r cod ymarfer ar gyflogaeth foesegol mewn cadwyni cyflenwi. Yr her nawr yw cryfhau'r gweithredu drwy wella ein cyrhaeddiad ni a'n gallu ni i ysgogi a chefnogi newid o ran ymddygiad.

Mae'n iawn i ni roi cyfrif o'r hyn yr ydym ni'n ei drysori. A chan weithio gyda'n partneriaid cymdeithasol, rydym yn datblygu cyfres o ddangosyddion y byddwn ni'n eu defnyddio i fesur ac olrhain amrywiaeth o ganlyniadau gwaith teg yng Nghymru. Er enghraifft, mae hyn yn cynnwys olrhain cyfran y gweithlu sy'n ennill o leiaf y cyflog byw gwirioneddol.

Yn olaf, rydym ni'n cryfhau'r dull partneriaeth gymdeithasol a fu'n nodwedd bwysig a sefydlog o'n gwleidyddiaeth a'n heconomi ddatganoledig ni. Mae gweithio mewn partneriaeth wedi dod yn ffordd Gymreig o wneud pethau ac mae partneriaeth gymdeithasol yn ffordd allweddol o wella'r modd y gallwn ni wella'r modd y caiff gwasanaethau cyhoeddus eu darparu ar y cyd, a sicrhau gwaith teg a lles cymdeithasol ac economaidd yn fwy eang. Yn ddiweddarach y mis hwn, fe fyddwn ni'n ymgynghori ar Fil partneriaeth gymdeithasol drafft nodedig iawn, a fydd yn cryfhau ac yn hyrwyddo partneriaeth gymdeithasol, yn datblygu canlyniadau o ran gwaith teg ac yn sefydlu caffael sy'n gyfrifol yn gymdeithasol.

Mae'r pandemig wedi golygu ein bod ni i gyd wedi gorfod newid y ffordd yr ydym ni'n byw ac yn gweithio. Nid dyma'r amser i ildio, lai byth i gwtogi ar amddiffyniadau yn y gweithle. Fel yr argymhellwyd gan adroddiad y Comisiwn Gwaith Teg, rydym ni'n ymgysylltu nawr â Llywodraeth y DU i amddiffyn a hyrwyddo buddiannau Cymru. Mae unrhyw erydu ar hawliau gweithwyr yn annerbyniol, yn ddiangen ac yn niweidiol, ac rydym ni'n pwyso ar Lywodraeth y DU i gadw ei haddewid i ddiogelu hawliau gweithwyr yn dilyn Brexit. Wedi'r cyfan, nid yw ras i'r gwaelod o ran hawliau gweithwyr er budd y gweithwyr, y busnesau na'r economi yn ehangach. Mae gwaith diogel, sicr a gwerthfawr er budd diwydiant yn ogystal ag er budd yr unigolyn. Fe fydd hyn yn gwneud gwahaniaeth i'r gweithle ond, yn fwy na dim ond hynny, i economi Cymru gyfan hefyd. Fe fydd gwell bargen i'r gweithwyr yn golygu adferiad cryfach i'n cymunedau a'n cenedl ni. Dyna pam mae'r Llywodraeth hon yng Nghymru yn parhau i fod yn ymrwymedig i weithio tuag at waith teg yng Nghymru, nid yn unig mewn egwyddor ond yn ymarferol, gan gydweithio mewn partneriaeth gymdeithasol i wneud gwahaniaeth parhaol i fywydau a bywoliaethau.

Fe hoffwn i ddiolch yn fawr iawn i'r Dirprwy Weinidog am ei datganiad hi a chadarnhau bod yr un uchelgeisiau gennym ninnau ym Mhlaid Cymru â'r rhai sydd gan Lywodraeth Cymru o ran yr agenda bwysig iawn hon, a hoffwn ategu'r diolch a roddodd hi eisoes i bawb sy'n cydweithio ac yn cydweithredu o ran y gwaith pwysig hwn.

Mae gennyf i ychydig o bwyntiau penodol yr hoffwn i eu codi gyda'r Dirprwy Weinidog. Yn gyntaf, mae'n iawn dweud, wrth gwrs, fod y mwyafrif llethol o gyflogwyr wedi ymddwyn yn briodol iawn, ond fe wyddom nad yw pawb wedi gwneud felly, fel y dywedodd hi. Rwy'n awyddus i dynnu sylw Llywodraeth Cymru unwaith eto at y sefyllfa sy'n parhau yn y DVLA. Nawr, yn amlwg, nid cyflogwr a gafodd ei ddatganoli yw'r DVLA, ond mae gan Lywodraeth Cymru gyfrifoldeb am orfodi rheoliadau coronafeirws a sicrhau bod pobl yn gallu gweithio mewn diogelwch. Rwy'n parhau i dderbyn gohebiaeth gan bobl o ddwyrain fy rhanbarth i, mewn cymunedau fel Llanelli a Llangennech, sy'n gweithio yn y DVLA, ac maen nhw'n parhau i ofidio llawer iawn am y cymhelliad sydd arnyn nhw i weithio mewn amgylchiadau anniogel, i'r graddau nad yw rhai ohonyn nhw'n dymuno imi ddefnyddio eu henwau hyd yn oed, nid ydyn nhw'n dymuno imi gario straeon, hyd yn oed yn gyfrinachol, i Weinidogion Cymru, oherwydd eu bod yn poeni cymaint â hynny. Nawr, fe wn i fod Llywodraeth Cymru wedi ceisio sicrwydd gan Lywodraeth y DU, ond mae'n ymddangos yn glir i mi, os rhoddir y sicrwydd hwnnw, ei fod yn anonest o leiaf, ac rwy'n gofyn i'r Dirprwy Weinidog gynnal sgyrsiau pellach gyda'i chydweithwyr yn Llywodraeth Cymru a darganfod beth arall y gellir ei wneud i alluogi'r gweithwyr hynny i weithio mewn diogelwch. Ac rwy'n cyfeirio at hyn, Dirprwy Lywydd, fel enghraifft o gyflogwr mawr iawn nad oes ganddo esgus am beidio ag ymgysylltu â'r arfer gorau.

Roeddwn i'n falch o glywed y Dirprwy Weinidog yn cyfeirio at y fforwm gwaith gofal cymdeithasol, ac nid oes amheuaeth gennyf i na fydd eu gwaith nhw yno'n werthfawr iawn, ond rwy'n pryderu am yr oedi wrth wneud yr hyn sy'n weddol amlwg i mi sy'n rhaid ei gyflawni. Rwy'n falch bod grŵp gorchwyl a gorffen yn edrych ar dâl a dilyniant, ond siawns bod y Dirprwy Weinidog yn cytuno â mi, mae'n hen bryd i bawb sy'n gweithio yn y sector gofal, yn enwedig ar ôl popeth a gyflawnodd y llynedd, gael y cyflog byw gwirioneddol. Ac rwy'n credu y dylem anelu at symud y gweithwyr hynny ar yr Agenda ar gyfer Newid, at yr un cyflog ac amodau â gweithwyr y GIG. Felly, a yw'r Dirprwy Weinidog yn cytuno â mi ei bod yn hanfodol nad yw'r grwpiau gorchwyl a gorffen hyn yn oedi dim o ran gweithredu? Mae'n bwysig cyflawni hyn yn iawn, ond mae angen cymorth ar y gweithwyr hyn, menywod yn bennaf, ac mae angen cyfiawnder arnyn nhw, a hynny'n ddiymdroi.

Yn olaf, Dirprwy Lywydd, mae'r Dirprwy Weinidog yn cyfeirio at y contract economaidd a'r cod ymarfer ar gyflogaeth foesegol mewn cadwyni cyflenwi, ac rwy'n gefnogol iawn i egwyddor y ddau beth yna. Ac mae hi'n siarad am wella gweithrediad ac ysgogi a chefnogi newid mewn ymddygiad. Ond a gaf i ofyn i'r Dirprwy Weinidog pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu rhoi ar waith, pa fesurau y maen nhw'n eu rhoi nhw ar waith, i sicrhau, pan fydd cyflogwr, er enghraifft, wedi ymrwymo i'r contract economaidd, pan fyddan nhw wedi cael cymorth grant a chymorth neu fenthyciadau ffafriol, eu bod nhw'n dilyn y contract economaidd wedi hynny? Un peth yw cael rhywun i ymrwymo i rywbeth, peth arall yw sicrhau eu bod nhw'n cadw at yr ymrwymiadau hynny mewn gwirionedd. A tybed pa syniadau pellach sydd gan y Dirprwy Weinidog ynglŷn â sut y gallwn ni sicrhau, wrth gefnu ar y pandemig, y cedwir yn wirioneddol at yr ymrwymiadau hynny a wnaed. Diolch yn fawr. 

A gaf i ddiolch i Helen Mary Jones am ei sylwadau cefnogol hi a'i hymroddiad i'r maes hwn? Pe caf i ddechrau gyda'r pwynt olaf a wnaeth yr Aelod ynglŷn â'r contract economaidd, rydym yn ystyried ar hyn o bryd sut y cafodd y contract economaidd ei gymhwyso'n flaenorol, ac fe geir darn o waith dan arweiniad fy nghyd-Weinidog, Gweinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru o ran sut, fel y dywedais i, y gallwn ni gryfhau nid yn unig ei weithrediad o ran ysgogi'r newid hwnnw o fewn sefydliadau, ond yn gwneud yn siŵr ei fod yn cyflawni'r newid y bwriedir iddo ei wneud hefyd. Rwyf i o'r farn mai offeryn da iawn yw hwn o ran sut yr ydym yn rheoli'r cydberthnasau hynny, ac yn cefnogi cyflogwyr sy'n awyddus i wneud y peth iawn i gyrraedd y sefyllfa honno y byddem yn disgwyl iddynt fod ynddi gyda'u gweithlu, ac yn wir—faterion ynghylch meysydd sy'n ymwneud â gwaith teg hefyd, a lles eu gweithlu yn benodol.

O ran y DVLA a'r Aelod—[Anghlywadwy.]—nid wyf i'n gwybod. Mae'n frawychus ond nid yw'n syndod bod pobl—. Ni ddylai pobl fod yn ofni rhannu'r wybodaeth sydd ganddyn nhw ag Aelod ar gyfer dadlau eu hachos nhw, ac fe allaf i sicrhau'r Aelod y byddwn ni'n parhau i ddadlau'n gryf o blaid y gweithwyr yn y DVLA gyda Llywodraeth y DU, ac rydym hefyd—ac yn sicrhau, yn amlwg, ein bod ni mewn cysylltiad agos ac yn trafod â'r Undeb Gwasanaethau Cyhoeddus a Masnachol, sy'n cynrychioli aelodau yn y fan honno. Fe fyddaf i'n hapus i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i Helen Mary Jones ac Aelodau eraill am hynny.

Fe fyddaf i'n rhoi ystyriaeth i'r hyn a ddywed yr Aelod ynglŷn â gwaith y fforwm iechyd a gofal cymdeithasol a'r grwpiau gorchwyl a gorffen. Yn amlwg, yr hyn yr ydym ni'n dymuno ei weld yw gweithredu, ond y math cywir o weithredu, ac rwy'n credu—. Fel y dywedais i, os nad oeddem ni i gyd yn ymwybodol yn flaenorol o waith anhygoel y gweithwyr iechyd a gofal cymdeithasol hynny sy'n gofalu am lawer o'r rhai agosaf atom ni—ac rwy'n siŵr ein bod ni i gyd wedi cael profiad personol hefyd, fel minnau—mae hyn wedi dod fwyfwy i'r amlwg gyda'r pandemig, sy'n achosi'r brys gyda'n gwaith ni, ond yn sicrhau ein bod ni'n gwneud hynny yn y ffordd briodol i wneud yn siŵr y caiff y proffesiwn hwnnw gyfiawnder, ond nid yn unig hynny, ei fod yn cael ei gydnabod yn deg hefyd am ei swyddogaeth yn ein cymunedau ni ledled y wlad. 

Mae'r Dirprwy Weinidog a minnau, wrth gwrs, o gefndiroedd tebyg iawn, felly nid yw'n syndod fy mod i'n cytuno â'i chefnogaeth a'i hegwyddorion hi sy'n sail i'n gwaith ni gyda phartneriaeth gymdeithasol. A gaf i groesawu ei datganiad hi'n fawr? Nid am ei bod yn hawdd; yn wir, yn fy mhrofiad i, mae'n galetach yn aml, ond mae adeiladu ymrwymiad a rennir i achos sy'n gyffredin inni o gymorth mawr, ac, mewn cyfnod anodd fel y bu'r 12 mis diwethaf, mae hynny'n talu ar ei ganfed—nid mewn gwerth ariannol, ond mewn gwerthoedd sy'n cael eu rhannu ac achos cyffredin i ni. Felly, wrth inni nodi Wythnos Caru Undebau, a gaf i fynegi fy ymrwymiad i waith partneriaethau cymdeithasol ac annog gweithwyr ledled Cymru i ymuno ag undeb a bod yn rhan o'r newid hwn yr ydym ni'n ei gyflawni i ailgodi'n decach yng Nghymru?

Ond, Dirprwy Weinidog, a ydych chi'n cytuno â mi y bydd y fframwaith deddfwriaethol ar gyfer partneriaethau cymdeithasol y gwnaethom ni ei ddatblygu yn wirfoddol dros lawer o flynyddoedd yng Nghymru yn ffactor allweddol wrth ymgysylltu â rhanddeiliaid allweddol ar draws pob sector yn y sectorau preifat a chyhoeddus, ac y bydd yn dangos pa mor ymrwymedig y bydd Llywodraeth Lafur Cymru yn y dyfodol, fel y mae yn awr, i sicrhau tegwch i weithwyr Cymru? Ac mae hynny mewn gwrthgyferbyniad llwyr â'r ffordd y mae Llywodraeth y DU wedi bod yn trin ei staff mewn lleoedd fel y DVLA, fel y clywsom ni gan Helen Mary Jones, ond gweithwyr yn yr Adran Gwaith a Phensiynau yn fy etholaeth innau hefyd, sy'n cael eu gorfodi i symud o Ferthyr Tudful i leoliadau anhygyrch mewn mannau eraill yng Nghymru.

Dirprwy Weinidog.