Y Cyfarfod Llawn - Y Bumed Senedd
Plenary - Fifth Senedd
17/06/2020Cynnwys
Contents
Cyfarfu'r Senedd drwy gynhadledd fideo am 12:30 gyda’r Llywydd (Elin Jones) yn y Gadair.
The Senedd met by video-conference at 12:30 with the Llywydd (Elin Jones) in the Chair.
Prynhawn da a chroeso i'r Cyfarfod Llawn yma. Cyn i ni ddechrau, dwi angen nodi ychydig bwyntiau. Mae Cyfarfod Llawn heddiw yn cael ei gynnal drwy gynhadledd fideo yn unol â Rheolau Sefydlog Senedd Cymru yn gyfystyr â thrafodion y Senedd at ddibenion Deddf Llywodraeth Cymru 2006. Bydd rhai o ddarpariaethau Rheol Sefydlog 34 yn gymwys ar gyfer y Cyfarfod Llawn heddiw ac mae'r rhain wedi eu nodi ar eich agenda. Dwi eisiau hefyd atgoffa'r Aelodau fod y Rheolau Sefydlog sy'n ymwneud â threfn yn y Cyfarfod Llawn yn gymwys i'r cyfarfod yma.
Good afternoon and welcome to this Plenary session. Before we begin, I need to set out a few points. A Plenary meeting held by video-conference in accordance with the Standing Orders of the Welsh Parliament constitutes Senedd proceedings for the purposes of the Government of Wales Act 2006. Some of the provisions of Standing Order 34 will apply for today's Plenary meeting and these are noted on your agenda. I would also remind Members that Standing Orders relating to order in Plenary meetings apply to this meeting.
Heddiw, yr ydym ni yn cwrdd fel Senedd yn dilyn y newyddion trist iawn ddoe am farwolaeth ein cyfaill Mohammad Asghar. Mae'r golled yn un greulon o sydyn. Mi oedd Oscar yn gynrychiolydd balch o'i blaid, ei ranbarth a'i wlad. Mi oedd yn un o gymeriadau ein Senedd, ac wrth i ni i gyd, fel ei gydweithwyr a'i gyfeillion, geisio dygymod gyda'r newyddion, mae ein meddyliau wrth gwrs yn troi i gofio'n annwyl am Oscar ac i gydymdeimlo gyda'i deulu. I wneud hynny, felly, a gaf i ofyn i'n Senedd ymdawelu am funud mewn teyrnged i Mohammad Asghar, Aelod o'r Senedd dros Ddwyrain De Cymru?
Today, we gather as a Senedd following the desperately sad news of the death of our friend Mohammad Asghar. His death came as a cruelly unexpected blow. Oscar was a proud representative of his party, his region and his country. He was one of the characters of our Senedd, and as we, his friends and colleagues, try to comprehend the news, our thoughts of course turn to warmly commemorating Oscar and to extending our sympathies to his family. To do so, may I ask our Senedd to observe a minute's silence in tribute to Mohammad Asghar, Member of the Senedd for South Wales East?
Cynhaliwyd munud o dawelwch.
A minute's silence was held.
Diolch. To lead our tributes to Mohammad Asghar, I call on the leader of the Welsh Conservatives, Paul Davies.
Diolch. I arwain ein teyrngedau i Mohammad Asghar, galwaf ar arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Paul Davies.
Diolch, Llywydd. It's with the heaviest of hearts that I make this contribution today. Mohammad Asghar, or Oscar, as we all knew him, was a man of immense warmth and kindness, a man who embraced us all with such profound respect, a man whose life was dedicated to enriching and supporting those around him, and a man who, so full of life himself, did so much to help people across Wales.
Llywydd, Oscar's sad and sudden passing yesterday will leave an emptiness in all who knew him. He was a man of such immeasurable love for others and, because of that, the sheer sorrow of his passing will be felt not just in this Chamber, but right across the world.
We all have events in our lives that shape us, shape our politics, shape who we are. I wonder about what the young Oscar saw and experienced. Born in 1945 in India, but two years later it was partitioned and his country became Pakistan. We know millions died at that time. We read about partition; the child that was Oscar experienced it. He had not only lived longer than many of us, he had also seen more. He was, of course, in Pakistan in 2007 when an attempt was made on the life of Benazir Bhutto. He was 30 yards from her when bombs went off and 130 people were killed. None of us—none of us—has seen such horrors.
His experiences were unique, and his approach to politics was unique to this Parliament. Oscar was, of course, the first elected representative of this institution from an ethnic and minority background, and he made sure to use that platform to widen every possible connection between the ethnic minority groups in Wales and this institution. He was the first Assembly Member to invite the Israeli ambassador to the Senedd to discuss peace, harmony and understanding between the Muslim and Jewish communities. He worked relentlessly to speak and listen to, and engage with people, and, in doing so, he made the Senedd so much more accessible to people. Groups, organisations, individuals from such a rich variety of backgrounds and religions have felt that the Senedd was welcoming to them, and that was because Oscar worked so hard to open the door and invite them in. Llywydd, I sincerely hope that, in the wake of Oscar's passing, every one of us will continue to build on that outreach and continue to open the Senedd doors to all.
Let us remember that he was the first Senedd Member in history to have a Sikh traditional kirtan held in the Senedd. As a man of deep faith himself, he was full of respect and tolerance for those who worshipped, and so it was a natural fit for him to be our group's spokesperson on faith. It was a role that was very important to him, and he worked hard to engage with faith communities across Wales and to build inter-faith networks across the country. The role allowed him to work once again with Lord Bourne of Aberystwyth, who was then the Minister for Faith in the UK Government, and was a man that Oscar looked up to politically and cherished personally.
Oscar was, of course, a valued Member of the Welsh Conservative team, and he formed relationships with many of my colleagues here today. He was a kind employer who loved his staff, and so I extend my heartfelt condolences to Paul, Stephen and Gemma. Oscar saw his colleagues as an extension of his own family, and, because he was so warm and big-hearted, we will all carry memories of him that will make us smile. He had a warmth and generosity that was never hidden. I know that Members in other parties saw it too. He was generous in so many ways and with so many people, and he was also a rare thing in politics: someone who spoke no ill of others, who was not capable of hate, who saw in other politicians of all parties a shared commitment to achieve for their communities and their constituencies. I know that the grief we face in the Conservative group in this Welsh Parliament is one that is shared by other people and in other places. He cared so passionately for the people that he represented, and you could see his passion every day in his contributions in the Senedd Chamber. His commitment to his constituents was second to none.
For me, I will always have memories of campaigning with him across Newport. He was a joy to campaign with—always positive with a big smile on his face, and ready to meet people. He seemed to know absolutely everybody, and so campaigning around Newport with Oscar was always a pleasure—stopping to talk to anyone who came past us. He loved to be out in the community, talking to people and listening to their concerns, and despite the critics and the polls, he was determined to turn Newport East blue. He may not be with us in person at the next election, but you can be sure that his spirit will be there with us on every walk route around the city and at every door we knock.
Llywydd, anyone who knew Oscar knew he had a passion for cricket. He campaigned for Wales to have its own cricket team, and he tried hard for the Senedd to have its own team, too. But, above everything, Oscar was a devoted family man, who absolutely doted on his wife, Firdaus, and his daughter, Natasha. No other Member in this place ever spoke about his family as warmly or as regularly—he simply adored them both. Our thoughts are with them now as they navigate through life without their dear husband and father. They are suffering an immense loss, and we say to them both today that we are all here for you, to support you in any way we can.
There is something especially heartbreaking about today. It's not that we have come together to mourn, and we have done that too frequently in recent years; it is that we mourn in such an inhuman way. Our words may have warmth, but our interactions cannot. Oscar was such a tactile friend—an arm on the shoulder, a warm handshake and some people even got a hug. To sit here today in distant corners where we can't give a cwtsh to those who hurt and grieve is not an easy experience. Here we are in boxes on a screen; it's not natural, it's not human, and Oscar was one of the most natural and human of us all. On behalf of the Welsh Conservatives, I make this pledge to Firdaus and Natasha: we will forever honour your husband and father, and, as we grieve and by our actions in supporting you, we will show how much we honour him. He would have wanted no less than that, and that is what he and you shall get. Thank you.
Diolch, Llywydd. Gyda chalon drom eithriadol y gwnaf y cyfraniad hwn heddiw. Roedd Mohammad Asghar, neu Oscar, fel yr oeddem i gyd yn ei adnabod, yn ddyn o gynhesrwydd a charedigrwydd aruthrol, dyn a oedd mor barchus eithriadol ohonom ni i gyd, dyn a ymroddodd ei fywyd i gyfoethogi a chefnogi'r rhai o'i gwmpas, a dyn, ag yntau mor llawn o fywyd ei hun, a wnaeth gymaint i helpu pobl ledled Cymru.
Llywydd, bydd ymadawiad trist ac annhymig Oscar ddoe yn gadael gwacter ym mhob un a oedd yn ei adnabod. Roedd yn ddyn o gariad mor anfesuradwy tuag at eraill ac, oherwydd hynny, caiff tristwch mawr ei farwolaeth ei deimlo nid yn unig yn y Siambr hon, ond ar draws y byd.
Mae gennym ni i gyd ddigwyddiadau yn ein bywydau sy'n ein llunio, sy'n llunio ein gwleidyddiaeth, sy'n llunio pwy ydym ni. Ys gwn i beth welodd a beth brofodd yr Oscar ifanc. Fe'i ganwyd ym 1945 yn yr India, ond ddwy flynedd yn ddiweddarach fe rannwyd y wlad a daeth ei wlad i'w hadnabod fel Pacistan. Gwyddom fod miliynau wedi marw bryd hynny. Darllenwn am ymraniad; profodd Oscar hynny pan oedd yn blentyn. Nid yn unig yr oedd wedi byw yn hirach na llawer ohonom ni, roedd hefyd wedi gweld mwy. Roedd, wrth gwrs, ym Mhacistan yn 2007 pan geisiwyd lladd Benazir Bhutto. Roedd 30 llath oddi wrthi pan ffrwydrodd bomiau a lladdwyd 130 o bobl. Nid oes neb ohonom ni—neb ohonom ni—wedi gweld y fath erchyllterau.
Roedd ei brofiadau'n unigryw, ac roedd ei agwedd at wleidyddiaeth yn unigryw i'r Senedd hon. Oscar, wrth gwrs, oedd y cynrychiolydd etholedig cyntaf o'r sefydliad hwn o gefndir ethnig a lleiafrifol, a gwnaeth yn siŵr o ddefnyddio'r llwyfan hwnnw i ehangu pob cysylltiad posib rhwng y grwpiau lleiafrifoedd ethnig yng Nghymru a'r sefydliad hwn. Ef oedd yr Aelod Cynulliad cyntaf i wahodd Llysgennad Israel i'r Senedd i drafod heddwch, cytgord a dealltwriaeth rhwng y cymunedau Mwslimaidd ac Iddewig. Gweithiodd yn ddiflino i siarad a gwrando ar bobl, ac ymgysylltu â nhw, ac wrth wneud hynny, gwnaeth y Senedd gymaint yn fwy hygyrch i bobl. Mae grwpiau, sefydliadau, unigolion o ystod eang iawn o gefndiroedd a chrefyddau wedi teimlo bod y Senedd yn groesawgar iddyn nhw, a hynny am fod Oscar wedi gweithio mor galed i agor y drws a'u gwahodd i mewn. Llywydd, rwy'n mawr obeithio, yn sgil marwolaeth Oscar, y bydd pob un ohonom ni yn parhau i adeiladu ar yr estyn allan hwnnw ac yn parhau i agor drysau'r Senedd i bawb.
Gadewch inni gofio mai ef oedd yr Aelod cyntaf o'r Senedd mewn hanes i gael kirtan traddodiadol Sikhaidd wedi ei gynnal yn y Senedd. Fel dyn o ffydd ddofn ei hun, roedd yn llawn parch a goddefgarwch tuag at y rhai a oedd yn addoli, ac felly roedd yn addas a naturiol iddo fod yn llefarydd ein grŵp ar ffydd. Roedd yn swyddogaeth a oedd yn bwysig iawn iddo, a gweithiodd yn galed i ymgysylltu â chymunedau ffydd ledled Cymru ac adeiladu rhwydweithiau rhyng-ffydd ledled y wlad. Roedd y swyddogaeth yn caniatáu iddo weithio unwaith eto gyda'r Arglwydd Bourne o Aberystwyth, a oedd yn Weinidog dros Ffydd yn Llywodraeth y DU ar y pryd, ac roedd yn ddyn yr oedd Oscar yn ei edmygu'n wleidyddol ac yn teimlo anwyldeb personol tuag ato.
Roedd Oscar, wrth gwrs, yn aelod gwerthfawr o dîm y Ceidwadwyr Cymreig, a ffurfiodd berthynas â llawer o'm cyd-Aelodau yma heddiw. Roedd yn gyflogwr caredig a oedd yn hoff iawn o'i staff, ac felly estynnaf fy nghydymdeimlad diffuant at Paul, Stephen a Gemma. Gwelodd Oscar ei gydweithwyr fel estyniad o'i deulu ei hun, a chan ei fod mor gynnes a mawr ei galon, bydd gennym ni i gyd atgofion amdano fydd yn codi gwên. Roedd yn agored gynnes a hael. Gwn fod Aelodau mewn pleidiau eraill wedi gweld hynny hefyd. Roedd yn hael mewn cynifer o ffyrdd a chyda chynifer o bobl, ac roedd hefyd yn beth prin mewn gwleidyddiaeth: rhywun na siaradai yn wael am eraill, na allai gasáu, a welai mewn gwleidyddion eraill o bob plaid ymrwymiad ar y cyd i gyflawni dros eu cymunedau a'u hetholaethau. Gwn y caiff y galar a wynebwn yn y grŵp Ceidwadol yn y Senedd hon ei deimlo gan bobl eraill ac mewn lleoedd eraill. Roedd yn gofalu mor angerddol am y bobl yr oedd yn eu cynrychioli, a gallech weld ei angerdd bob dydd yn ei gyfraniadau yn Siambr y Senedd. Roedd ei ymrwymiad i'w etholwyr yn ddi-ail.
O'm rhan i, bydd gennyf atgofion bob amser o ymgyrchu gydag ef ar draws Casnewydd. Roedd hi'n bleser ymgyrchu gydag ef—bob amser yn gadarnhaol gyda gwên fawr ar ei wyneb, ac yn barod i gwrdd â phobl. Ymddangosai ei fod yn adnabod pawb yn ddiwahan, ac felly roedd ymgyrchu o amgylch Casnewydd gydag Oscar bob amser yn bleser—gan aros i siarad ag unrhyw un a ddaeth heibio i ni. Roedd yn hoff iawn o fod allan yn y gymuned, yn siarad â phobl ac yn gwrando ar eu pryderon, ac er gwaethaf y beirniaid a'r polau piniwn, roedd yn benderfynol o droi Dwyrain Casnewydd yn las. Efallai na fydd gyda ni yn bersonol yn yr etholiad nesaf, ond gallwch fod yn sicr y bydd ei ysbryd yno gyda ni ar bob rhawd o amgylch y ddinas ac wrth bob drws yr ydym yn curo wrtho.
Llywydd, roedd unrhyw un a oedd yn adnabod Oscar yn gwybod ei fod yn frwd dros griced. Ymgyrchodd er mwyn i Gymru gael ei thîm criced ei hun, a cheisiodd yn galed i'r Senedd gael ei thîm ei hun hefyd. Ond, uwchlaw popeth, roedd Oscar yn ddyn teulu ymroddedig, a oedd wedi dotio'n llwyr ar ei wraig, Firdaus, a'i ferch, Natasha. Ni siaradodd yr un aelod arall yn y fan yma erioed am ei deulu mor gynnes neu mor rheolaidd—carai'r ddwy ohonynt yn fawr. Mae ein meddyliau gyda nhw nawr wrth iddyn nhw droedio llwybrau bywyd heb eu gŵr a'u tad annwyl. Maen nhw yn dioddef colled enfawr, a dywedwn wrth y ddwy heddiw ein bod i gyd yma i chi, i'ch cefnogi mewn unrhyw ffordd y gallwn ni.
Mae rhywbeth yn arbennig o dorcalonnus ynglŷn â heddiw. Nid ein bod wedi dod ynghyd i alaru, ac rydym ni wedi gwneud hynny yn rhy aml yn ystod y blynyddoedd diwethaf; ond bod yn rhaid i ni alaru mewn ffordd mor annynol. Efallai bod cynhesrwydd i'n geiriau, ond ni all ein hymwneud â'n gilydd fod felly. Roedd Oscar yn gyfaill mor serchog—braich ar yr ysgwydd, ysgwyd llaw cynnes a chafodd rhai pobl hyd yn oed gwtsh. Nid yw eistedd yma heddiw mewn corneli pell lle na allwn ni roi cwtsh i'r rhai sy'n brifo ac yn galaru yn brofiad hawdd. Dyma ni mewn blychau ar sgrin; nid yw'n naturiol, nid yw'n ddynol, ac roedd Oscar yn un o'r rhai mwyaf naturiol a dynol ohonom ni i gyd. Ar ran y Ceidwadwyr Cymreig, gwnaf yr addewid hwn i Firdaus a Natasha: byddwn yn anrhydeddu eich gŵr a'ch tad am byth, ac, wrth inni alaru a thrwy ein gweithredoedd wrth eich cefnogi, byddwn yn dangos cymaint yr ydym yn ei anrhydeddu. Ni fyddai wedi bod eisiau dim llai na hynny, a dyna y bydd ef a chithau yn ei gael. Diolch.
First Minister.
Prif Weinidog.
Llywydd, diolch. This fifth term of devolution has been especially cruel in the loss of so many Members, both past and present. In the still young life of this Parliament, the death of a Member is an experience that strikes us with force each time we are confronted by it. Now, for the third time, we have lost a Senedd colleague elected alongside us in 2016.
I had two immediate thoughts about Mohammad Asghar when I was told of his sudden death yesterday, and I want to draw on them with you today as we remember his contribution to this Senedd and political life in Wales.
The first was his indefatigable attendance at events to mark and celebrate the contribution of minority communities in Wales. Those of us who represent constituencies with vibrant populations from all around the world will know that it’s never long before you have an invitation to take part in such an event. And I thought of myself as not a bad attender at those cultural celebrations, but Oscar was something different. Wherever and whenever asked to take part, whether that was making a speech or awarding a medal, he was there. And his presence was of a different significance, because he was there to demonstrate that someone who had arrived in Wales from a different continent had been able to make a successful life here, right up to representing his region in this Senedd. He will be much missed here, but he will be missed in a different way there, because in those places, his career was a symbol of something so much wider.
My second immediate recollection was of standing in the lift on the way to the Senedd, going to and from the Siambr. Did we talk about the agenda that day? Did we worry about questions that we’d asked or answered? No. As Paul Davies said, we talked always about cricket, a passion like no other. Oscar was the only other Member of the Senedd on whom I could rely to know the scores in matches from around the world, the form—or the lack of it—of key players, and the prospects of various teams, both local and national, and, of course, each time and always, to hear about the pressing need for a cricket team to represent Wales.
Llywydd, it’s the joy of democracy that it washes each one of us into the Senedd from our very different backgrounds and experiences, to represent the huge variety of Wales. Mohammad Asghar made his contribution to that diversity by combining the personal and the political, in a way that was unique to him and will be uniquely missed. Our thoughts today are, of course, with his family and his friends.
Llywydd, diolch. Bu'r pumed tymor hwn o ddatganoli yn arbennig o greulon o ran colli cynifer o Aelodau, yn y gorffennol a'r presennol. Ym mywyd ifanc o hyd y Senedd hon, mae marwolaeth aelod yn brofiad sy'n ein taro'n galed bob tro yr ydym yn ei wynebu. Nawr, am y trydydd tro, rydym ni wedi colli cyd-Aelod o'r Senedd a etholwyd gyda ni yn 2016.
Daeth dau atgof i mi yn syth am Mohammad Asghar pan gefais wybod am ei farwolaeth sydyn ddoe, ac rwyf eisiau dal sylw arnyn nhw gyda chi heddiw wrth inni gofio ei gyfraniad i'r Senedd hon ac i fywyd gwleidyddol yng Nghymru.
Y cyntaf oedd ei bresenoldeb diflino mewn digwyddiadau i nodi a dathlu cyfraniad cymunedau lleiafrifol yng Nghymru. Bydd y rheini ohonom ni sy'n cynrychioli etholaethau sydd â phoblogaethau bywiog o bob cwr o'r byd yn gwybod nad yw hi byth yn hir cyn cael gwahoddiad i gymryd rhan mewn digwyddiad o'r fath. Ac roeddwn i'n credu fy mod yn bur dda am fynychu'r dathliadau diwylliannol hynny, ond roedd Oscar yn rhagori. Ble bynnag a phryd bynnag y gofynnwyd iddo gymryd rhan, boed hynny yn gwneud araith neu'n dyfarnu medal, roedd yno. Ac roedd ei bresenoldeb o arwyddocâd gwahanol, oherwydd roedd yno i ddangos fod rhywun oedd wedi cyrraedd Cymru o gyfandir gwahanol wedi gallu gwneud bywyd llwyddiannus yma, hyd at gynrychioli ei ranbarth yn y Senedd hon. Bydd colled fawr ar ei ôl yn y fan yma, ond bydd colled ar ei ôl mewn ffordd wahanol, oherwydd yn y lleoedd hynny, roedd ei yrfa yn symbol o rywbeth llawer ehangach.
Yr ail atgof a ddaeth imi'n syth oedd sefyll yn y lifft ar y ffordd i'r Senedd, gan fynd a dod o'r Siambr. A oeddem ni'n sôn am yr agenda y diwrnod hwnnw? A oeddem ni'n poeni am gwestiynau yr oeddem ni wedi'u gofyn neu wedi'u hateb? Nac oeddem. Fel y dywedodd Paul Davies, buom yn siarad bob amser am griced, diddordeb digyffelyb. Oscar oedd yr unig aelod arall o'r Senedd y gallwn ddibynnu arno i wybod am y sgoriau mewn gemau o amgylch y byd, techneg—neu ddiffyg techneg—y chwaraewyr allweddol, a rhagolygon y gwahanol dimau, yn lleol ac yn genedlaethol, ac, wrth gwrs, wastad yn ddieithriad, i glywed am yr angen dybryd am dîm criced i gynrychioli Cymru.
Llywydd, llawenydd democratiaeth yw ei bod yn 'sgubo pob un ohonom ni i'r Senedd o'n cefndiroedd a'n profiadau gwahanol iawn, i gynrychioli amrywiaeth enfawr Cymru. Gwnaeth Mohammad Asghar ei gyfraniad i'r amrywiaeth honno drwy gyfuno'r personol a'r gwleidyddol, mewn modd a oedd yn unigryw iddo ac y bydd colled unigryw ar ei ôl. Mae ein meddyliau heddiw, wrth gwrs, gyda'i deulu a'i ffrindiau.
Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price.
The Plaid Cymru leader, Adam Price.
Diolch, Llywydd. On behalf of Plaid Cymru, can I send our deepest condolences to Oscar’s family—to Firdaus, Natasha—and to friends and Senedd colleagues, especially on the Conservative benches? Oscar was generous and genial to his core—a political free spirit in many ways; a larger than life character who could never be contained in the confines of any one party. He belonged to all of us in different ways at different times.
Politics was never about ideology for Oscar. He was a people person par excellence, more than a conventional politician in any sense. At the centre of his world were his family. Indeed, it was because of his daughter Natasha that he first joined Plaid Cymru. Natasha had written to the various parties asking for work experience opportunities. Jocelyn Davies responded, and Natasha ended up enjoying it so much that she did an extra week. This created such an impression on her doting father that he invited Jocelyn and Ieuan Wyn Jones to his Newport home, the welcome epitomised by his trademark warmth and hospitality. As Ieuan Wyn recounts, you never left Oscar’s home without a full stomach. I was reminded of this generosity at first hand a year or two ago, when Ieuan and I were chatting in the Senedd cafe. As Ieuan walked towards the counter, Oscar rushed towards the waitress and bellowed, ‘This is on me’, insisting on buying us both a cup of tea.
The Islamic faith, as we’ve heard, was essential to Oscar—a devout Muslim and the first to sit in our Senedd. He had strong links with the wider Muslim community, and he was never happier than when creating connections, building bridges, opening doors. Thanks to Oscar, Ieuan was the first Plaid Cymru leader to address the mosque in Newport. But, Oscar was respectful of all faiths. He soon invited Ieuan back to address a Plaid meeting in Newport in a building run by the Catholic community, and when Ieuan commented on this, Oscar responded, 'Jesus is one of our prophets too.'
When it came to election time, Oscar didn't really canvass, he merely checked in with people, speaking to everyone, knowing who everyone was, as we've heard, and taking for granted that they all voted for him. To ask the question even would have been both demeaning and unnecessary. He knew Newport like the back of his hand and loved it dearly. He was so proud when we took our party conference there.
His love of his motherland also ran deep. Ieuan joined Oscar on a visit to Pakistan in 2005, visiting Islamabad and Kashmir. It would have been a stern test for Oscar if a Welsh cricket team, which he passionately campaigned for, ever faced his beloved Pakistan. Oscar was particularly close to Ieuan at that time. I've seen references to him flying Ieuan around in the 2007 campaign, making good use of his pilot's licence. As the director of the campaign, I think I wouldn't have known about this if it had happened, but I wish I'd had the idea at the time.
I remember the moment in which Oscar's face flashed up on the television as the dawn rose on the morning of 4 May 2007 as he was elected on the South Wales East list. It was an emotional moment in so many ways. That our party had secured the first black and minority ethnic Member of the Senedd was a source of pride, and I knew that his election also meant that we would be entering Government probably for the first time, though in the days and weeks ahead, there was deep debate within the party on how and, more particularly, with whom.
Oscar had a knack of cutting through the mist and crystallising an idea in a colourful phrase. When the rainbow coalition fell through and an offer of co-operation came from the Labour Party, some wondered whether this was genuine. Quick as a flash, Oscar responded, 'If they're not going to visit, why ask for the address?' And when One Wales emerged as a real possibility, Oscar enthusiastically supported the idea, saying to Ieuan, 'If you can't be king, then you must become crown prince.'
The events of 2009 are a long time ago. We were sad to lose Oscar as a Member, obviously, but though allegiances evolve, friendships endure. Oscar belonged to all of us, firstly Labour, then Plaid, and latterly the Conservatives. We all had the pleasure of sharing his kindness and good humour. This Senedd term, as the First Minister has said, has seen some of the darkest days most of us can remember, and we will miss the light of his smile and the grace of his soul. His life was a symbol of that enduring truth: that, at a human level, the spirit that connects and binds us all is greater than every divide.
Diolch, Llywydd. Ar ran Plaid Cymru, a gaf i gydymdeimlo'n ddwys iawn â theulu Oscar—â Firdaus, Natasha—ac â ffrindiau a chyd-Aelodau yn y Senedd, yn enwedig ar feinciau'r Ceidwadwyr? Roedd Oscar yn hael a hawddgar o'i gorun i'w sawdl—yn wleidydd annibynnol mewn sawl ffordd; yn gymeriad neilltuol na ellid byth ei gynnwys o fewn cyfyngiadau unrhyw blaid. Roedd yn perthyn i bob un ohonom ni mewn gwahanol ffyrdd ar wahanol adegau.
Nid oedd gwleidyddiaeth erioed yn ymwneud ag ideoleg i Oscar. Roedd yn batrwm o berson pobl, yn fwy na gwleidydd confensiynol mewn unrhyw ystyr. Canolbwynt ei fyd oedd ei deulu. Yn wir, oherwydd ei ferch Natasha yr ymunodd â Phlaid Cymru am y tro cyntaf. Roedd Natasha wedi ysgrifennu at y gwahanol bleidiau yn gofyn am gyfleoedd profiad gwaith. Ymatebodd Jocelyn Davies, a mwynhaodd Natasha y profiad gymaint nes iddi gael wythnos ychwanegol. Creodd hyn gymaint o argraff ar ei thad serchog nes iddo wahodd Jocelyn ac Ieuan Wyn Jones i'w gartref yng Nghasnewydd, gyda'r croeso yn ymgorfforiad o'i gynhesrwydd a'i letygarwch nodweddiadol. Fel y mae Ieuan Wyn yn adrodd, ni fyddech chi byth yn gadael cartref Oscar heb stumog lawn. Fe'm hatgoffwyd o'r haelioni hwn drwy brofiad personol flwyddyn neu ddwy yn ôl, pan oedd Ieuan a minnau'n sgwrsio yng nghaffi'r Senedd. Wrth i Ieuan gerdded tuag at y cownter, rhuthrodd Oscar tuag at y weinyddes gan weiddi, 'Fi sy'n talu', gan fynnu prynu paned o de bob un i ni.
Roedd y ffydd Islamaidd, fel yr ydym ni wedi clywed, yn hanfodol i Oscar—Mwslim ymroddedig a'r cyntaf i eistedd yn ein Senedd. Roedd ganddo gysylltiadau cryf â'r gymuned Fwslimaidd ehangach, ac nid oedd erioed yn hapusach na phan oedd yn creu cysylltiadau, yn adeiladu pontydd, yn agor drysau. Diolch i Oscar, Ieuan oedd arweinydd cyntaf Plaid Cymru i annerch y mosg yng Nghasnewydd. Ond, roedd Oscar yn parchu pob ffydd. Yn fuan gwahoddodd Ieuan yn ôl i annerch cyfarfod o'r blaid yng Nghasnewydd mewn adeilad sy'n cael ei redeg gan y gymuned Gatholig, a phan wnaeth Ieuan sylw am hyn, ymatebodd Oscar, 'Iesu yw un o'n proffwydi ni hefyd.'
Pan oedd hi'n adeg etholiad, nid oedd Oscar mewn gwirionedd yn canfasio, ei ddull oedd galw ar bobl, siarad â phawb, gan wybod pwy oedd pawb, fel y clywsom ni, a chymryd yn ganiataol eu bod i gyd wedi pleidleisio drosto. Byddai gofyn y cwestiwn hyd yn oed wedi bod yn ddiraddiol ac yn ddiangen. Roedd yn adnabod Casnewydd fel cefn ei law ac yn ei charu'n serchog. Roedd mor falch pan aethom â chynhadledd ein plaid yno.
Roedd ei gariad at ei famwlad yn ddwfn hefyd. Ymunodd Ieuan ag Oscar ar ymweliad â Phacistan yn 2005, gan ymweld ag Islamabad a Kashmir. Byddai wedi bod yn brawf llym ar Oscar petai tîm criced Cymru, yr oedd yn ymgyrchu'n angerddol drosto, wedi wynebu ei annwyl Bacistan. Roedd Oscar yn arbennig o agos at Ieuan bryd hynny. Rwyf wedi gweld cyfeiriadau ato yn hebrwng Ieuan mewn awyren yn ystod ymgyrch 2007, gan wneud defnydd da o'i drwydded beilot. Fel cyfarwyddwr yr ymgyrch, rwy'n credu na fyddwn i wedi gwybod am hyn pe bai wedi digwydd, ond byddai'n dda gennyf i petawn i wedi cael y syniad ar y pryd.
Cofiaf yr adeg yr ymddangosodd wyneb Oscar ar y teledu wrth i'r wawr godi ar fore 4 Mai 2007 wrth iddo gael ei ethol ar restr Dwyrain De Cymru. Roedd yn adeg emosiynol mewn cymaint o ffyrdd. Testun balchder mawr oedd bod ein plaid wedi sicrhau yr Aelod du a lleiafrif ethnig cyntaf o'r Senedd, a gwyddwn fod ei ethol hefyd yn golygu y byddem yn llywodraethu am y tro cyntaf mae'n debyg, er yn ystod y dyddiau a'r wythnosau dilynol, cafwyd trafodaeth ddofn o fewn y blaid ynglŷn â sut ac, yn fwy arbennig, gyda phwy.
Roedd gan Oscar ddawn o dorri drwy'r niwl a chrisialu syniad mewn ymadrodd lliwgar. Pan fethodd y glymblaid enfys ac y daeth cynnig o gydweithrediad gan y Blaid Lafur, roedd rhai yn amau a oedd hyn yn ddilys. Ar amrantiad, ymatebodd Oscar, 'os nad ydyn nhw'n mynd i ymweld, pam gofyn am y cyfeiriad?' A phan ddaeth Cymru'n Un i'r amlwg fel posibilrwydd gwirioneddol, cefnogodd Oscar y syniad yn frwd, gan ddweud wrth Ieuan, 'Os na allwch chi fod yn frenin, yna rhaid i chi fod yn dywysog coronog.'
Mae digwyddiadau 2009 yn amser maith yn ôl. Roeddem yn drist o golli Oscar fel aelod, yn amlwg, ond er bod teyrngarwch yn esblygu, mae cyfeillgarwch yn parhau. Roedd Oscar yn perthyn i bob un ohonom ni, yn gyntaf Llafur, yna Plaid, ac yn fwy diweddar y Ceidwadwyr. Cawsom i gyd y pleser o rannu ei garedigrwydd a'i hiwmor iach. Mae'r tymor Senedd hwn, fel y dywedodd y Prif Weinidog, wedi gweld rhai o'r dyddiau tywyllaf y gall y rhan fwyaf ohonom eu cofio, a byddwn yn colli goleuni ei wên a gras ei enaid. Roedd ei fywyd yn symbol o'r gwirionedd parhaol hwnnw: sef, ar lefel ddynol, fod yr ysbryd sy'n cysylltu ac yn clymu pob un ohonom ni yn fwy na phob rhaniad.
Arweinydd Plaid Brexit—Mark Reckless.
Leader of the Brexit Party—Mark Reckless.
As a South Wales East Member, I reflect today, after Steffan and now Oscar, that two of the three Members with whom I was elected just four years ago are now dead. Oscar stood for country, the community and constituents, at least in my experience. He was born in the British empire, came to Wales, to the United Kingdom, and was a patriot, but with a nuanced understanding of our present and our past. One thing I miss about not meeting in the Chamber and physically is not being able, through an aside or casual conversation, to see what Oscar made of the events of recent weeks and to understand his particular perspective.
When I joined the Conservative group, Oscar walked with me towards my first group meeting. He asked me did I like the Queen, I responded that, yes, I did, and he said that was good because one of the reasons he had joined the Conservatives was their support for the monarchy. It was then a little disappointing for me at the meeting that Andrew R.T. didn't start by standing and leading us in the national anthem. I think Oscar's commitment to our institutions was such that perhaps is not as fashionable now as it may have been in the past, but Oscar's belief in our country and institutions was quite extraordinary.
One incident in terms of community I recall was, we had an event with HMRC, and their new offices that they would be opening in the centre of Cardiff, and a number of Members of the then Assembly, and also the Westminster Parliament, attended. One tax inspector spoke of their approach and sensitivity and particular emphasis, sometimes, dealing with particular communities perhaps because employment was concentrated in a particular area, and I recall Oscar answering that he trusted there would be no special attention given to Muslims in Newport for there was no community that was more upright, more charitable, or more enthusiastic to pay their taxes. He then said, I think, for balance, that he hoped, also, that they were not talking about eastern European communities, many of whom had grown up under dictatorships or had seen corruption in their previous country, and like him, believed in the institutions of the British state and paying their taxes and doing their right thing.
I think Oscar was able to speak in general terms about communities and about groups in a way that many of us would shy away from. But I think he was able to do that because he only saw good in others and he would speak, always, of the positives of particular communities. I think he did not have the suspicious mind of a tax inspector, perhaps, and, as an accountant, may have represented his clients, and he could see no ill in other people, and that, I think, was a core part of his being and who he was.
Finally, I recall the particular emphasis that Oscar put on his constituents. Many of the time in questions in the Chamber, he would speak, sometimes at length and sometimes in detail, about the cases of particular constituents who had come to him. And he was not always held in reverential silence, and many of us, we are informed by our constituency cases, but we don't necessarily detail or speak about them in questions in the way he did. And he didn't always get a result, but particularly while I was a Member of the Conservative group, and particularly as a regional Member, when people would come to us when a constituency Member had not been able to assist, and many of those cases were difficult, and often we couldn't get results. But on occasion, Oscar did get results because he raised those cases in the Chamber, because he got through to the Minister, and rather than having an official deal with it, he got a Minister to give it special attention and through that, got a result for his constituents. They were fortunate to have him. Our condolences go to his family, to Firdaus and to Natasha. Oscar, we will all miss you. Rest in peace.
Fel Aelod dros Ddwyrain De Cymru, rwy'n myfyrio heddiw, ar ôl Steffan a nawr Oscar, fod dau o'r tri aelod y cefais fy ethol gyda nhw bedair blynedd yn ôl bellach wedi marw. Safodd Oscar dros wlad, cymuned ac etholwyr, o leiaf yn fy mhrofiad i. Cafodd ei eni yn yr ymerodraeth Brydeinig, daeth i Gymru, i'r Deyrnas Unedig, ac roedd yn wladgarwr, ond gyda dealltwriaeth gynnil o'n presennol a'n gorffennol. Un peth rwy'n ei golli am beidio â chyfarfod yn y Siambr ac yn gorfforol yw methu, drwy air bach wrth fynd heibio neu sgwrs hamddenol, gweld beth oedd barn Oscar am ddigwyddiadau'r wythnosau diwethaf ac i ddeall ei safbwynt penodol ef.
Pan ymunais â grŵp y Ceidwadwyr, cerddodd Oscar gyda mi tuag at fy nghyfarfod grŵp cyntaf. Gofynnodd i mi a oeddwn yn hoffi'r Frenhines, ymatebais, oeddwn, fy mod i, a dywedodd fod hynny'n dda oherwydd un o'r rhesymau yr oedd wedi ymuno â'r Ceidwadwyr oedd eu cefnogaeth i'r frenhiniaeth. Roedd hi'n dipyn bach o siom i mi wedyn yn y cyfarfod na wnaeth Andrew R.T. ddechrau drwy sefyll a'n harwain yn yr anthem genedlaethol. Rwy'n credu bod ymrwymiad Oscar i'n sefydliadau yn rhywbeth nad yw mor ffasiynol nawr ag y bu yn y gorffennol, efallai, ond roedd ffydd Oscar yn ein gwlad a'n sefydliadau yn eithaf rhyfeddol.
Un digwyddiad cymunedol yr wyf yn ei gofio; cawsom ddigwyddiad gyda Chyllid a Thollau ei Mawrhydi, a'u swyddfeydd newydd y byddent yn eu hagor yng nghanol Caerdydd, ac roedd nifer o Aelodau'r Cynulliad, fel yr oedd bryd hynny, a Senedd San Steffan hefyd yn bresennol. Soniodd un arolygydd treth am ei ymagwedd a'i sensitifrwydd a'i bwyslais arbennig, weithiau, yn ymdrin â chymunedau penodol efallai am fod cyflogaeth wedi'i chrynhoi mewn ardal benodol, a chofiaf Oscar yn ateb ei fod yn cymryd na fyddai sylw arbennig i Fwslimiaid yng Nghasnewydd am nad oedd unrhyw gymuned a oedd yn fwy didwyll, yn fwy elusennol, nac yn fwy brwdfrydig i dalu eu trethi. Yna dywedodd, rwy'n credu, er mwyn cael cydbwysedd, ei fod yn gobeithio, hefyd, nad oeddent yn sôn am gymunedau dwyrain Ewrop, llawer ohonynt wedi eu magu o dan unbenaethau neu wedi gweld llygredd yn eu gwlad flaenorol, ac fel yntau, yn credu yn sefydliadau'r wladwriaeth Brydeinig ac yn talu eu trethi ac yn gwneud y peth iawn.
Rwy'n credu bod Oscar wedi gallu siarad yn gyffredinol am gymunedau ac am grwpiau mewn ffordd y byddai llawer ohonom yn osgoi. Ond rwy'n credu ei fod yn gallu gwneud hynny gan mai dim ond da a welai mewn eraill a byddai'n siarad, bob amser, am bethau cadarnhaol cymunedau penodol. Credaf nad oedd ganddo feddwl drwgdybus arolygydd treth, efallai, ac, fel cyfrifydd, efallai ei fod wedi cynrychioli ei gleientiaid, ac ni allai weld drwg mewn pobl eraill, ac roedd hynny, rwy'n credu, yn rhan greiddiol o'i fodolaeth a phwy ydoedd.
Yn olaf, cofiaf y pwyslais penodol a roddodd Oscar ar ei etholwyr. Yn aml yn ystod y cwestiynau yn y Siambr, byddai'n siarad, weithiau'n faith ac weithiau'n fanwl, am achosion etholwyr penodol a oedd wedi dod ato. Ac ni chafodd wrandawiad astud bob amser, ac mae llawer ohonom ni, rydym yn gyfarwydd ag achosion yn ein hetholaeth, ond nid ydym o anghenraid yn manylu nac yn siarad amdanynt yn ystod y cwestiynau yn y ffordd a wnâi ef. Ac ni chai ganlyniad bob tro, ond yn enwedig tra oeddwn yn aelod o'r grŵp Ceidwadol, ac yn enwedig fel Aelod rhanbarthol, pan fyddai pobl yn dod atom ni pan nad oedd Aelod etholaeth wedi gallu cynorthwyo, ac roedd llawer o'r achosion hynny'n anodd, ac yn aml ni allem ni gael canlyniadau. Ond weithiau, cafodd Oscar ganlyniadau am iddo godi'r achosion hynny yn y Siambr, oherwydd gwnaeth argraff ar y Gweinidog, ac yn hytrach na chael swyddog i ymdrin â'r mater, cafodd Weinidog i roi sylw arbennig iddo a thrwy hynny, cafwyd canlyniad i'w etholwyr. Roeddent yn ffodus i'w gael. Rydym yn cydymdeimlo â'i deulu, â Firdaus ac â Natasha. Oscar, bydd pob un ohonom yn eich colli. Gorffwyswch mewn hedd.
This is indeed another sad day in the history of this Senedd. Oh, what can I say about my friend Mohammad Asghar? It's hard to believe that he's gone.
I first got to know Oscar properly on the Finance Committee—on a trip, actually, a visit to Sweden back in around 2009, I think it was. We bonded over a cup of tea in a hotel lobby. Oscar loved his tea. In fact, he drank copious amounts of it most of the time, as many of you will remember from breaks from business spent with him in the Members' tea room, when a large pot of tea would be ordered, would be constantly kept filled, and the stories would flow, along with the contents of the pot.
Oscar had led a full and interesting life. Born in Peshawar in what was then British India in 1945, his first memories were of partition, and his memories of the upheaval and unrest that ensued stayed with him all his life and were key to forming his views later in life. He thought partition was a mistake; he thought people should always do their best to find common ground. 'We should always focus on what unites us rather than what divides us'—Oscar constantly told me that.
Over the years, he became a personal friend, he became a family friend, and his joy when Jen and I got engaged and married, and later on, when our son James came along, knew no bounds. I often felt that I was talking to a parent or a father, rather than a friend when I spoke to Oscar. When we got married, he even offered to drive the wedding car, and I think he would have flown me to the church, if I'd wanted him to.
This brings me on to some lesser known facts about Oscar's life. They include him carrying the Olympic torch across India in advance of the 1964 Olympics in Tokyo. I didn't quite believe it until he produced a very old black-and-white photo of a younger Oscar proudly holding the torch. He had a pilot's licence, as others have mentioned. He once told me that his brothers were in the Pakistan air force. Anyone who visited Oscar and Firdaus's home in Newport could not help but notice and have to find their way around an enormous model of Concorde that took pride of place in his living room. He loved flying. He hadn't followed his family into that professionally, his life would take a different route, it would bring him to Wales, it would bring him into politics.
Oscar was proud to be a Member of this Senedd, and as an accountant, he took his role on the Public Accounts Committee very seriously. In fact, he was one of its longest serving Members, and he'll be sorely missed by myself as Chair, the members of the committee and the rest of the clerking team.
A man of faith, Oscar was a proud British Muslim who loved and respected all faiths, and they respected him. He was particularly close to Ahmadiyya Muslims and when I asked him why that was, he once told me how, when he was born, his mother had been unwell and had been unable to care for him, and an Ahmadiyyan mother had stepped in and cared for him in those first few days when she was unable to. It was an act of love that he never forgot, and throughout his life, he always supported Ahmadiyyans. That was something about Oscar—he always remembered a good turn, and he always paid it back in heaps.
It was mentioned by Mark Reckless, I think, that he was a proud royalist, and he was. I remember at the official opening of the Assembly in 2007, he was very eager to meet the Queen, and when he did, it was quite clear that he'd met her before, and as they were talking to each other, it became clear that she certainly recognised him and knew him. He had a reach across society. He could speak to people of all walks of life; he got on with them, and they got on with him.
Today is a difficult day for all of us who knew Oscar and considered him to be a friend, and a close friend. It is, of course, especially difficult for Firdaus, Natasha and his family, and our thoughts are with them particularly today. The Ahmadiyya Muslims have a saying, 'Love for all, hatred for none.' As we remember our colleague and friend Mohammad Asghar, let us remember that saying too. Let us always build on what unites us, rather than what divides us, and let that be Oscar's legacy.
Mae hwn yn wir yn ddiwrnod trist arall yn hanes y Senedd hon. O, beth allaf ei ddweud am fy nghyfaill Mohammad Asghar? Mae'n anodd credu ei fod wedi mynd.
Deuthum i adnabod Oscar yn iawn gyntaf ar y Pwyllgor Cyllid—ar daith, mewn gwirionedd, ar ymweliad â Sweden yn ôl oddeutu 2009, rwy'n credu oedd hi. Daethom yn gyfeillion dros baned o de mewn lobi gwesty. Roedd Oscar yn hoff o'i de. A dweud y gwir, roedd yn yfed llawer iawn ohono y rhan fwyaf o'r amser, fel y cofia llawer ohonoch o amseroedd egwyl a dreuliwyd gydag ef yn ystafell de'r Aelodau, pan gâi debot mawr o de ei archebu, ei lenwi'n gyson, a byddai'r straeon yn llifo, ynghyd â chynnwys y tebot.
Roedd Oscar wedi byw bywyd llawn a diddorol. Cafodd ei eni yn Peshawar yn yr hyn a oedd bryd hynny yn India Brydeinig yn 1945, ei atgofion cyntaf oedd o'r ymraniad, ac arhosodd ei atgofion am y cynnwrf a'r aflonyddwch a ddilynodd gydag ef gydol ei oes ac roeddent yn allweddol yn ffurfio ei farn yn ddiweddarach mewn bywyd. Meddyliai fod yr ymraniad yn gamgymeriad; credai y dylai pobl wastad wneud eu gorau i ganfod tir cyffredin. 'Dylem bob amser ganolbwyntio ar yr hyn sy'n ein huno yn hytrach na'r hyn sy'n ein rhannu'—dywedodd Oscar hynny wrthyf yn gyson.
Dros y blynyddoedd, daeth yn gyfaill personol, daeth yn gyfaill i'r teulu, ac nid oedd terfynau i'w lawenydd pan fu i Jen a minnau ddyweddïo a phriodi, ac yn ddiweddarach, pan anwyd ein mab James. Teimlais yn aml fy mod yn siarad â rhiant neu dad, yn hytrach na chyfaill pan siaradwn ag Oscar. Pan oeddem ni'n priodi, cynigiodd hyd yn oed i yrru'r car priodas, ac rwy'n credu y byddai wedi fy nghludo mewn awyren i'r eglwys, pe bawn i wedi dymuno iddo wneud hynny.
Daw hyn â mi at ffeithiau llai hysbys am fywyd Oscar. Maent yn ei gynnwys yntau'n cludo'r ffagl Olympaidd ar draws India cyn Gemau Olympaidd 1964 yn Tokyo. Doeddwn i ddim yn credu'n hollol nes iddo ddangos llun du a gwyn hen iawn o Oscar iau yn dal y ffagl gyda balchder. Cafodd drwydded beilot, fel y mae eraill wedi sôn. Dywedodd wrthyf unwaith fod ei frodyr yn awyrlu Pacistan. Ni allai unrhyw un a fu'n ymweld â chartref Oscar a Firdaus yng Nghasnewydd ond sylwi a gorfod ffeindio'u ffordd o amgylch model o Concorde enfawr a oedd yn ganolbwynt ei ystafell fyw. Roedd wrth ei fodd yn hedfan. Ni ddilynodd ei deulu i'r maes hwnnw'n broffesiynol, byddai ei fywyd yn mynd ar drywydd gwahanol, byddai'n dod ag ef i Gymru, byddai'n dod ag ef i mewn i wleidyddiaeth.
Roedd Oscar yn falch o fod yn aelod o'r Senedd hon, ac fel cyfrifydd, roedd yn hollol o ddifrif ynghylch ei swyddogaeth ar y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus. Yn wir, ef oedd un o'i Aelodau mwyaf hirhoedlog, a bydd hiraeth mawr gennyf i, aelodau'r pwyllgor a gweddill y tîm clercio ar ei ôl fel Cadeirydd.
Roedd Oscar yn ddyn o ffydd, yn Fwslim Prydeinig balch a oedd yn caru ac yn parchu pob ffydd, ac roedden nhw'n ei barchu yntau. Roedd yn arbennig o agos at Fwslemiaid Ahmadiyya a phan ofynnais iddo pam oedd hynny, dywedodd wrthyf unwaith, pan gafodd ei eni, roedd ei fam wedi bod yn sâl ac wedi methu â gofalu amdano, a daeth mam o'r ffydd Ahmadiyyaidd i'r adwy a gofalu amdano yn y dyddiau cyntaf hynny pan na allai hi. Gweithred o gariad ydoedd nad anghofiodd erioed, a thrwy gydol ei oes, roedd bob amser yn cefnogi'r Ahmadiyyaid. Rhywbeth am Oscar oedd hynny—roedd wastad yn cofio tro da, ac roedd wastad yn ad-dalu'r gymwynas yn hael.
Mark Reckless a soniodd, rwy'n credu, ei fod yn frenhinwr balch, ac yr oedd. Cofiaf yn agoriad swyddogol y Cynulliad yn 2007, ei fod yn awyddus iawn i gyfarfod â'r Frenhines, a phan wnaeth hynny, roedd yn eithaf clir ei fod wedi cwrdd â hi o'r blaen, ac wrth iddynt ymgomio, daeth yn amlwg ei bod yn sicr yn ei gofio ac yn ei adnabod. Roedd yn rhychwantu pob haen o gymdeithas. Gallai siarad â phobl o bob cefndir; roedd yn cyd-dynnu â nhw, a hwythau'n cyd-dynnu ag yntau.
Mae heddiw yn ddiwrnod anodd i bob un ohonom ni a oedd yn adnabod Oscar ac yn ei ystyried yn gyfaill, ac yn gyfaill agos. Wrth gwrs, mae'n arbennig o anodd i Firdaus, Natasha a'i deulu, ac rydym yn cydymdeimlo â nhw yn arbennig heddiw. Mae gan yr Ahmadiyyaid Mwslemaidd ddywediad, 'Cariad at bawb, casineb at neb.' Wrth inni gofio am ein cyd-Aelod a'n cyfaill Mohammad Asghar, gadewch inni gofio'r dywediad hwnnw hefyd. Gadewch inni bob amser adeiladu ar yr hyn sy'n ein huno, yn hytrach na'r hyn sy'n ein gwahanu, a boed i hynny fod yn waddol Oscar.
I first met Oscar when he entered front-line politics in Newport as the Newport city councillor for the Victoria ward, quite some years ago now. At that time, he really blazed a trail as a Muslim councillor, and, thankfully, since then, other members of the community have followed his example. I have no doubt that his presence, his visibility on the authority were instrumental in those other members of the local ethnic minority communities' understanding that they too could represent Newport on the city council. It encouraged them to get involved in front-line politics in different parties, and it's so good to see the diversity of representation that we have on Newport City Council today. I know many of them would recognise the debt of gratitude that they owe to Oscar in those terms.
Of course, as an Assembly Member and a Member of the Senedd, Oscar again showed members of our ethnic minority communities in Wales that they could aspire to representation and representative politics in our Assembly at that level, in our Parliament, as it now is. Whenever I saw Oscar at local events in Newport, he would raise issues of importance to our diverse communities. He was very consistent in that. Obviously, he was interested in lots of other matters as well, but he was always conscious of his role as understanding those communities, his continuing relationship and links with them, and the responsibility in particular that it gave him to understand those matters and to raise them whenever possible and appropriate. He never shied away from that responsibility.
But he was also very keen on international links, not just with Pakistan, but worldwide. He would often discuss with me how we forged those links locally as well as at a Wales level. When I had an involvement with the Assembly branch of the Commonwealth Parliamentary Association, Oscar was always keen to understand the business that we were involved in at any particular time, and to put forward ideas as to how we could widen the role that we were playing and the links that we were forging, and the international aspects of Wales and the Assembly in general.
But in terms of lobbying conversations with Oscar, as others have mentioned, I well remember his passion for cricket, because when I was Minister for sport I was incessantly lobbied by Oscar about Wales having its own cricket side, and all the advantages that that would bring, and when I pointed out some of the potential difficulties, he wasn't really alive to those at all—he was so passionate about cricket and Wales forging a more distinctive identity. In fact, Oscar played for our Assembly cricket team, because we did play a few matches over the years, and we played one, in fact, at Sophia Gardens, and Oscar took part. I think he bowled leg spin, as I recall, and he was certainly a keen bowler, and he was keen to regale me of his cricketing exploits in younger years, when his abilities were even greater than they were on that occasion at Sophia Gardens.
So, I think, again, as others have said, we remember Oscar as a real character. He was a Labour Party member at one stage. He went to other political parties. In some ways he perhaps was bigger than membership of any political family. He was a real character, but I know that, in whatever party Oscar was at a particular time, he was very, very proud as a front-line political representative, both on Newport City Council and in the Assembly and then Senedd. Our thoughts are very much with his family on this very sad day.
Cyfarfûm ag Oscar gyntaf pan ymunodd â gwleidyddiaeth rheng flaen yng Nghasnewydd yn gynghorydd dinas Casnewydd ar gyfer ward Victoria, gryn flynyddoedd yn ôl bellach. Bryd hynny, roedd mewn gwirionedd yn braenaru'r tir fel cynghorydd Mwslimaidd, a, diolch byth, ers hynny, mae aelodau eraill o'r gymuned wedi dilyn ei esiampl. Nid oes gennyf amheuaeth nad oedd ei bresenoldeb, ei amlygrwydd ar yr awdurdod yn allweddol yn nealltwriaeth yr aelodau eraill hynny o'r cymunedau lleiafrifoedd ethnig lleol y gallen nhw hefyd gynrychioli Casnewydd ar gyngor y ddinas. Roedd yn anogaeth iddyn nhw gymryd rhan mewn gwleidyddiaeth rheng flaen mewn gwahanol bleidiau, a hyfrydwch yw gweld y gynrychiolaeth amrywiol sydd gennym ni ar Gyngor Dinas Casnewydd heddiw. Gwn y byddai llawer ohonyn nhw yn cydnabod pa mor ddyledus y maen nhw i Oscar yn hynny o beth.
Wrth gwrs, fel Aelod Cynulliad ac aelod o'r Senedd, unwaith eto, dangosodd Oscar i aelodau o'n cymunedau lleiafrifol ethnig yng Nghymru y gallent ymgyrraedd at gynrychiolaeth a gwleidyddiaeth gynrychioliadol yn ein Cynulliad ar y lefel honno, yn ein Senedd ni, fel y mae yn awr. Pryd bynnag y gwelais Oscar mewn digwyddiadau lleol yng Nghasnewydd, byddai'n codi materion o bwys i'n cymunedau amrywiol. Roedd yn gyson iawn yn hynny. Yn amlwg, roedd ganddo ddiddordeb mewn llawer o faterion eraill hefyd, ond roedd bob amser yn ymwybodol o'i swyddogaeth o ran deall y cymunedau hynny, ei berthynas barhaus a'i gysylltiadau â nhw, a'r cyfrifoldeb yn benodol a roddai hynny iddo i ddeall y materion hynny ac i'w codi pryd bynnag y bo hynny'n bosib ac yn briodol. Ni wnaeth erioed osgoi'r cyfrifoldeb hwnnw.
Ond roedd hefyd yn frwd iawn dros gysylltiadau rhyngwladol, nid yn unig gyda Phacistan, ond ledled y byd. Byddai'n aml yn trafod gyda mi sut yr ydym wedi meithrin y cysylltiadau hynny'n lleol yn ogystal ag ar lefel Cymru. Pan oeddwn yn ymwneud â changen y Cynulliad o Gymdeithas Seneddol y Gymanwlad, roedd Oscar bob amser yn awyddus i ddeall y materion yr oeddem yn ymwneud â nhw ar unrhyw adeg benodol, ac i gyflwyno syniadau ynghylch sut y gallem ni ehangu ein swyddogaeth a'r cysylltiadau yr oeddem yn eu creu, a'r agweddau rhyngwladol ar Gymru a'r Cynulliad yn gyffredinol.
Ond o ran sgyrsiau lobïo gydag Oscar, fel y mae eraill wedi sôn, cofiaf yn dda am ei angerdd dros griced, oherwydd pan oeddwn yn Weinidog chwaraeon cefais fy lobïo'n ddi-baid gan Oscar ynglŷn â Chymru'n cael ei thîm criced ei hun, a'r holl fanteision a fyddai'n deillio o hynny, a phan nodais rai o'r anawsterau posib, ni roddodd fawr o goel ar y rheini o gwbl—roedd mor angerddol ynghylch criced a Chymru'n creu hunaniaeth fwy nodedig. Yn wir, chwaraeodd Oscar ar ran ein tîm criced yn y Cynulliad, oherwydd cawsom ychydig o gemau dros y blynyddoedd, a buom yn chwarae un, mewn gwirionedd, yng Ngerddi Soffia, a chymerodd Oscar ran. Rwy'n credu ei fod yn droellfowliwr llaw dde, fel y cofiaf, ac roedd yn sicr yn fowliwr brwd, ac roedd yn awyddus i fy ngoleuo am gampau criced ei ieuenctid, pan oedd ei alluoedd hyd yn oed yn fwy nag yr oeddent ar yr achlysur hwnnw yng Ngerddi Soffia.
Felly, rwy'n credu, unwaith eto, fel y mae eraill wedi'i ddweud, rydym yn cofio Oscar fel cymeriad go iawn. Roedd yn aelod o'r Blaid Lafur ar un adeg. Aeth i bleidiau gwleidyddol eraill. Mewn rhai ffyrdd efallai ei fod yn fwy nag aelodaeth o unrhyw deulu gwleidyddol. Roedd yn gymeriad go iawn, ond gwn, ym mha blaid bynnag yr oedd Oscar ar adeg benodol, ei fod yn falch iawn, iawn fel cynrychiolydd gwleidyddol rheng flaen, ar Gyngor Dinas Casnewydd ac yn y Cynulliad ac yna yn y Senedd. Rydym yn cofio am ei deulu yn anad dim ar y diwrnod trist iawn hwn.
The sun was beating down on a group of us who had gone to visit Israel and Palestine, and we were standing on the roof of the Austrian Hospice in Jerusalem, and I was chatting to Oscar and he waved his arms around, as he often did, and he said, 'Look, Angie—there is Temple Mount and Al-Aqsa Mosque, and over there the Holy Sepulchre, and there's the Western Wall and the Mount of Olives. We are all here. We can live together.' We spoke some more, but I tell this story to illustrate what I felt was the very essence of Oscar. He had an enormous love for humanity, and a particular love for his wife Firdaus and daughter Natasha. By the time we finished our trip, it was Oscar who knew the names of the drivers and the bellhops, where they lived and their family stories. Whether he was talking to an ambassador or a street seller, he was interested in them, and they knew it, they sensed it. Because Oscar always sought to bring people together. He was passionate about bridging the gaps between Pakistan and India, about bringing Muslims and Christians and Jews together, about uniting people with faith and people with no faith. He was funny and warm, hugely politically incorrect at times, and he loved his country and his countries. He was incredibly proud to be Welsh and British, to be a Muslim, a husband and a father. He had belief and charisma. He could be excitable and voluble, but also considered and, above all, immensely, immensely kind. He was a laughing, smiley, proud and devout man; a buyer, as Nick has already said, of endless cups of tea for all; a fount of ideas, from the great to the truly terrible; and an arch-negotiator. In Brussels, he took on a very frosty lady who was selling the most divine dresses for little girls, all handmade and beautifully embroidered. As we browsed the streets, he told me in no uncertain terms that my girls should have these. 'Not a chance', I said. They were eye-wateringly expensive and Madame was regarding us with a lot of eye-rolling and impatient looks. Needless to say, Oscar totally charmed her, and I walked out with two divine dresses, which were no longer eye-wateringly expensive and which, having been worn for a number of summers, have joined other treasures in an old camphor wood box at home.
In this world of ours, you must ask yourself: are you going to curse the darkness or light a candle? And Oscar lit candles everywhere he went. His light continues to shine, and to Firdaus and Natasha, I simply say, if love is measured in inches, you are standing on the tallest of mountains, and I'm so sorry for your loss. May peace be with you.
Roedd yr haul yn tywynnu'n eiriasboeth ar grŵp ohonom ni a oedd wedi mynd i ymweld ag Israel a Phalesteina, ac roeddem ni'n sefyll ar do yr Hosbis Awstriaidd yn Jerwsalem, ac roeddwn yn sgwrsio ag Oscar a chwifiodd ei freichiau o gwmpas, fel y gwnâi yn aml, a dywedodd, 'Edrycha, Angie—dacw Fynydd y Deml a Mosg Al-Aqsa, a draw yn y fan yna y Beddrod Sanctaidd, a dacw'r Wal Orllewinol a Mynydd yr Olewydd. Rydym ni i gyd yma. Gallwn fyw gyda'n gilydd. 'Fe wnaethom ni siarad mwy, ond rwy'n dweud y stori hon i ddangos yr hyn yr oeddwn yn teimlo oedd hanfod Oscar. Roedd ganddo gariad enfawr at ddynoliaeth, a chariad arbennig at ei wraig Firdaus a'i ferch Natasha. Erbyn i ni orffen ein taith, Oscar oedd yr un a wyddai enwau'r gyrwyr a'r clochweision, lle yr oedden nhw'n byw a'u straeon teuluol. Pa un a oedd yn siarad â llysgennad neu werthwr stryd, roedd ganddo ddiddordeb ynddyn nhw, ac roedden nhw'n gwybod hynny, roedden nhw yn ei synhwyro. Oherwydd bod Oscar wastad yn ceisio dod â phobl at ei gilydd. Roedd yn angerddol ynghylch pontio'r bylchau rhwng Pacistan ac India, dod â Mwslimiaid a Christnogion ac Iddewon at ei gilydd, uno pobl â ffydd a phobl heb ffydd. Roedd yn ddoniol ac yn gynnes, yn hynod wleidyddol anghywir ar brydiau, ac roedd yn caru ei wlad a'i wledydd. Roedd yn anhygoel o falch o fod yn Gymro ac yn Brydeiniwr, i fod yn Fwslim, yn ŵr ac yn dad. Roedd ganddo gredo a charisma. Gallai fod yn gynhyrfus ac yn barablus, ond hefyd yn ystyriol ac, yn anad dim, yn eithriadol o garedig. Roedd yn ddyn llawen, balch a duwiol a hoffai chwerthin; un a oedd, fel y dywedodd Nick eisoes, yn prynu paneidiau di-ben-draw i bawb; yn pefrio o syniadau, o'r mawr i'r gwirioneddol ofnadwy; ac roedd yn arch-negodwr. Ym Mrwsel, dechreuodd siarad â gwraig rewllyd iawn a oedd yn gwerthu'r ffrogiau mwyaf godidog i ferched bach, i gyd wedi'u creu â llaw a'u brodio'n brydferth. Wrth i ni bori'r strydoedd, dywedodd wrthyf heb wamalu y dylai fy merched gael y rhain. 'Dim peryg', dywedais. Roeddent yn frawychus o ddrud ac roedd Madame yn ein trin gyda llawer o rolio llygaid ac edrychiadau diamynedd. Afraid dweud bod Oscar wedi ei hudo'n llwyr, a gadewais gyda dwy ffrog odidog, nad oeddent bellach yn arswydus o ddrud ac sydd, ar ôl cael eu gwisgo am nifer o hafau, wedi ymuno â thrysorau eraill mewn hen flwch pren camffor gartref.
Yn y byd hwn yr ydym yn byw ynddo, rhaid i chi ofyn i chi'ch hun: ydych chi'n mynd i felltithio'r tywyllwch neu oleuo cannwyll? Ac roedd Oscar yn goleuo canhwyllau ymhobman yr aeth. Mae ei oleuni yn parhau i ddisgleirio, ac i Firdaus a Natasha, ni allaf ond dweud yn syml, os yw cariad yn cael ei fesur mewn modfeddi, rydych chi'n sefyll ar y talaf o fynyddoedd, ac mae'n ddrwg gennyf am eich colled. Tangnefedd a fo gyda chi.
A conspicuous blue plaque on the wall of an unassuming property in Newport reads as follows: 'Mohammad Asghar, born 30 September 1945, Member of Welsh Assembly, accountant and pilot, resides since 1994.' And those who have visited the Asghar family home would soon find that Oscar was all of those things described on that plaque but also a whole lot more.
He was a devoted husband to Firdaus, and a loving father to his daughter, Natasha, both of whom he loved dearly and spoke of so very, very often. He was a man of great faith, generosity and integrity. And he was, if it's possible to be this, a perfect embodiment of the Commonwealth. He was the most loyal subject Her Majesty the Queen could ever have hoped for.
'Mr Asghar' to some, 'Oscar' or 'Uncle Oscar' to others, and to me a true friend and a precious colleague. From the moment that we enjoyed our first curry together during discussions about his joining the Welsh Conservatives, we hit it off and over the 13 years that I knew Oscar, we never had a cross word, which, as those of you who know me will testify, is quite an achievement. We enjoyed many a heart to heart on matters of faith, family and politics. We travelled together, we shared meals together and we laughed a lot together.
As is the case for other Members of this Parliament, some of my fondest memories of Oscar were during the Welsh Conservatives' visit to the Holy Land. There was no greater supporter of Israel and an advocate of peace in the middle east than Oscar. While we were both from different faith traditions, Oscar and I prayed together for the peace of Jerusalem at the Western Wall and we also prayed for one another's families as we sat, arm in arm and with tears in our eyes, in St Peter's Church, set amongst the ruins of the biblical town of Capernaum, on the shores of Lake Galilee.
During that trip, we also visited the modern Palestinian town of Rawabi, the brainchild of the famous Palestinian entrepreneur Bashar Masri. The group had arranged to meet Bashar in a posh cafe, and the meeting was chaired by Oscar. He did an excellent job, it all went incredibly well, and after the meeting, we all strolled back to the minibus, which was waiting to whisk us on to our next appointment. But, just as we were about to leave, we noticed that someone was missing. And after a roll call, we realised that it was, as is often the case, Mark Isherwood. Oscar looked at me with a hint of concern on his face, 'Where is he?', he asked. I responded, 'He's probably explaining the intricacies of the Barnett formula and the fiscal framework for Wales to the Arabic waiter, Oscar.' At which, Oscar fell about in uncontrollable laughter to the extent that he looked like a laughing policeman on the promenade in a Welsh seaside resort.
His laughter, of course, was infectious and by the time that Mark Isherwood finally arrived at the minibus, we were all wiping the tears from our eyes. And that's the Mohammad Asghar, that's the Oscar, that's the friend and colleague who I will always remember. So, colleagues, that blue plaque on that little house in Newport doesn't do the Oscar that we all knew any justice at all. Let's hope that, at a future date, there will be some more suitable, permanent reminder in a prominent public place of this great man and the enormous contribution that he's made to Welsh public life.
Mae plac glas amlwg ar wal cartref dirodres yng Nghasnewydd yn darllen fel a ganlyn: 'Mohammad Asghar, ganwyd 30 Medi 1945, aelod o Gynulliad Cymru, cyfrifydd a pheilot, yma'n byw ers 1994.' A byddai'r rhai sydd wedi ymweld â chartref y teulu Asghar yn gweld yn fuan bod Oscar yr holl bethau hynny a ddisgrifiwyd ar y plac hwnnw ond ei fod hefyd yn llawer mwy.
Roedd yn ŵr ffyddlon i Firdaus, ac yn dad cariadus i'w ferch, Natasha, ac fe garai'r ddwy yn fawr ac fe siaradai amdanynt yn aml iawn. Roedd yn ddyn o ffydd, haelioni a gonestrwydd mawr. Ac roedd e, os yw'n bosib bod yn hyn, yn ymgorfforiad perffaith o'r Gymanwlad. Ef oedd y deiliad mwyaf ffyddlon y gallai ei Mawrhydi y Frenhines erioed fod wedi gobeithio amdano.
'Mr Asghar' i rai, 'Oscar' neu 'Ewyrth Oscar' i eraill, ac i mi—cyfaill triw a chyd-Aelod gwerthfawr. O'r eiliad y buom yn mwynhau ein cyri cyntaf gyda'n gilydd yn ystod trafodaethau am ei ymuno â'r Ceidwadwyr Cymreig, daethom yn gyfeillion a thros y 13 mlynedd yr adwaenwn i Oscar, ni chawsom erioed air croes, sydd, fel y bydd y rhai ohonoch sy'n fy nabod yn tystio, yn dipyn o gamp. Fe wnaethom ni fwynhau llawer i sgwrs fynwesol ar faterion ffydd, teulu a gwleidyddiaeth. Roeddem ni'n teithio gyda'n gilydd, roeddem ni'n rhannu prydau gyda'n gilydd ac yn chwerthin llawer gyda'n gilydd.
Fel sy'n wir am aelodau eraill o'r Senedd hon, roedd rhai o'm hatgofion anwylaf am Oscar yn ystod ymweliad y Ceidwadwyr Cymreig â'r Wlad Sanctaidd. Nid oedd mwy o gefnogwr i Israel ac eiriolwr heddwch yn y dwyrain canol nag Oscar. Er ein bod ni ein dau yn dod o wahanol draddodiadau ffydd, gweddïodd Oscar a minnau'n gyda'n gilydd am heddwch Jerwsalem ger y Wal Orllewinol a gweddïo hefyd dros deuluoedd ein gilydd wrth i ni eistedd, fraich ym mraich a gyda dagrau yn ein llygaid, yn Eglwys Sant Pedr, sy'n sefyll ymhlith adfeilion tref Feiblaidd Capernaum, ar lannau Môr Galilea.
Yn ystod y daith honno, buom hefyd yn ymweld â thref Balesteinaidd fodern Rawabi, syniad yr entrepreneur enwog a'r Palesteiniad Bashar Masri. Roedd y grŵp wedi trefnu i gwrdd â Bashar mewn caffi chwaethus, a chadeiriwyd y cyfarfod gan Oscar. Gwnaeth waith rhagorol, aeth y cyfan yn rhyfeddol o dda, ac ar ôl y cyfarfod, aethom i gyd yn ôl i'r bws mini, a oedd yn aros i'n hebrwng i'n hapwyntiad nesaf. Ond fel yr oeddem ar fin gadael, fe sylweddolom ni fod rhywun ar goll. Ac ar ôl galw cofrestr, sylweddolom, fel sy'n digwydd yn aml, mai Mark Isherwood ydoedd. Edrychodd Oscar arnaf gydag awgrym o bryder ar ei wyneb, 'ble mae e?', gofynnodd. Ymatebais, 'Mae'n debyg ei fod yn egluro cymhlethdodau fformiwla Barnett a'r fframwaith cyllidol i Gymru i'r gweinydd Arabaidd, Oscar.' Ac wrth glywed hynny, dechreuodd Oscar chwerthin yn afreolus i'r graddau ei fod yn edrych fel plismon llon ar y promenâd mewn tref glan môr yng Nghymru.
Roedd ei chwerthin, wrth gwrs, yn heintus ac erbyn i Mark Isherwood gyrraedd y bws mini o'r diwedd, roeddem i gyd yn sychu'r dagrau o'n llygaid. A dyna'r Mohammad Asghar, dyna'r Oscar, dyna'r cyfaill a chyd-Aelod y byddaf bob amser yn ei gofio. Felly, gyd-Aelodau, nid yw'r plac glas ar y tŷ bychan hwnnw yng Nghasnewydd yn gwneud unrhyw gyfiawnder o gwbl â'r Oscar yr oeddem ni i gyd yn ei adnabod. Gadewch i ni obeithio y bydd, yn y dyfodol, ryw fath o gofeb fwy addas, parhaol mewn man cyhoeddus amlwg i'r dyn mawr hwn a'r cyfraniad enfawr y mae wedi'i wneud i fywyd cyhoeddus Cymru.
Oscar was always very warm. On my first day in the Senedd, I was walking with the Llywydd and we bumped into the Conservative group. Everyone shook my hand, but Oscar came right across to me and gave me a hug. He worked closely, of course, with two of my predecessors, with Steffan Lewis, who worked in his office, and with Jocelyn Davies, who was a fellow regional AM with Oscar. Last night, Jocelyn told me a few stories I'd like to share with you.
In the 2007 count, Jocelyn and Oscar had gone up to the stage together to be announced as duly elected. The British National Party, pathetic as they are, had waited in the room for hours in order to walk out at the moment that Oscar's name was announced. Oscar smiled through it, and Jocelyn said that hugging him as the BNP crawled away felt like a little victory over prejudice and hatred.
As has already been said, Oscar was committed to his faith, and Jocelyn told me about another time that Dai Lloyd and Cynog Dafis were going to address the Newport mosque at the invitation of Oscar and Jocelyn. They all turned up on a Friday afternoon, and at that moment Oscar dropped the bombshell that only the men would be allowed into the mosque, and Jocelyn asked, 'Well, where will I be?', to which Oscar replied, 'In my heart'. As Jocelyn said last night, he even managed to take the sting out of that, and I understand that he actually persuaded the mosque to let her in as well.
Oscar wasn't with Plaid for long, but he served the people of South Wales East with dedication, always with his own ideas and with enthusiasm. In politics, as in life, it doesn't do to harbour bitterness. In 2016, at the count when Oscar was announced as being elected, this time, of course, as a Conservative Member, he still went up to Jocelyn and said, 'Thank you, boss.'
I'll close with the traditional saying of Muslims on hearing the tidings of somebody's death, 'Verily we belong to God, and verily to Him do we return.'
Roedd Oscar bob amser yn gynnes iawn. Ar fy niwrnod cyntaf yn y Senedd, roeddwn yn cerdded gyda'r Llywydd ac fe wnaethom ni daro ar y grŵp Ceidwadol. Roedd pawb yn ysgwyd fy llaw, ond daeth Oscar yn syth ataf a rhoi cwtsh i mi. Bu'n gweithio'n agos, wrth gwrs, gyda dau o'm rhagflaenwyr, gyda Steffan Lewis, a weithiai yn ei swyddfa, a chyda Jocelyn Davies, a oedd yn gyd-Aelod rhanbarthol gydag Oscar. Neithiwr, dywedodd Jocelyn wrthyf am rai o'r storïau yr hoffwn eu rhannu â chi.
Yng nghyfrif 2007, roedd Jocelyn ac Oscar wedi mynd i'r llwyfan gyda'i gilydd ar gyfer y cyhoeddiad eu bod wedi eu hethol yn briodol. Roedd y Blaid Genedlaethol Brydeinig, mor druenus ydyn nhw, wedi aros yn yr ystafell am oriau er mwyn cerdded allan ar yr union adeg y cyhoeddwyd enw Oscar. Gwenodd Oscar drwyddi, a dywedodd Jocelyn fod ei gofleidio wrth i'r BNP gropian ymaith yn teimlo fel buddugoliaeth fach dros ragfarn a chasineb.
Fel y dywedwyd eisoes, roedd Oscar wedi ymrwymo i'w ffydd, a dywedodd Jocelyn wrthyf am dro arall yr aeth Dai Lloyd a Cynog Dafis i annerch mosg Casnewydd ar wahoddiad Oscar a Jocelyn. Daeth pob un ohonynt ar brynhawn dydd Gwener, ac ar y foment honno, gollyngodd Oscar yr ergyd mai dim ond y dynion fyddai'n cael mynd i mewn i'r mosg, a gofynnodd Jocelyn, 'Wel, ble fydda i?', ac atebodd Oscar, 'Yn fy nghalon i'. Fel y dywedodd Jocelyn neithiwr, llwyddodd hyd yn oed i dynnu'r pigiad o hynny, a deallaf ei fod mewn gwirionedd wedi perswadio'r mosg i ganiatáu iddi fynd i mewn hefyd.
Nid oedd Oscar gyda'r Blaid yn hir, ond bu'n gwasanaethu pobl Dwyrain De Cymru gydag ymroddiad, gyda'i syniadau ei hun a chyda brwdfrydedd bob amser. Mewn gwleidyddiaeth, fel mewn bywyd, nid yw'n gwneud y tro i fod yn chwerw. Yn 2016, yn y cyfrif pan gyhoeddwyd bod Oscar wedi cael ei ethol, y tro hwn, wrth gwrs, fel Aelod Ceidwadol, aeth at Jocelyn yr un fath a dweud, 'Diolch, bos.'
Rwyf am gloi gyda dywediad traddodiadol y Mwslimiaid ar glywed y newyddion am farwolaeth rhywun, 'Yn wir rydym yn perthyn i Dduw, ac yn wir ato Yntau yr ydym yn dychwelyd.'
Hearing the news yesterday that Oscar had passed away was like a bolt out of the blue. As someone who came into the Assembly at the same time that Oscar did in 2007, I believe our political journeys certainly have been intertwined ever since. Having been the leader for seven years of the period that we were together in the Assembly, the comments that Adam Price talked of him being a free spirit politically was something that used to always send me somewhat twitchy in the Chamber, because very often I'd be sitting in front of him, and you'd always know when Oscar was going off on one when he said, 'What it is—', and then all of a sudden, for three or four minutes, we would get Oscar's political philosophy, which invariably was embedded in his passion and commitment to improve people's lives.
Oscar, like myself, could massacre the English language—let's be realistic about that—and I'm as guilty as anyone who does that to the English language. But what Oscar had in bucketloads was a passion and a commitment to public service. He believed in improving people's lives, he believed in using his own experiences through life, as we've heard in the testimony today from other Members, from partition in India right the way through to running businesses, to supporting people in their faith and in their hour of need, and trying to bridge the divide between political groups and religious groups. Oscar was the epitome of a good, decent public servant.
I'd hazard a guess that—hopefully, when we get back—social distancing might have been a challenge for Oscar, because he was one of those people who really did want to put his arms around you in a positive way, whether you were down and you needed an uplift, or whether it was just a sort of genuine emotion for something you had done. I really, really do feel for both Natasha and Firdaus today, and for the coming days. To lose someone so special and so integral to your family is a bitter, bitter blow. But what I passionately hope is that, in the coming days, weeks and months, the sunshine of the many happy and pleasant memories that you will have of him will comfort you in those dark hours, because, like us as Members, we too will take great comfort from being able to say we were friends, colleagues and fellow participants in the Assembly of Mohammad Asghar. And I regard it as being a great pleasure and a privilege to have served my time in the Assembly and been able to call Mohammad Asghar not just a political colleague, but a friend.
Roedd clywed y newyddion ddoe fod Oscar wedi ymadael â ni yn hollol annisgwyl. Fel un a ddaeth i'r Cynulliad ar yr un pryd ag Oscar yn 2007, credaf y bu ein teithiau gwleidyddol yn sicr yn cydblethu ers hynny. A minnau wedi bod yn arweinydd am saith mlynedd o'r cyfnod yr oeddem gyda'n gilydd yn y Cynulliad, roedd y sylwadau a wnaeth Adam Price yn sôn amdano fel ysbryd rhydd gwleidyddol yn rhywbeth a arferai fy ngwneud yn chwithig braidd yn y Siambr, oherwydd yn aml iawn byddwn yn eistedd o'i flaen, a byddech bob amser yn gwybod pan oedd Oscar yn dechrau traethu pan ddywedai, 'Yr hyn ydyw— ', ac yna'n sydyn iawn, am dair neu bedair munud, byddem yn clywed athroniaeth wleidyddol Oscar, a oedd yn ddieithriad yn rhan o'i angerdd a'i ymrwymiad i wella bywydau pobl.
Gallai Oscar, fel fi, lurgunio'r Saesneg—gadewch i ni fod yn realistig am hynny—ac rwyf innau mor euog ag unrhyw un sy'n gwneud hynny i'r iaith Saesneg. Ond yr hyn a oedd gan Oscar mewn tomenni oedd angerdd ac ymrwymiad i wasanaeth cyhoeddus. Roedd yn credu mewn gwella bywydau pobl, credai mewn defnyddio ei brofiadau ei hun trwy fywyd, fel y clywsom ni yn y dystiolaeth heddiw gan Aelodau eraill, o ymrannu’r India bob cam i redeg busnesau, i gefnogi pobl yn eu ffydd ac yn awr eu hangen, a cheisio pontio'r rhaniad rhwng grwpiau gwleidyddol a grwpiau crefyddol. Roedd Oscar yn ymgorfforiad o was cyhoeddus da a graslon.
Rwy'n mentro dyfalu—gobeithio, pan fyddwn yn dychwelyd—y gallai cadw pellter cymdeithasol fod wedi bod yn her i Oscar, oherwydd ei fod yn un o'r bobl hynny a oedd wir eisiau rhoi ei freichiau amdanoch mewn ffordd gadarnhaol, pa un a oedd y felan arnoch a bod angen codi eich calon arnoch chi, neu dim ond rhyw fath o emosiwn gwirioneddol ynglŷn â rhywbeth yr oeddech chi wedi ei wneud. Rwy'n teimlo dros Natasha a Firdaus heddiw, a thros y dyddiau nesaf. Mae colli rhywun mor arbennig ac mor annatod o'ch teulu yn ergyd chwerw, chwerw. Ond yr hyn yr wyf yn ei obeithio'n angerddol yw, yn y dyddiau, yr wythnosau a'r misoedd nesaf, y bydd heulwen y llu o atgofion hapus a dymunol a fydd gennych chi ohono yn eich cysuro yn yr oriau tywyll hynny, oherwydd, fel ninnau yn Aelodau, byddwn ninnau hefyd yn cael cysur mawr o allu dweud ein bod yn gyfeillion, yn gyd-Aelodau ac yn gyd-gyfranogwyr yng Nghynulliad Mohammad Asghar. Ac rwy'n ei ystyried yn bleser ac yn fraint fawr o fod wedi treulio fy amser yn y Cynulliad ac wedi gallu galw Mohammad Asghar nid yn unig yn gyd-Aelod gwleidyddol, ond yn gyfaill.
It's with sadness that I speak today following the news of the death of Mohammad Asghar. My sincere condolences and love go to his beloved wife and daughter, to whom he was devoted, and his extended family and friends. Oscar was very proud to represent south-east Wales in the Senedd, and was keen to work across political divides with others for the benefit of the communities that he represented. He was a passionate advocate of community cohesion, encouraging young people, and not forgetting, as has been said, a Welsh cricket team.
I remember, a few years ago, myself, Oscar, and John Griffiths were at an event with Newport Youth Council. Oscar talked about the challenges he had faced and his diverse experiences, from near- professional cricketer, to pilot, to accountant, to politician, amongst others. He told all those young people that the world was their oyster, that there was nothing that they couldn't do. He was always friendly, respectful and proud, always quick to find the funny side of things and make people feel at ease. He will be missed by many friends here, in Newport, and across south-east Wales.
Gyda thristwch yr wyf yn siarad heddiw yn dilyn y newyddion am farwolaeth Mohammad Asghar. Anfonaf fy nghydymdeimlad diffuant a'm cariad at ei wraig a'i ferch annwyl yr oedd yn meddwl y byd ohonynt, a'i deulu estynedig a'i ffrindiau. Roedd Oscar yn falch iawn o gynrychioli de-ddwyrain Cymru yn y Senedd, ac roedd yn awyddus i weithio ar draws rhaniadau gwleidyddol gydag eraill er budd y cymunedau yr oedd yn eu cynrychioli. Roedd yn eiriolwr brwd dros gydlyniant cymunedol, yn annog pobl ifanc, a heb anghofio, fel y dywedwyd, dros dîm criced i Gymru.
Cofiaf, ychydig flynyddoedd yn ôl, roedd Oscar, John Griffiths a minnau mewn digwyddiad gyda Chyngor Ieuenctid Casnewydd. Siaradodd Oscar am yr heriau yr oedd wedi'u hwynebu a'i brofiadau amrywiol, o fod yn gricedwr lled-broffesiynol, peilot, cyfrifydd, a gwleidydd ymysg pethau eraill. Dywedodd wrth yr holl bobl ifanc hynny fod yr holl fyd o fewn eu gafael ac nad oedd dim na allen nhw ei wneud. Roedd bob amser yn gyfeillgar, yn barchus ac yn falch, bob amser yn gyflym yn dod o hyd i ochr ddoniol pethau a gwneud i bobl deimlo'n gartrefol. Bydd llawer o ffrindiau yma, yng Nghasnewydd, ac ar draws y de-ddwyrain yn ei golli.
Everybody gets their bad days, but Oscar wasn't really one to let you get away with it if you were feeling down. In fact, I kind of wish he was here today, really, because we could do with his help getting through one of our worst days, I think. Every morning, when we had Plenary, we'd meet by the lift and I'd always get some sort of greeting or a cwtch, or an endearing nickname, and that smile that you just couldn't—you couldn't resist it, could you, really? We all know what it felt like. And it just displayed that generosity that so many people have already talked about today.
But, beyond that generosity, he had a very strong sense of due gratitude as well. And I remember, on that trip to Israel that others have spoken of, that we stopped at a restaurant that was run by a Druze family, and, on this occasion, it was Oscar, actually, who was late to the minibus, not Mark, and the reason for that is that he'd stopped at a stall just outside the restaurant, which was run by an elderly lady, and it was full of very bedraggled plants and some honey that the old lady's bees had made. And he was determined to have that honey, not just to thank his hosts, because this lady was a member of that family, but to honour the old woman's craft.
He found other people's faiths, as we've heard from others today, completely fascinating, and his determination to bring people of different beliefs and different practices together was a genuine and proper passion. And as I've been trying to understand more myself about Muslim beliefs and differences between different communities, Oscar was always very, very happy to talk to me and share his knowledge. And it was so clear how important his own faith was to him, and, as I learned more about what matters in Muslim life, I learned more about Oscar, I think—how much it impacted everything he thought about. And, of course, we've heard so much about his love for his wife and his daughter, and that comes not just from his natural personality, but from the values, the benign values, that he held and displayed wherever he went, really.
And if I want to think about him at his most joyful and his most excited, and his most moved, I think, I just want to go back to that day that we all had in Jerusalem that Angela had mentioned, because, earlier in that day, we'd been to Yad Vashem, and Oscar had been with us at a ceremony at the eternal flame there. But he then disappeared for some hours, and we wondered where he'd all got to. Anyway, he came back to us, and we'd heard that he'd been to Al-Aqsa at Haram al-Sharif, Temple Mount, which of course is one of Islam's holiest places. And the joy in his face when he came back, well, he was sharing with us—those of you who were there will remember it. How he managed to get in there is one of Oscar's magic stories, of course. But that day does remind me that today we're not just saying goodbye to our Oscar, to our Uncle Oscar, but to Mohammad, who was a friend to humankind.
Mae pawb yn cael dyddiau gwael, ond nid oedd Oscar yn un i adael i chi deimlo'n isel yn hir. Yn wir, byddai'n dda gennyf pe bai yma heddiw, mewn gwirionedd, oherwydd gallem wneud gyda'i gymorth i fynd drwy un o'n dyddiau gwaethaf, mi gredaf. Bob bore, pan oedd cyfarfod llawn, byddem yn cwrdd wrth y lifft a byddwn bob amser yn cael rhyw fath o gyfarchiad neu gwtsh, neu lysenw annwyl, a'r wên honno y byddech chi'n ei chael—na allech chi ei hanwybyddu, na allech chi, mewn gwirionedd? Rydym ni i gyd yn gwybod sut deimlad oedd hynny. Ac roedd yn amlygu'r haelioni hwnnw y mae cynifer o bobl eisoes wedi sôn amdano heddiw.
Ond, y tu hwnt i'r haelioni hwnnw, roedd ganddo ymdeimlad cryf iawn o ddiolchgarwch hefyd. Ac rwy'n cofio, ar y daith honno i Israel y mae eraill wedi sôn amdani, inni aros mewn bwyty a oedd yn cael ei redeg gan deulu Drusaidd, a'r tro hwn, Oscar, mewn gwirionedd, oedd yn hwyr yn cyrraedd y bws mini, nid Mark, a'r rheswm am hynny oedd ei fod wedi aros ger stondin y tu allan i'r bwyty dan ofal gwraig oedrannus, ac roedd yn llawn o blanhigion anniben iawn ac ychydig o fêl gwenyn yr hen wraig. Ac roedd yn benderfynol o gael y mêl hwnnw, nid yn unig i ddiolch i'w westeiwyr, oherwydd roedd y wraig hon yn aelod o'r teulu hwnnw, ond i anrhydeddu crefft yr hen wraig.
Roedd yn gweld crefyddau pobl eraill, fel y clywsom ni gan eraill heddiw, yn gwbl gyfareddol, ac roedd ei benderfyniad i ddod â phobl o wahanol gredoau ac arferion gwahanol at ei gilydd yn enghraifft o angerdd didwyll a phriodol. A chan fy mod i wedi bod yn ceisio deall mwy fy hun am gredoau Mwslimaidd a gwahaniaethau rhwng cymunedau gwahanol, roedd Oscar bob amser yn hapus iawn i siarad â mi a rhannu ei wybodaeth. Ac roedd mor glir pa mor bwysig oedd ei ffydd ei hun iddo, ac, wrth i mi ddysgu mwy am yr hyn sy'n cyfrif mewn bywyd Mwslimaidd, dysgais fwy am Oscar, rwy'n credu—cymaint yr effeithiodd ar bopeth yr oedd yn meddwl amdano. Ac, wrth gwrs, rydym ni wedi clywed cymaint am ei gariad at ei wraig a'i ferch, a daw hynny nid yn unig o'i bersonoliaeth naturiol, ond o'r gwerthoedd, y gwerthoedd rhadlon yr oedd yn eu coleddu ac a ddangoswyd ganddo lle bynnag yr oedd, mewn gwirionedd.
Ac os wyf eisiau meddwl amdano pan oedd fwyaf llawen ac wedi ei gyffroi fwyaf ac wedi ei gyffwrdd fwyaf, rwyf eisiau mynd yn ôl i'r diwrnod hwnnw a dreuliodd pob un ohonom ni yn Jerwsalem y bu i Angela ei grybwyll, oherwydd, yn gynharach y diwrnod hwnnw, roeddem ni wedi bod yn Yad Vashem, ac roedd Oscar wedi bod gyda ni mewn seremoni ger y fflam dragwyddol yno. Ond diflannodd wedyn am rai oriau, ac roeddem yn pendroni ynghylch i ble yr oedd wedi mynd. Beth bynnag, daeth yn ôl atom, a chlywsom y bu yn al-Aqsa yn Haram al-Sharif, Mynydd y Deml, sydd wrth gwrs yn un o leoedd mwyaf sanctaidd Islam. A'r llawenydd yn ei wyneb pan ddaeth yn ôl, wel, roedd yn rhannu'r llawenydd â ni—bydd y rhai ohonoch chi a oedd yno yn cofio hynny. Mae sut y llwyddodd i fynd i mewn yn un o straeon hudolus Oscar, wrth gwrs. Ond mae'r diwrnod hwnnw yn fy atgoffa ein bod heddiw nid yn unig yn ffarwelio â'n Oscar, â'n hewythr Oscar, ond â Mohammad, a oedd yn gyfaill i'r ddynoliaeth.
Neil McEvoy. Neil McEvoy—the microphone. Thank you.
Neil McEvoy. Neil McEvoy—y meicroffon. Diolch.
Thanks, Llywydd. Diolch, Llywydd. Very shocking news yesterday—I don't think we can fail to be moved by the contributions. I'd like to wish Oscar's family, friends, his staff and Conservative colleagues condolences from everybody in the Welsh National Party. Oscar—I'll smile now, because he always made me smile—I first met him before 2007; 2004 I think it was. We did a lot of work together on setting up an equality section, and he was extremely helpful; we went to his office in Newport, we worked together, went through lists. He was clearly very well respected in his community, and it was a real pleasure to work with him.
He left Plaid Cymru and joined the Conservatives, and that didn't change anything at all—nothing at all. Every time I saw him, he spoke, we'd always have a joke, which would be lovely. One of the benefits of moving across the Chamber was to be sat near Oscar, because, every single day, he would go past and there would be some joke to share, and he always spoke, and not everybody does that. And he was such a genuine, genuine man. We would sometimes go to more private areas and just discuss matters, really, shared experiences, his experience in the Senedd. And I think more should really have been made, and should be made, of the fact that he was the first person of colour elected to the Welsh Parliament—the Senedd. Everyone's mentioned his passion for cricket and sports, but what I'll carry with me—and all of us will, really—is Oscar, Oscar the man. And may he rest in peace.
Diolch, Llywydd. Newyddion brawychus iawn ddoe—nid wyf yn credu y gallwn beidio â chael ein cyffwrdd gan y cyfraniadau. Hoffwn gyfleu cydymdeimlad pawb yn y Welsh National Party i deulu Oscar a'i staff a'i gyd-Aelodau Ceidwadol. Oscar—gwenaf nawr, oherwydd roedd bob amser yn gwneud imi wenu—fe wnes i gyfarfod ag ef gyntaf cyn 2007; 2004 rwy'n credu oedd hi. Gwnaethom lawer o waith gyda'n gilydd i sefydlu adran ar gydraddoldeb, ac roedd yn gymwynasgar dros ben; aethom i'w swyddfa yng Nghasnewydd, buom yn gweithio gyda'n gilydd, gan fynd drwy restrau. Roedd yn amlwg ei fod yn uchel iawn ei barch yn ei gymuned, ac roedd yn bleser gwirioneddol gweithio gydag ef.
Gadawodd Blaid Cymru ac ymuno â'r Ceidwadwyr, ac ni wnaeth hynny newid dim o gwbl—dim byd o gwbl. Bob tro imi ei weld, siaradai, byddem bob amser yn rhannu jôc, a fyddai'n hyfryd. Un o fanteision symud ar draws y Siambr oedd cael eistedd yn ymyl Oscar, oherwydd, bob dydd, byddai'n mynd heibio a byddai rhyw jôc i'w rhannu, ac roedd bob amser yn siarad, ac nid pawb sy'n gwneud hynny. Ac roedd yn ddyn diffuant, mor ddiffuant. Byddem weithiau'n mynd i fannau mwy preifat ac yn trafod materion mewn gwirionedd, yn rhannu profiadau, ei brofiad yn y Senedd. A chredaf y dylai mwy o sylw fod wedi'i wneud, ac y dylid gwneud mwy o sylw, o'r ffaith mai ef oedd yr unigolyn croenliw cyntaf i'w ethol i Senedd Cymru. Soniodd pawb am ei angerdd dros griced a chwaraeon, ond yr hyn y byddaf i'n ei gofio—fel y bydd pob un ohonom ni, mewn gwirionedd—yw Oscar, Oscar y dyn. A bydded iddo orffwys mewn hedd.
I am extremely saddened and, indeed, shocked by the passing of our dear friend and colleague, Oscar. The pain and grief Firdaus and Natasha now face on the loss of such a wonderful man is unimaginable. However, please know that you are in our thoughts and prayers.
Now, I sat next to Oscar in the Chamber, and there was never a dull moment. I will always remember his participation in the many speeches, such as only last week, in which he so enthusiastically contributed. There were his many other heartfelt contributions, especially at our Welsh Conservative Party conferences, where he always stood up and spoke up loud and proud for Wales, the United Kingdom, its people and our Queen.
Now, throughout this lockdown period, he has kept me smiling on social media. He has clapped for carers. He taught us how to make Dalgona coffee and his special breakfast. He showed us his morning exercise routine, and he learned British Sign Language. Earlier this month, however, he shared an important message, that racism should end. Thank you, Oscar. You will never be forgotten. Keep smiling; you leave a legacy behind that we should all be proud to follow. Diolch.
Rwy'n hynod o drist ac, yn wir, wedi fy syfrdanu gan farwolaeth ein cyfaill annwyl a'n cyd-Aelod Oscar. Mae'r boen a'r galar a wyneba Firdaus a Natasha nawr wrth golli dyn mor anhygoel yn annirnadwy. Fodd bynnag, bydded ichi wybod eich bod yn ein meddyliau a'n gweddïau.
Nawr, eisteddais wrth ymyl Oscar yn y Siambr, ac nid oedd byth eiliad diflas. Byddaf bob amser yn ei gofio yn cyfrannu at y llu o areithiau, megis dim ond yr wythnos diwethaf pan gyfrannodd mor frwd. Roedd cyfraniadau niferus eraill a wnaeth o'r galon, yn enwedig yng nghynadleddau Plaid Geidwadol Cymru, lle y safodd bob amser a siarad yn uchel ac yn falch dros Gymru, y Deyrnas Unedig, ei phobl a'n brenhines.
Nawr, drwy gydol y cyfnod hwn o gyfyngiadau symud, cadwodd wên ar fy wyneb drwy'r cyfryngau cymdeithasol. Mae wedi curo dwylo dros ofalwyr. Dysgodd i ni sut i wneud coffi Dalgona a'i frecwast arbennig. Dangosodd i ni ei drefn ymarfer corff boreol, ac fe ddysgodd Iaith Arwyddion Prydain. Yn gynharach y mis hwn, fodd bynnag, rhannodd neges bwysig, y dylai hiliaeth ddod i ben. Diolch Oscar. Ni fyddwch byth yn angof. Daliwch i wenu; rydych yn gadael gwaddol ar eich ôl y dylem ni i gyd fod yn falch o'i ddilyn. Diolch.
I was elected at the same time as Oscar, as two regional Members, back in 2007. And, of course, we meet each other as we go about our business in the Chamber and in the Senedd, but you get to know each other on the committee work and when you visit places and understand what your work is. Like Nick Ramsay, I first got to know Oscar on the Finance Committee and on a visit to Sweden, where he shocked me with his generosity. But also he left me completely floundering, asking a whole series of questions—which, of course, came from his knowledge and his background—where I understood neither the questions nor the answers. And he had a commitment to hard work, to making sure that people knew that he had that commitment to standing up for people, to representing people and to understand what we were seeking to do.
Angela Burns was kind enough to circulate this morning a photograph taken a few years ago of those of us who were elected in 2007, and there's a lovely image of Oscar there, standing with that lovely smile right in the centre of the photograph. I'm grateful to Angela for circulating that again.
And when we think of Oscar, we think of that kindness, we think of his faith and we think of his love for his family. But kindness is often unspoken and unseen. He was the first person to contact me when I lost my mother earlier this year; when I returned from hospital after an illness a few months ago, there was a card, a 'Get well' card, waiting for me—unseen acts of generosity and kindness. Oscar understood the humanity of politics and the humanity of what we do. There isn't a single one of us who hasn't stood at a door, arguing with Oscar about who would go through first. There isn't a single one of us who hasn't stood in the tea room, as Oscar bought not just a cup of tea, but also a cake and whatever else we might wish to have there. And there isn't a single one of us who hasn't been touched by his care and his concern for not only the people we represent, but the people we don't know. And that's something that is really going to stay with me.
And Oscar's faith was important to him. Darren Millar has spoken about the way in which Oscar was always wanting to be a bridge—a bridge between peoples, a bridge between different faiths and a bridge between different communities. I remember, and I recognise, the work that he has done seeking to create bridges between communities in Wales—seeking to create bridges across the middle east and elsewhere. That warmth and generosity of spirit was something that was a part of him. And through it all, there was the family—there was Firdaus and Natasha. I remember his pride when Natasha contested Blaenau Gwent and I remember the shining eyes and the smile whenever he spoke about his family.
So, when we remember Oscar, we will remember his kindness; we will remember that warmth, that generosity. We will remember that deep faith and we will remember him as a bridge. I hear many people who talk about kindness, but it was Oscar who lived it and Oscar who embodied it.
Cefais fy ethol yr un pryd ag Oscar, fel dau aelod rhanbarthol, yn ôl yn 2007. Ac, wrth gwrs, rydym yn cwrdd â'n gilydd wrth i ni ymwneud â'n busnes yn y Siambr ac yn y Senedd, ond rydych yn dod i adnabod eich gilydd drwy waith y pwyllgorau a phan fyddwch yn ymweld â lleoedd ac yn deall beth yw eich gwaith. Fel Nick Ramsay, deuthum i adnabod Oscar am y tro cyntaf ar y Pwyllgor Cyllid ac ar ymweliad â Sweden, lle y cefais fy syfrdanu gan ei haelioni. Ond hefyd fe'm gadawodd yn ddi-glem llwyr yn sgil ei gyfres gyfan o gwestiynau—a ddaeth, wrth gwrs, o'i wybodaeth a'i gefndir—pryd nad oeddwn yn deall na'r cwestiynau na'r atebion. Ac roedd yn ymroi i waith caled, i sicrhau bod pobl yn gwybod bod ganddo'r ymroddiad hwnnw i sefyll dros bobl, i gynrychioli pobl ac i ddeall yr hyn yr oeddem yn ceisio'i wneud.
Roedd Angela Burns yn ddigon caredig y bore yma i rannu llun a dynnwyd ychydig flynyddoedd yn ôl o'r rhai hynny ohonom ni a etholwyd yn 2007, ac mae llun hyfryd o Oscar yno, yn sefyll gyda'r wên hyfryd honno yng nghanol y llun. Rwy'n ddiolchgar i Angela am rannu hwnnw eto.
A phan feddyliwn am Oscar, meddyliwn am y caredigrwydd hwnnw, meddyliwn am ei ffydd a meddyliwn am ei gariad tuag at ei deulu. Ond mae caredigrwydd yn aml yn ddilafar ac anweledig. Ef oedd y person cyntaf i gysylltu â mi pan gollais fy mam yn gynharach eleni; pan ddychwelais o'r ysbyty ar ôl salwch rai misoedd yn ôl, roedd cerdyn, cerdyn 'Brysiwch Wella', yn aros amdanaf—gweithredoedd hael a charedig anweledig. Roedd Oscar yn deall dynoliaeth gwleidyddiaeth a dynoliaeth yr hyn yr ydym yn ei wneud. Nid oes yr un ohonom ni nad yw wedi sefyll wrth ddrws, yn dadlau gydag Oscar ynglŷn â phwy fyddai'n mynd drwodd gyntaf. Nid oes yr un ohonom ni nad yw wedi sefyll yn yr ystafell de, gydag Oscar yn prynu nid yn unig paned o de ond hefyd gacen a beth bynnag arall y byddem yn dymuno ei gael yno. Ac nid oes yr un ohonom ni nad yw wedi cael ei gyffwrdd gan ei ofal a'i bryder nid yn unig am y bobl yr ydym yn eu cynrychioli, ond y bobl nad ydym yn eu hadnabod. Ac mae hynny'n rhywbeth y byddaf wirioneddol yn ei gofio.
Ac roedd ffydd Oscar yn bwysig iddo. Mae Darren Millar wedi sôn am y ffordd yr oedd Oscar bob amser yn dymuno bod yn bont—pont rhwng pobloedd, pont rhwng gwahanol grefyddau a phont rhwng gwahanol gymunedau. Rwy'n cofio, ac rwy'n cydnabod y gwaith y mae wedi'i wneud yn ceisio creu pontydd rhwng cymunedau yng Nghymru—ceisio creu pontydd ar draws y dwyrain canol ac mewn mannau eraill. Roedd y cynhesrwydd a'r ysbryd hael yn rhywbeth a oedd yn rhan ohono. A thrwy'r cyfan, roedd y teulu—Firdaus a Natasha. Rwy'n cofio ei falchder pan wnaeth Natasha ymladd am sedd Blaenau Gwent a chofiaf y llygaid disglair a'r wên pryd bynnag y siaradai am ei deulu.
Felly, pan fyddwn ni'n cofio Oscar, byddwn ni'n cofio ei garedigrwydd; byddwn yn cofio'r cynhesrwydd hwnnw, yr haelioni hwnnw. Byddwn yn cofio'r ffydd ddofn honno a byddwn yn ei gofio fel pont. Clywaf lawer o bobl yn siarad am garedigrwydd, ond roedd Oscar yn byw caredigrwydd ac roedd Oscar yn ei ymgorffori.
I remember, the first week I was elected to the Senedd, Oscar taking a number of new Members out for dinner and insisting that he must pay. And that's when I first got to really know Oscar, and those of us in the tea room will so often remember that phrase, 'This is on me', in the tea room. Oscar was just such a generous man in his words and in his deeds.
What I do recall about Oscar so often is the big slap on the back that he would give me. He used to give me an extra big slap on the back somehow when he would walk past me in the corridor or as I walked into the Chamber, but, so often, it was when I was walking from the kitchen on the third floor back to my office with a cup of tea in my hand, and the end of that story I don't need to tell.
But Oscar will so, so be missed, and of course he'll also be missed on our committee, the committee that I'm privileged to chair, here in the Senedd. Oscar will be sorely, sorely missed. He was just such a generous person, and my thoughts, of course, to Firdaus and Natasha above all. But you will be sorely missed, Oscar. Diolch, Llywydd.
Rwy'n cofio, yr wythnos gyntaf i mi gael fy ethol i'r Senedd, Oscar yn mynd â nifer o aelodau newydd allan am ginio a mynnu ei fod yn talu. A dyna pryd y deuthum i adnabod Oscar yn iawn am y tro cyntaf, a bydd y rheini ohonom ni yn yr ystafell de yn cofio'r ymadrodd hwnnw, 'Fi sy'n talu', yn yr ystafell de. Roedd Oscar yn wir yn ddyn mor hael gyda'i eiriau a gyda'i weithredoedd.
Yr hyn rwy'n ei gofio am Oscar mor aml yw'r ergyd fawr a fyddai'n ei tharo ar fy nghefn. Arferai roi ergyd fawr iawn imi ar fy nghefn rywsut pan fyddwn yn cerdded heibio yn y coridor neu wrth imi gerdded i mewn i'r Siambr, ond yn aml pan oeddwn yn cerdded o'r gegin ar y trydydd llawr yn ôl i'm swyddfa gyda phaned o de yn fy llaw, ac nid oes angen i mi ddweud beth oedd diwedd y stori honno.
Ond bydd hiraeth enfawr ar ôl Oscar, ac wrth gwrs bydd hiraeth ar ei ôl yn ein pwyllgor, y pwyllgor y mae'n fraint imi ei gadeirio, yma yn y Senedd. Bydd colled fawr iawn ar ôl Oscar. Roedd yn berson mor hael, ac yn bennaf oll cydymdeimlaf wrth gwrs â Firdaus a Natasha. Ond bydd colled enfawr ar eich ôl, Oscar. Diolch, Llywydd.
With the news of Oscar's passing yesterday, my love is with his wife, Firdaus; Natasha, his daughter; all his extended family and friends; his friends in the Conservative group and all other friends.
I met Oscar and Natasha in 2011, and we saw each other on several occasions prior to my election in 2016. Oscar immediately congratulated me, warmly welcomed me to the Senedd, reaching out the hand of friendship, as he did to all he met. On Tuesdays and Wednesdays, we would often meet in the tea room, and it became a routine for us to buy each other lunch and sit together having tea. We talked about our families and he was immensely proud of his daughter, Natasha. A proud family man.
We soon discovered that we both liked visiting market stalls, looking for second-hand jewellery, trinkets and antiques. And when either of us had a good deal, we brought items in to compare, and he loved a bargain, as did I. If we fancied an item that the other had, we sold it to one another. On one occasion, such was Oscar's honesty and integrity, when a stall holder offered him a weighty silver trinket for £30, Oscar immediately inspected the hallmark and, to the surprise of the stall holder, he said, 'My friend, I would love to give you £30 for this, but I think the correct price should be £200, as it's platinum, not silver.' He brought that trinket proudly in to show me and explained the story.
Oscar served his constituents with the love, compassion and generosity that he showed to everyone he met. He was dedicated to his role, and found much comfort and support from his Conservative colleagues, as he told me on several occasions.
I have lost a friend in the tea room and, somehow, it will not have the same feeling. We had planned to visit Abergavenny market together, and I am sad that that visit will now be alone. But I'm sure that if I stop at a stall, with a view of purchasing anything there, there will be a voice behind me saying, 'No, Caroline, don't pick that one, pick the one next to it, because you'll have a much better deal.'
Rest in peace, my friend, because you made so many lives better for knowing you. Division was not in your vocabulary and you treated all the same. Thank you.
Yn sgil clywed y newyddion am farwolaeth Oscar ddoe, rwy'n estyn fy nghariad at ei wraig, Firdaus; Natasha, ei ferch; ei deulu estynedig a'i gyfeillion; ei gyfeillion yn y grŵp Ceidwadol a phob cyfaill arall.
Fe wnes i gyfarfod Oscar a Natasha yn 2011, a gwelsom ein gilydd droeon cyn imi gael fy ethol yn 2016. Cefais fy llongyfarch yn syth gan Oscar, a chefais fy nghroesawu’n gynnes i'r Senedd, wrth iddo estyn llaw cyfeillgarwch, fel y gwnaeth i bawb a gyfarfu. Ar ddydd Mawrth a dydd Mercher, byddem yn aml yn cyfarfod yn yr ystafell de, a daeth yn arfer i ni brynu cinio i'n gilydd ac eistedd gyda'n gilydd yn yfed te. Buom yn siarad am ein teuluoedd ac roedd yn hynod falch o'i ferch, Natasha. Dyn teulu balch.
Dyna ganfod yn fuan fod y ddau ohonom ni'n hoffi ymweld â stondinau marchnad, gan chwilio am emwaith ail-law, tlysau a hen bethau. A phan oedd y naill neu'r llall ohonom wedi cael bargen dda, daethom ag eitemau i mewn i'w cymharu, ac roedd yn hoff iawn o fargen, fel yr oeddwn i. Pe baem yn ffansïo eitem oedd yn eiddo i'r llall, fe'i gwerthwyd i'r naill a'r llall. Gymaint oedd gonestrwydd ac uniondeb Oscar, pan gynigiodd stondinwr dlws arian trwm iddo am £30, fe astudiodd Oscar y dilysnod yn syth ac, er syndod i'r stondinwr, dywedodd, 'Fy nghyfaill, byddwn wrth fy modd yn rhoi £30 i chi am hwn, ond rwy'n credu y dylai'r pris cywir fod yn £200, gan ei fod yn blatinwm nid arian'. Daeth â'r tlws hwnnw i ddangos i mi yn llawn balchder gan egluro'r stori.
Bu Oscar yn gwasanaethu ei etholwyr gyda'r cariad, y tosturi a'r haelioni a ddangosodd at bawb y cyfarfu â nhw. Roedd yn ymroddedig i'w swyddogaeth, a chafodd lawer o gysur a chefnogaeth gan ei gyd-Aelodau Ceidwadol, fel y dywedodd wrthyf droeon.
Rwyf wedi colli cyfaill yn yr ystafell de a, rywsut, ni fydd yr un teimlad yno. Roeddem ni wedi bwriadu ymweld â marchnad y Fenni gyda'n gilydd, ac rwy'n drist y byddaf ar fy mhen fy hun ar yr ymweliad hwnnw nawr. Ond rwy'n siŵr, os byddaf yn aros ger stondin, gyda'r bwriad o brynu unrhyw beth yno, bydd llais y tu ôl i mi yn dweud, 'Na, Caroline, peidiwch â dewis hwnna, dewiswch yr un nesaf ato, oherwydd cewch fargen well o lawer.'
Gorffwyswch mewn hedd, fy nghyfaill, oherwydd mae gymaint o fywydau wedi elwa yn sgil eich adnabod. Nid oedd ymrannu yn eich geirfa ac fe wnaethoch chi drin pawb yr un fath. Diolch.
As a devout Muslim, Oscar was a man of tolerance, compassion, inclusion. An example to people of all faiths and all beliefs, and we all know that because we all experienced that first-hand. He was quietly proud, as we heard, to have carried the Olympic torch, to be a multilinguist. And, even adding new languages, as we heard, in the last weeks of his life, to his vocabulary. He was quietly proud to have qualified as an accountant, as a pilot, to run a successful business, to help people in the community, to become a local and then a national politician. We've heard that he was also a proud monarchist and unionist, but he was also an internationalist. And I know, sitting next to him in the Chamber, that on his screen, if he wasn't watching or following BBC live Welsh or UK news, he was following Pakistani or Indian news or, more importantly, of course, the international cricket scores.
I will miss sitting next to him, his hand on my arm every time he had something to say or wanted to raise a point quietly with me. I'll miss the mints that he used to pass to myself and Janet, on his other side. And I'll miss the ritual, at the close of every Plenary session, when he would ask me what engagements I had that night and, if we'd finished early, he would often try to attend those. If we finished late, he would always apologise and explain that he had to drive back to Newport and his family. So, my thoughts are with Firdaus and Natasha, but so are those of my wife, Hilary, who they know, and my family, including Charlotte, our daughter, who they know. At this time of dreadful loss it's hard to believe that a person with such a spark of life isn't with us any longer, but I know that spark hasn't gone out, it's just moved on. May Allah be with you all.
Ac yntau'n Fwslim selog, roedd Oscar yn ddyn goddefgar, tosturiol, cynhwysol. Roedd yn esiampl i bobl o bob ffydd a phob cred, ac rydym ni i gyd yn gwybod hynny oherwydd inni i gyd brofi hynny'n uniongyrchol. Roedd yn dawel falch, fel y clywsom ni, o fod wedi cario'r ffagl Olympaidd, o fod yn amlieithydd. A, chan hyn oed ychwanegu ieithoedd newydd, fel y clywsom ni, yn wythnosau olaf ei fywyd, at ei eirfa. Roedd yn falch iawn o fod wedi cymhwyso fel cyfrifydd, fel peilot, i redeg busnes llwyddiannus, i helpu pobl yn y gymuned, i fod yn wleidydd lleol ac yna'n wleidydd cenedlaethol. Rydym ni wedi clywed ei fod hefyd yn frenhinwr ac yn unoliaethwr balch, ond roedd hefyd yn rhyng-genedlaetholwr. Ac rwy'n gwybod, wrth eistedd wrth ei ymyl yn y Siambr, ar ei sgrin, os nad oedd yn gwylio neu'n dilyn newyddion byw'r BBC am Gymru neu'r DU, roedd yn dilyn newyddion am Bacistan neu'r India neu, yn bwysicach, wrth gwrs, y sgorau criced rhyngwladol.
Byddaf yn colli eistedd wrth ei ymyl, ei law ar fy mraich bob tro yr oedd ganddo rywbeth i'w ddweud neu pan oedd eisiau codi pwynt yn dawel gyda mi. Byddaf yn colli'r losin mint yr arferai eu cynnig i mi a Janet ar yr ochr arall. A byddaf yn colli'r ddefod, ar ddiwedd pob cyfarfod llawn, pan fyddai'n gofyn imi pa alwadau oedd gennyf y noson honno a, phe byddem wedi gorffen yn gynnar, byddai'n aml yn ceisio dod draw i'r rheini. Pe byddem yn gorffen yn hwyr, byddai bob amser yn ymddiheuro ac yn esbonio bod yn rhaid iddo yrru'n ôl i Gasnewydd ac at ei deulu. Felly, rwyf innau'n meddwl am Firdaus a Natasha, ond felly hefyd fy ngwraig, Hilary, y maen nhw'n ei hadnabod, a'm teulu i, gan gynnwys Charlotte, ein merch, y maen nhw'n ei hadnabod. Yn ystod y cyfnod hwn o golled enfawr, mae'n anodd credu nad yw unigolyn gydag anadl einioes o'r fath gyda ni mwyach, ond rwy'n gwybod nad yw'r anadl einioes wedi pallu, mae wedi symud ymlaen. Bydded Allah gyda chi i gyd.
Diolch am y cyfle gwerthfawr yma i draddodi teyrnged i Mohammad Asghar. Mae yn ddiwrnod trist iawn, yn wir, gyda'r newyddion brawychus o sydyn ddoe am farwolaeth Oscar.
Dwi'n cofio y diwrnod arall hwnnw yn 2007 yn glir iawn, ac Oscar yn cael ei ethol i'r un meinciau â mi yn y drydydd Cynulliad. Bu'n aelod cydwybodol o'n grŵp ni yn y Cynulliad hwnnw, ac fel cadeirydd y grŵp, roeddwn wastad yn werthfawrogol o'i gyfraniad i'n trafodaethau.
Rydym ni'n cofio'r hanesion, ac mae nifer ohonyn nhw eisoes wedi'u holrhain yma heddiw. Ond mae heddiw yn ddiwrnod trist. Danfonwn ein cydymdeimlad mwyaf dwys i deulu a ffrindiau Mohammad Asghar heddiw. Gorffwys mewn hedd, Oscar.
Thank you for this valuable opportunity to pay tribute to Mohammad Asghar. It is a very sad day, with the horrifically sudden news that emerged yesterday of the death of Oscar.
I recall another day back in 2007 very clearly, when Oscar was elected to the same benches as me in the third Assembly. He was a conscientious member of our group in that Assembly, and as chair of that group, I always appreciated his contribution to our proceedings.
We remember many stories, and many of those stories have been told here this afternoon. But today is a very sad day, and we send our deepest condolences to the family and friends of Mohammad Asghar today. Rest in peace, Oscar.
I'm speaking today as chair of the Labour group, and in doing so I speak on behalf of all Labour Members, many of whom who've served with Oscar for the last 13 years. Many worked closely with him in a range of settings over that time.
Oscar, as everyone has alluded to, was always jovial, and although he was a robust debater inside the Senedd Chamber, he was never a partisan figure outside of it. This is something that has really come through in the outpouring of tributes to Oscar today. He would stop to talk to everyone, be that Senedd staff, Members of all parties, support staff—everyone. He was someone who was genuinely interested in people and unfailingly courteous. We will all be feeling his loss and his friendly manner greatly.
Oscar was always incredibly proud of his family, and I want to express my sympathy and that of the entire Labour group to his wife, Firdaus, and his daughter, Natasha. You meant so much to Oscar, and it was impossible to have a conversation with him without him mentioning both of you. He was a real family man, and you were the pride and joy of his life. Oscar was, as many tributes have said, much loved, but by you both most of all.
For me, personally, it was a pleasure to have worked alongside Oscar on both the economy and the public accounts committees. Both were areas where he had a real interest, and he brought a formidable expertise to bear on the subjects that we covered. It was a fantastic experience to be on a committee visit in particular with Oscar, because, regardless of where you were going or the topic in question, Oscar just loved getting out and about and meeting people, and talking to them about the work that they were doing. And I think it's safe to say that he had a particular soft spot for Cardiff Airport and loved visiting there. But wherever we went, he would engage with everyone that he met, brimming with interest and enthusiasm as he posed questions about their roles and opinions to contribute to our work.
Oscar was a real character, and I hope that I've managed to encapsulate something of that in my contribution today. He was a trailblazer, who stood as a symbol of a more diverse, more modern Wales—something to which previous speakers have alluded, but something which all of us need to work together to achieve. Oscar can be proud of all that he achieved, and he will be missed by us all.
Rwy'n siarad heddiw yn rhinwedd fy swydd yn Gadeirydd y grŵp Llafur, ac wrth wneud hynny rwy'n siarad ar ran yr holl Aelodau Llafur, llawer ohonyn nhw wedi gwasanaethu gydag Oscar am y 13 blynedd diwethaf. Gweithiodd llawer yn agos gydag ef mewn amrywiaeth o leoliadau dros y cyfnod hwnnw.
Fel y mae pawb wedi cyfeirio ato, roedd Oscar bob amser yn hwyliog, ac er ei fod yn ddadleuwr cadarn yn Siambr y Senedd, ni fu erioed yn ffigwr pleidiol y tu allan iddo. Mae hyn yn rhywbeth sydd wedi dod i'r amlwg mewn gwirionedd yn y ffrwd o deyrngedau i Oscar heddiw. Byddai'n aros i siarad â phawb, boed yn staff y Senedd, Aelodau o bob plaid, staff cymorth—pawb. Roedd yn rhywun a oedd â diddordeb gwirioneddol mewn pobl ac yn gwrtais yn ddi-feth. Byddwn i gyd yn teimlo ei golled a'i ffordd gyfeillgar yn fawr.
Roedd Oscar bob amser yn hynod falch o'i deulu, ac rwyf eisiau mynegi fy nghydymdeimlad i a'r grŵp Llafur cyfan i'w wraig, Firdaus, a'i ferch, Natasha. Roeddech yn golygu cymaint i Oscar, ac roedd yn amhosib cael sgwrs ag ef heb iddo sôn am y ddwy ohonoch. Roedd yn ddyn teulu go iawn, a chi oedd cannwyll ei lygad. Fel y dywedwyd mewn llawer o deyrngedau, roedd llawer yn caru Oscar, ond neb y fwy na'r ddwy ohonoch chi.
I mi, yn bersonol, roedd yn bleser imi fod wedi gweithio gydag Oscar ar bwyllgor yr economi a'r pwyllgor cyfrifon cyhoeddus ill dau. Roedd y ddau yn feysydd yr oedd ganddo ddiddordeb gwirioneddol ynddynt, a daeth ag arbenigedd aruthrol i'r trafodaethau am y pynciau yr oeddem yn ymdrin â nhw. Roedd yn brofiad gwych bod ar ymweliad pwyllgor yn enwedig gydag Oscar, oherwydd, ni waeth i ble yr oeddech yn mynd na'r pwnc dan sylw, roedd Oscar wrth ei fodd yn mynd allan a chwrdd â phobl, a siarad â nhw am y gwaith yr oeddent yn ei wneud. Ac rwy'n credu ei bod hi'n ddiogel dweud bod ganddo le arbennig yn ei galon i Faes Awyr Caerdydd a'i fod wrth ei fodd yn ymweld ag ef. Ond lle bynnag yr aethom ni, byddai'n sgwrsio â phawb y cyfarfu â nhw, a'i ddiddordeb a'i frwdfrydedd yn llifo wrth iddo eu holi am eu swyddogaethau a'u barn er mwyn cyfrannu at ein gwaith.
Roedd Oscar yn gymeriad go iawn, ac rwy'n gobeithio fy mod i wedi llwyddo i grynhoi rhywfaint o hynny yn fy nghyfraniad i heddiw. Roedd yn arloeswr, a safodd fel symbol o Gymru fwy amrywiol, mwy modern—rhywbeth y mae siaradwyr blaenorol wedi cyfeirio ato, ond rhywbeth y mae angen i bob un ohonom ni gydweithio i'w gyflawni. Gall Oscar fod yn falch o bopeth a gyflawnodd, a bydd pob un ohonom ni yn gweld ei golli.
Finally, David Melding.
Yn olaf, David Melding.
Llywydd, we've heard that our dear friend, Oscar, had a very eclectic approach to public life, and a great ability to live with political paradox. And above all, he was a generous man. We've heard so many tributes to his generosity. So many indeed that I fear our caterers' stock on the stock market is likely to slide unless they find another champion customer very quickly.
The other thing that we've heard repeatedly this afternoon is the word 'tolerance'. For Oscar, tolerance did not mean indifference; it meant affection and understanding, and he brought that to inter-faith dialogue in a most remarkable way. I remember him taking me to the Sikh temple in Splott and talking about the value and the wonder of the Sikh tradition, and their particular reverence and way of approaching the divine, and that just summed up Oscar's spirit and humanity for me.
He also had a great love of the best British traditions, above all the Crown and cricket. He thought these belonged to the whole Commonwealth and they were not merely British treasures. The way he talked about them was just a wonder to behold. We're marking the sad passing of a dear friend who has left us with so many happy memories and an inspiring way to approach life in all its variety and wonder, and in this time of deep sorrow we remember his family, particularly his widow, Firdaus, and daughter, Natasha. May they be comforted by the contribution he has made to Wales and, indeed, to further the spirit of generosity and tolerance worldwide.
Llywydd, rydym ni wedi clywed bod ein cyfaill annwyl, Oscar, yn ymwneud â bywyd cyhoeddus yn ei ffordd ddihafal ei hun, a bod ganddo allu anhygoel i fyw gyda pharadocs gwleidyddol. Ac yn anad dim, roedd yn ddyn hael. Rydym ni wedi clywed cymaint o deyrngedau i'w haelioni. Yn wir, mae arnaf ofn bod stoc ein harlwywyr ar y farchnad stoc yn debygol o lithro oni bai eu bod yn cael pencampwr o gwsmer arall yn gyflym iawn.
Y peth arall a glywsom ni dro ar ôl tro y prynhawn yma yw'r gair 'goddefgarwch'. I Oscar, nid oedd goddefgarwch yn golygu difaterwch; golygai anwyldeb a dealltwriaeth, ac fe gyfrannodd yn y modd hwnnw at drafodaethau rhyng-ffydd mewn ffordd ryfeddol iawn. Rwy'n ei gofio yn mynd â mi i'r deml Sikhaidd yn y Sblot ac yn sôn am werth a rhyfeddod y traddodiad Sikh, a'u parch a'u hymagwedd benodol at y dwyfol, ac roedd hynny'n crynhoi ysbryd a dynoliaeth Oscar i'r dim i mi.
Roedd ganddo hefyd gariad mawr at y traddodiadau Prydeinig gorau, yn fwy na dim y Goron a chriced. Credai fod y rhain yn perthyn i'r Gymanwlad gyfan ac nad trysorau Prydeinig yn unig oeddent. Roedd y ffordd yr oedd yn sôn amdanyn nhw yn rhyfeddod llwyr. Rydym yn nodi marwolaeth drist cyfaill annwyl sydd wedi ein gadael gyda chymaint o atgofion hapus ac ymagwedd ysbrydoledig tuag at fywyd yn ei holl amrywiaeth a rhyfeddod, ac yn y cyfnod hwn o dristwch dwfn rydym yn cofio am ei deulu, yn enwedig am ei weddw, Firdaus, a'i ferch, Natasha. Boed iddyn nhw gael eu cysuro gan y cyfraniad a wnaeth i Gymru ac, yn wir, at hyrwyddo ysbryd o haelioni a goddefgarwch yn fyd-eang.
Diolch i chi i gyd.
Thank you to you all.
The warm and thoughtful tributes paid by Members of all parties today serve as testament to how our friend and colleague, Mohammad Asghar, earned respect from all corners of the Senedd. Thank you all for sharing your memories of our friend, Oscar. I, like all of you, am deeply saddened by the loss of such a great character, who always brought life to Senedd proceedings with his heartfelt contributions.
I first heard of Oscar before I met him. It must have been around 2005: a farmers' public meeting had been held in Lampeter and a Muslim Plaid Cymru member from South Wales had come to talk to Ceredigion farmers about legalising the trade in smokies. The farmers were talking about the meeting in the local marts for weeks. He'd made an impression. It had been both a culture shock and a meeting of minds. I met Oscar soon after that and got to learn much more about smokies.
Oscar was an internationalist, and made the most of opportunities to build bridges with other countries, faiths and cultures and to promote Wales on the world stage. The Commonwealth was an integral part of Oscar's roots and identity, and he was a strong supporter of Wales's place within its wider family. He was always pleased to represent his group and the Senedd on the Commonwealth Parliamentary Association. Indeed, over this past decade, Oscar served on our CPA executive committee longer than any other Member, during which time he proudly and diligently represented our Welsh Parliament at numerous high-profile international conferences.
It is fitting that Oscar's last contribution in the Senedd focused on an issue that he had promoted for so many years: nurturing economic enterprise and skills in the workplace. Fluent in four languages, I think Oscar may have been the Senedd's most multilinguist. No wonder, therefore, that he could speak to us all in his own way, a friend to Members of all parties and a valued ally for many causes and campaigns, from legalising smokies to a national cricket team, from entrepreneurialism to internationalism.
As I sit here on my sofa in Aberaeron, looking at Oscar's fellow Senedd Members on my Zoom screen, I keep being drawn to look to my right, as I would in the Chamber, to the Conservative backbench and to an empty chair, a chair, a Parliamentary seat that Mohammad Asghar filled with such pride and passion. When we return to our Chamber, Mohammad Asghar will not be with us, but his generous spirit and his tolerant world view will help guide us all through these troubling times.
In the spirit of Paul Davies's fine words today: today, Oscar, your Senedd gives you and your family a big virtual cwtsh, as you cwtshed so many of us over the years. Diolch, Oscar, and my condolences, on behalf of us all, are with Firdaus and Natasha and all your family, who I know were so very dear to you.
That draws to a close our session of tributes. Thank you all for your contributions. For members of the public who are watching this broadcast, it will be possible to share your thoughts and memories of Mohammad Asghar on our online book of condolences.
Members will also know that we have changed today's business out of respect to Oscar's family, but, as Oscar and all parliamentarians would understand, we have parliamentary and coronavirus-related business to undertake and we will move to do so now. I understand, of course, that some Members may now wish to leave and you may now want to turn off your cameras.
Mae'r teyrngedau cynnes ac ystyriol a dalwyd gan aelodau o bob plaid heddiw yn dyst i'r ffordd y mae ein cyfaill a'n cyd-Aelod, Mohammad Asghar, wedi ennill parch o bob cornel o'r Senedd. Diolch i chi i gyd am rannu eich atgofion am ein cyfaill, Oscar. Rwyf fi, fel pob un ohonoch chi, yn drist iawn o golli cymeriad mor wych, a oedd bob amser yn dod â bywyd i drafodion y Senedd gyda'i gyfraniadau diffuant.
Clywais am Oscar am y tro cyntaf cyn imi gwrdd ag ef. Mae'n rhaid mai oddeutu 2005 oedd hi: cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus i ffermwyr yn Llanbedr Pont Steffan ac roedd aelod Mwslimaidd o Blaid Cymru o'r de wedi dod i siarad â ffermwyr Ceredigion ynghylch cyfreithloni'r fasnach mewn 'smokies'. Roedd y ffermwyr yn siarad am y cyfarfod yn y marchnadoedd lleol am wythnosau. Roedd wedi gwneud argraff. Roedd wedi bod yn sioc ddiwylliannol ac yn ddealltwriaeth gyffredin. Cwrddais ag Oscar yn fuan ar ôl hynny a dysgais lawer mwy am 'smokies'.
Rhyng-genedlaetholwr oedd Oscar, a gwnaeth y gorau o gyfleoedd i godi pontydd â gwledydd, crefyddau a diwylliannau eraill ac i hyrwyddo Cymru ar lwyfan y byd. Roedd y Gymanwlad yn rhan annatod o wreiddiau a hunaniaeth Oscar, ac roedd yn gefnogwr brwd o le Cymru o fewn ei theulu ehangach. Roedd bob amser yn falch o gynrychioli'r grŵp yr oedd yn aelod ohono, a'r Senedd, ar Gymdeithas Seneddol y Gymanwlad. Yn wir, yn ystod y degawd diwethaf, bu Oscar yn gwasanaethu ar bwyllgor gwaith Cymdeithas Seneddol y Gymanwlad yn hwy nag unrhyw aelod arall, ac yn ystod y cyfnod hwnnw bu'n cynrychioli Senedd Cymru mewn nifer o gynadleddau rhyngwladol pwysig yn falch ac yn ddiwyd.
Mae'n briodol bod cyfraniad olaf Oscar yn y Senedd yn canolbwyntio ar fater yr oedd wedi'i hyrwyddo am gynifer o flynyddoedd: meithrin mentergarwch economaidd a sgiliau yn y gweithle. Ac yntau'n rhugl mewn pedair iaith, credaf efallai mai Oscar oedd y mwyaf amlieithog yn y Senedd. Nid oes rhyfedd, felly, y gallai siarad â phob un ohonom ni yn ei ffordd ei hun, cyfaill i aelodau o bob plaid a chefnogwr gwerthfawr iawn i lawer o achosion ac ymgyrchoedd, o gyfreithloni 'smokies' i dîm criced cenedlaethol, o entrepreneuriaeth i ryng-genedlaetholdeb.
Wrth i mi eistedd yma ar fy soffa yn Aberaeron, wrth edrych ar gyd-Aelodau Oscar yn y Senedd ar sgrin Zoom, rwy'n dal i gael fy nenu i edrych tua'r dde, fel y byddwn yn y Siambr, i'r meinciau cefn Ceidwadol a chadair wag, cadair, sedd seneddol yr oedd Mohammad Asghar yn ei llenwi â chymaint o falchder ac angerdd. Pan ddychwelwn i'n Siambr, ni fydd Mohammad Asghar gyda ni, ond bydd ei ysbryd hael a'i farn oddefgar o'r byd yn helpu i'n harwain i gyd drwy'r cyfnod cythryblus hwn.
Yn ysbryd geiriau gwych Paul Davies heddiw: heddiw, Oscar, mae eich Senedd yn rhoi cwtsh mawr rhithwir i chi a'ch teulu, fel y buoch chi yn rhoi cwtsh i gymaint ohonom ni dros y blynyddoedd. Diolch, Oscar, ac mae fy nghydymdeimlad, ar ran pawb ohonom ni, gyda Firdaus a Natasha a'ch holl deulu, y gwn eu bod mor annwyl i chi.
Daw hynny â'n sesiwn o deyrngedau i ben. Diolch ichi i gyd am eich cyfraniadau. I aelodau o'r cyhoedd sy'n gwylio'r darllediad hwn, bydd modd ichi rannu eich meddyliau a'ch atgofion am Mohammad Asghar yn ein llyfr cydymdeimlad ar-lein.
Bydd yr Aelodau hefyd yn gwybod ein bod wedi newid trefniadau ein busnes heddiw fel arwydd o barch at deulu Oscar, ond, fel y byddai Oscar a'r holl seneddwyr yn deall, mae gennym ni fusnes Seneddol a busnes yn ymwneud â'r coronafeirws i'w trafod a symudwn i wneud hynny nawr. Rwy'n deall, wrth gwrs, ei bod yn bosib y bydd rhai Aelodau eisiau gadael nawr ac efallai eich bod eisiau diffodd eich camerâu nawr.
We move, then, to the first item of that business, and that is the business statement. I call on the Trefnydd to make that statement. Rebecca Evans.
Symudwn, felly, at eitem gyntaf y busnes hwnnw, sef y datganiad busnes. Galwaf ar y Trefnydd i wneud y datganiad hwnnw. Rebecca Evans.
As you say, Llywydd, as a mark of respect for our friend and colleague, Oscar, there are a number of changes to today's agenda. The three planned oral statements will issue as written statements, and the Brexit Party debate has been postponed. Draft business for the next three weeks is set out in the business statement and announcement, which can be found amongst the meeting papers available to Members electronically.
Fel y dywedwch chi, Llywydd, fel arwydd o barch at ein cyfaill a'n cyd-Aelod, Oscar, mae nifer o newidiadau i'r agenda heddiw. Caiff y tri datganiad llafar arfaethedig eu cyhoeddi fel datganiadau ysgrifenedig, ac mae dadl y Blaid Brexit wedi'i gohirio. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi'i nodi yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymhlith papurau'r cyfarfodydd sydd ar gael i'r Aelodau'n electronig.
Thank you, Trefnydd. Statements have therefore been transferred to written statements, which takes us to items 6 and 7, the Health Protection (Coronavirus Restrictions) (Wales) (Amendment) (No. 4) Regulations 2020 and the Health Protection (Coronavirus Restrictions) (Wales) (Amendment) (No. 5) Regulations 2020.
The proposal is that these be grouped for debate but with separate votes. If there are no objections to that—. I see no objections.
Diolch, Trefnydd. Trosglwyddwyd datganiadau felly i ddatganiadau ysgrifenedig, sy'n mynd â ni at eitemau 6 a 7, Rheoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Cymru) (Diwygio) (Rhif 4) 2020 a Rheoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Cymru) (Diwygio) (Rhif 5) 2020.
Y cynnig yw bod y rhain yn cael eu grwpio i'w trafod ond gyda phleidleisiau ar wahân. Os nad oes gwrthwynebiad i hynny—. Ni welaf unrhyw wrthwynebiad.
Therefore, I call on the First Minister to introduce the regulations.
Felly, galwaf ar y Prif Weinidog i gyflwyno'r rheoliadau.
Cynnig NDM7332 Rebecca Evans
Cynnig bod y Senedd, yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo Rheoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Cymru) (Diwygio) (Rhif 4) 2020 a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 21 Mai 2020.
Motion NDM7332 Rebecca Evans
To propose that the Senedd, in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves The Health Protection (Coronavirus Restrictions) (Wales) (Amendment) (No. 4) Regulations 2020 laid in the Table Office on 21 May 2020.
Cynnig NDM7333 Rebecca Evans
Cynnig bod y Senedd, yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:
1. Yn cymeradwyo Rheoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Cymru) (Diwygio) (Rhif 5) 2020 a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 1 Mehefin 2020.
Motion NDM7333 Rebecca Evans
To propose that the Senedd, in accordance with Standing Order 27.5:
1. Approves The Health Protection (Coronavirus Restrictions) (Wales) (Amendment) (No. 5) Regulations 2020 laid in the Table Office on 1 June 2020.
Cynigiwyd y cynigion.
Motions moved.
Diolch, Llywydd. I formally and briefly move the regulations and ask Members to support them. The regulations are further amendments to the coronavirus restrictions' stipulations. They return freedoms to people where the state of the virus has allowed us to do so. They increase penalties on those who repeatedly fail to observe the rules that so many have worked so hard to observe. Llywydd, the system we have quite rightly makes it clear that whenever a restriction is unnecessary to protect public health, it must be removed. The amendment No. 5 regulations make good on that commitment. As we have made progress in reducing the prevalence of coronavirus in the community, so those No. 5 regulations allow people much greater freedom within their local area. They also crucially allow people to gather outdoors with members of one other household, although, of course, with social distancing remaining. These are loosenings of the coronavirus restrictions and they have been made possible because of the reduction in the circulation of the virus in the community.
Llywydd, throughout the lockdown we have seen a high level of compliance with our regulations, and there are thanks due to people throughout Wales for that. By sticking to the rules, we have helped to control the spread of the virus. However, evidence from four police forces show a small minority of people repeatedly breaking the restrictions, and the changes made by the No. 4 regulations before Members this afternoon have allowed our police forces to respond more vigorously to that challenge. I ask Members to support both sets of amendments.
Diolch, Llywydd. Cynigiaf y rheoliadau'n ffurfiol ac yn fyr a gofynnaf i'r Aelodau eu cefnogi. Mae'r rheoliadau yn ddiwygiadau pellach i amodau'r cyfyngiadau coronafeirws. Maen nhw'n rhoi rhyddid yn ôl i bobl lle mae'r sefyllfa o ran y feirws wedi caniatáu inni wneud hynny. Maen nhw'n cynyddu cosbau ar y rhai sy'n methu'n gyson â glynu wrth y rheolau y mae cynifer wedi gweithio mor galed i'w dilyn. Llywydd, mae'r system sydd gennym ni yn gwbl briodol yn ei gwneud hi'n glir pryd bynnag y bydd cyfyngiad yn ddiangen i ddiogelu iechyd y cyhoedd bod yn rhaid ei ddileu. Mae'r rheoliadau rhif 5 diwygiedig yn cadarnhau'r ymrwymiad hwnnw. Gan ein bod wedi gwneud cynnydd o ran lleihau nifer yr achosion o'r coronafeirws yn y gymuned, mae'r rheoliadau rhif 5 hynny yn caniatáu llawer mwy o ryddid i bobl yn eu hardal leol. Maen nhw hefyd yn hollbwysig yn caniatáu i bobl ymgynnull y tu allan gydag aelodau o un aelwyd arall, er bod cadw pellter cymdeithasol yn parhau wrth gwrs. Dyma lacio cyfyngiadau'r coronafeirws ac maen nhw'n bosib oherwydd y lleihad yng nghylchrediad y feirws yn y gymuned.
Llywydd, drwy gydol y cyfyngiadau symud rydym ni wedi gweld cryn gydymffurfio â'n rheoliadau, ac mae angen diolch o galon i bobl ledled Cymru am hynny. Drwy lynu wrth y rheolau, rydym ni wedi helpu i reoli lledaeniad y feirws. Fodd bynnag, dengys tystiolaeth gan bedwar heddlu fod lleiafrif bach o bobl yn torri'r cyfyngiadau dro ar ôl tro, ac mae'r newidiadau a wnaed gan reoliadau rhif 4 sydd gerbron yr Aelodau y prynhawn yma wedi caniatáu i'n heddluoedd ymateb yn fwy llym i'r her honno. Gofynnaf i'r Aelodau gefnogi'r ddwy gyfres o welliannau.
Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Dim ond ychydig o sylwadau sydd gen i ar y rheoliadau. Mi hoffwn innau ddechrau trwy anfon fy nghydymdeimlad dwysaf i at deulu Mohammad Asghar yn eu colled nhw.
Prin y bu'r newid i'r rheoliadau. O ran y rheoliad ynglŷn â dirwy, prin iawn ydy'r angen wedi bod am fygwth pobl efo dirwy ariannol drwy hyn, oherwydd mae'r rhan fwyaf o bobl wedi bod yn barod iawn i gadw at y rheolau, oherwydd mai dyna sy'n llesol i'w hiechyd eu hunain a'u cymunedau, wrth gwrs, ond mae eraill wedi penderfynu ymddwyn yn blatant yn groes, a dwi'n cefnogi cynyddu dirwy, yn teimlo, fel mae'r Prif Weinidog yn gwybod, y dylai'r ddirwy fod wedi cael ei chodi yn gynharach. Mi fyddwn ni yn cefnogi'r cynigion heddiw, beth bynnag.
O ran y llacio rhywfaint ar y cyfyngiadau, mi ddywedaf i hyn fel apêl wrth i'r Llywodraeth ystyried y camau nesaf efo'i hadolygiad tair wythnosol yfory a'r cyhoeddiad i ddod dydd Gwener: profwch eich bod chi'n trio symud mor gyflym â phosib i newid y cyfyngiadau o fewn beth sy'n ddiogel. Nid gofyn am gyfaddawdu o gwbl ar diogelwch ydy hynny; iechyd sydd yn gyntaf ac mae'n rhaid dilyn y wyddoniaeth. Mae'n rhaid gwneud yn siŵr bod y prosesau profi ac olrhain yn rhai cadarn, ond profwch a heriwch eich tystiolaeth eich hunan mor gyhoeddus ag sy'n bosibl. Gwthiwch ffiniau beth sy'n bosibl ei wneud yn ddiogel o ran lles pobl, gallu pobl i fod efo anwyliaid, ac o ran yr angen i ailagor bwrlwm economaidd ac ati, a dangoswch lwybr clir ymlaen. Dangoswch fap cliriach fel bod unigolion, teuluoedd a busnesau yn gallu cynllunio yn well ar gyfer y cyfnod sydd i ddod.
Thank you very much, Llywydd. I have just some comments on the regulations. I would like to start by sending my sincere condolences to Mohammad Asghar's family in their loss.
There is little change to the regulations. In terms of the penalties and fines, well, there's been little need to threaten people with financial fines to date because most people have been very happy to adhere to the rules, because that's what's beneficial to their health and the health of their communities, but others have decided to blatantly act contrary to the regulations, and I support the increase in fines, having felt that the fine should have been increased earlier, as the First Minister will know. We will be supporting these regulations today.
In terms on the relaxation of the restrictions, I will say this as an appeal to Government as they consider the next steps in their three weekly review tomorrow and with the announcement to come on Friday: prove that you are trying to move as quickly as possible to relax the restrictions within what is safe. I'm not asking for any compromise in terms of public health; health comes first and we must follow the science, of course. We must also ensure that the test-and-trace processes are robust, but do challenge and test your own evidence as publicly as you can. Push the boundaries of what can be done safely in terms of people's health, people's ability to be with loved ones and in terms of the need to restart economic activity, and show a clear pathway forward. Give us a clearer map so that individuals, families and businesses can plan more effectively for the next stages.
I have no further speakers. First Minister—if he wishes to respond to the contribution.
Nid oes gennyf fwy o siaradwyr. Prif Weinidog—os yw'n dymuno ymateb i'r cyfraniad.
I just thank Rhun ap Iorwerth for the indication of Plaid Cymru's support for today's regulations. I hope and expect we will be able to announce further easing of the restrictions following the further review we are concluding tomorrow, and we will, of course, report on the outcome of that review to the Senedd.
Dim ond diolch i Rhun ap Iorwerth am arwydd o gefnogaeth Plaid Cymru i'r rheoliadau heddiw. Rwy'n gobeithio ac yn disgwyl y byddwn yn gallu cyhoeddi rhagor o lacio ar y cyfyngiadau yn dilyn yr arolwg pellach yr ydym yn ei gwblhau yfory, a byddwn, wrth gwrs, yn cyflwyno adroddiad ar ganlyniad yr adolygiad hwnnw i'r Senedd.
Diolch, Prif Weinidog. The proposal is to agree the Health Protection (Coronavirus Restrictions) (Wales) (Amendment) (No. 4) Regulations 2020. Does any Member object? Yes, I see an objection and I will defer voting on those regulations until voting time.
Diolch, Prif Weinidog. Y cynnig yw cytuno ar Reoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Cymru) (Diwygio) (Rhif 4) 2020. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Oes, rwy'n gweld gwrthwynebiad, a gohiriaf y bleidlais ar y rheoliadau hynny tan y cyfnod pleidleisio.
Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.
Voting deferred until voting time.
The proposal that follows is to agree the Health Protection (Coronavirus Restrictions) (Wales) (Amendment) (No. 5) Regulations 2020. Does any Member object? Yes, I see an objection and therefore these regulations will be put to a vote at voting time.
Y cynnig sy'n dilyn yw cytuno ar Reoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Cymru) (Diwygio) (Rhif 5) 2020. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Oes, rwy'n gweld gwrthwynebiad ac felly pleidleisir ar y rheoliadau hyn yn ystod y cyfnod pleidleisio.
Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.
Voting deferred until voting time.
That brings us to the voting time, and, therefore, I call a vote. I call for a vote on the Health Protection (Coronavirus Restrictions) (Wales) (Amendment) (No. 4) Regulations 2020, and this vote will be by roll call per political group or individual Member. Therefore, on behalf of the Labour group and the Government, Mike Hedges, how do you cast your 30 votes?
Daw hynny â ni at y cyfnod pleidleisio, ac, felly, galwaf am bleidlais. Galwaf am bleidlais ar Reoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Cymru) (Diwygio) (Rhif 4) 2020, a bydd y bleidlais hon drwy'r gofrestr fesul grŵp gwleidyddol neu Aelod unigol. Felly, ar ran y grŵp Llafur a'r Llywodraeth, Mike Hedges, sut ydych chi'n bwrw eich 30 pleidlais?
For.
O blaid.
On behalf of the Welsh Conservatives, Darren Millar, how do you cast your 10 votes?
Ar ran y Ceidwadwyr Cymreig, Darren Millar, sut ydych chi'n bwrw eich 10 pleidlais?
In favour.
O blaid.
On behalf of Plaid Cymru, Siân Gwenllian, how do you cast your nine votes?
Ar ran Plaid Cymru, Siân Gwenllian, sut ydych chi'n bwrw eich naw pleidlais?
O blaid.
In favour.
On behalf of the Brexit group, Mark Reckless, how do you cast your four votes?
Ar ran y grŵp Brexit, Mark Reckless, sut ydych chi'n bwrw eich pedair pleidlais?
Against.
Yn erbyn.
Gareth Bennett.
Gareth Bennett.
Against.
Yn erbyn.
Neil Hamilton—is not present. Neil McEvoy.
Neil Hamilton—nid yw'n bresennol. Neil McEvoy.
O blaid.
In favour.
The result, therefore, is that 50 Members were for the regulations, none abstained, five were against. Therefore, 55 Members have cast their vote and the regulations are therefore passed.
Y canlyniad, felly, yw bod 50 o Aelodau o blaid y rheoliadau, ni ymataliodd neb, roedd pump yn erbyn. Felly, mae 55 o Aelodau wedi bwrw eu pleidlais ac felly caiff y rheoliadau eu pasio.
Cynhaliwyd y bleidlais ar NDM7332 yn unol â Rheol Sefydlog 34.11.
Vote on NDM7332 held in accordance with Standing Order 34.11.
Mike Hedges ar ran Grŵp Llafur a’r Llywodraeth: O blaid (30)
Darren Millar ar ran Grŵp y Ceidwadwyr: O blaid (10)
Siân Gwenllian ar ran Grŵp Plaid Cymru: O blaid (9)
Mark Reckless ar ran Grŵp Plaid Brexit: Yn erbyn (4)
Gareth Bennett – Annibynnol: Yn erbyn
Neil McEvoy – Annibynnol: O blaid
Mike Hedges on behalf of the Labour Group and the Government: For (30)
Darren Millar on behalf of the Conservative Group: For (10)
Siân Gwenllian on behalf of the Plaid Cymru Group: For (9)
Mark Reckless on behalf of the Brexit Party Group: Against (4)
Gareth Bennett – Independent: Against
Neil McEvoy – Independent: For
Derbyniwyd y cynnig.
Motion agreed.
The second and last vote will be on the the Health Protection (Coronavirus Restrictions) (Wales) (Amendment) (No. 5) Regulations 2020, tabled in the name of Rebecca Evans. And I ask, therefore, on behalf of the Labour group and the Government, Mike Hedges, how do you cast your 30 votes?
Bydd yr ail bleidlais a'r un olaf ar y Rheoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Cymru) (Diwygio) (Rhif 5) 2020, a gyflwynwyd yn enw Rebecca Evans. A gofynnaf, felly, ar ran y grŵp Llafur a'r Llywodraeth, Mike Hedges, sut ydych chi'n bwrw eich 30 pleidlais?
For.
O blaid.
On behalf of the Welsh Conservatives, Darren Millar, how do you cast your 10 votes?
Ar ran y Ceidwadwyr Cymreig, Darren Millar, sut ydych chi'n bwrw eich 10 pleidlais?
Abstain.
Ymatal.
Darren Millar, can I just be clear that was an abstention?
Darren Millar, a gaf i fod yn glir mai ymatal oedd hynny?
Abstain, yes.
Ymatal, ie.
Yes, thank you—that was 'abstain' on the 10 votes.
Ie, diolch—'ymatal' oedd hynny ar y 10 pleidlais.
Ar ran Plaid Cymru, felly, Siân Gwenllian, sut ydych chi'n cyflwyno eich naw pleidlais?
On behalf of Plaid Cymru, therefore, Siân Gwenllian, how do you cast your nine votes?
O blaid.
In favour.
On behalf of the Brexit group, Mark Reckless, how do you cast your four votes?
Ar ran y grŵp Brexit, Mark Reckless, sut ydych chi'n bwrw eich pedair pleidlais?
Against.
Yn erbyn.
Gareth Bennett.
Gareth Bennett.
Against.
Yn erbyn.
Neil McEvoy.
Neil McEvoy.
O blaid.
In favour.
Thank you. The result is that 40 Members were for the motion, 10 abstained, five were against. Therefore, the motion is carried.
Diolch. Y canlyniad yw bod 40 o Aelodau o blaid y cynnig, roedd 10 yn ymatal, roedd pump yn erbyn. Felly, derbynnir y cynnig.
Cynhaliwyd y bleidlais ar NDM7333 yn unol â Rheol Sefydlog 34.11.
Vote on NDM7333 held in accordance with Standing Order 34.11.
Mike Hedges ar ran Grŵp Llafur a’r Llywodraeth: O blaid (30)
Darren Millar ar ran Grŵp y Ceidwadwyr: Ymatal (10)
Siân Gwenllian ar ran Grŵp Plaid Cymru: O blaid (9)
Mark Reckless ar ran Grŵp Plaid Brexit: Yn erbyn (4)
Gareth Bennett – Annibynnol: Yn erbyn
Neil McEvoy – Annibynnol: O blaid
Mike Hedges on behalf of the Labour Group and the Government: For (30)
Darren Millar on behalf of the Conservative Group: Abstain (10)
Siân Gwenllian on behalf of the Plaid Cymru Group: For (9)
Mark Reckless on behalf of the Brexit Party Group: Against (4)
Gareth Bennett – Independent: Against
Neil McEvoy – Independent: For
Derbyniwyd y cynnig.
Motion agreed.
Diolch i chi i gyd am eich cyfraniadau y prynhawn yma, a dymuniadau gorau i chi i gyd. Prynhawn da.
Thank you all for your contributions this afternoon, and I wish you all well. Good afternoon.
Daeth y cyfarfod i ben am 13:55.
The meeting ended at 13:55.