Y Cyfarfod Llawn - Y Bumed Senedd

Plenary - Fifth Senedd

11/05/2016

Cyfarfu’r Cynulliad am 13:30 gyda’r Llywydd (Y Fonesig Rosemary Butler) yn y Gadair.

The Assembly met at 13:30 with the Presiding Officer (Dame Rosemary Butler) in the Chair.

Y Llywydd / The Presiding Officer 13:30:00

Good afternoon. Good afternoon, everyone. Good afternoon.

Croeso i Gynulliad Cenedlaethol Cymru.

And welcome to the first meeting of the fifth Assembly.

Prynhawn da. Prynhawn da, bawb. Prynhawn da.

Welcome to the National Assembly for Wales.

A chroeso i gyfarfod cyntaf y pumed Cynulliad.

1. 1. Ethol Llywydd o dan Reol Sefydlog 6
1. 1. Election of the Presiding Officer under Standing Order 6
Y Llywydd / The Presiding Officer 13:30:00

The first item on the agenda is the election of a Presiding Officer, under Standing Order 6. So, I therefore invite nominations under Standing Order 6.6. Do we have any nominations? And we have to have a Member from a different political party to second any nomination. So, nominations please.

Yr eitem gyntaf ar yr agenda yw ethol Llywydd, o dan Reol Sefydlog 6. Felly, rwy’n gwahodd enwebiadau o dan Reol Sefydlog 6.6. A oes gennym unrhyw enwebiadau? Ac mae'n rhaid i ni gael Aelod o blaid wleidyddol wahanol i eilio unrhyw enwebiad. Felly, eich enwebiadau os gwelwch yn dda.

Rwy’n codi i enwebu Elin Jones fel Llywydd y Cynulliad.

I nominate Elin Jones as Presiding Officer of the National Assembly for Wales.

Y Llywydd / The Presiding Officer 13:31:00

I’m sorry. Thank you, Dai Lloyd—I didn’t see you round there. Elin Jones. Is there a seconder, from a different political party?

Mae'n ddrwg gennyf. Diolch i chi, Dai Lloyd—nid oeddwn yn eich gweld yn y fan honno. Elin Jones. A oes eilydd o blaid wleidyddol wahanol?

I second Elin Jones for the position of Presiding Officer.

Rwy’n eilio Elin Jones ar gyfer swydd y Llywydd.

Y Llywydd / The Presiding Officer 13:31:00

Thank you, Jane Hutt. Are there any other nominations?

Diolch i chi, Jane Hutt. A oes unrhyw enwebiadau eraill?

Lywydd, hoffwn i enwebu Dafydd Elis-Thomas fel Llywydd.

Presiding Officer, I’d like to nominate Dafydd Elis-Thomas as Presiding Officer.

Y Llywydd / The Presiding Officer 13:31:00

Dafydd Elis-Thomas. Is there a seconder, from another party?

Dafydd Elis-Thomas. A oes eilydd o blaid arall?

I’d like to second the nomination of Dafydd Elis-Thomas for Deputy—for Presiding Officer, sorry.

Hoffwn eilio enwebiad Dafydd Elis-Thomas ar gyfer y Dirprwy—ar gyfer y Llywydd, mae'n ddrwg gennyf.

Y Llywydd / The Presiding Officer 13:31:00

Are you sure now?

A ydych chi’n siŵr?

Y Llywydd / The Presiding Officer 13:31:00

Right, thank you. It helps if you take your earphones off, you know—you don’t hear yourself.

Are there any other nominations? No other nominations for Presiding Officer. As we have two nominations, I would invite the two candidates to stand and say just a few words about themselves, and I hope I don’t have to have the prerogative of the Presiding Officer to call you to time this afternoon; I will be generous. The first nomination was Elin Jones. Therefore, I call Elin Jones to speak to the Assembly. Elin Jones.

Iawn, diolch. Mae'n helpu os tynnwch eich clustffonau, wyddoch chi—nid ydych yn clywed eich hun.

A oes unrhyw enwebiadau eraill? Dim enwebiadau eraill ar gyfer y Llywydd. Gan fod gennym ddau enwebiad, hoffwn wahodd y ddau ymgeisydd i sefyll a dweud ychydig o eiriau amdanynt eu hunain, ac rwy’n gobeithio nad oes rhaid i mi arfer hawl y Llywydd i ddatgan bod eich amser ar ben y prynhawn yma; fe fyddaf yn hael. Yr enwebiad cyntaf oedd Elin Jones. Felly, galwaf ar Elin Jones i annerch y Cynulliad. Elin Jones.

Diolch, Lywydd. Croeso, bawb, i’r Cynulliad—y rhai ohonoch chi sydd yn newydd-ddyfodiaid, a’r rhai ohonoch chi sydd yn dychwelyd.

A gaf i ddweud fy mod i’n ei ffeindio hi’n anrhydedd fawr i gael fy nghynnig fel darpar Lywydd ac i roi fy enw ymlaen ger eich bron chi ar gyfer pleidlais? Mae rhai ohonoch chi yn fy adnabod i yn dda iawn, ac nid yw rhai ohonoch chi yn fy adnabod i o gwbl. Felly, cyn symud at bleidlais, fe wnaf i amlinellu rhai o’r egwyddorion a fydd yn sylfaen i fy nghyfnod i fel Llywydd, os byddaf i’n llwyddiannus.

Yn gyntaf, fe fyddwn i’n ceisio bod yn deg—yn deg—â phob un Aelod o’r Cynulliad yma, i drin pawb yn gyfartal, ac i ddiogelu hawliau pob un Aelod unigol. Yn ail, fe fyddwn i yn hyrwyddo a diogelu enw da y Cynulliad yma, ac i wneud hynny yma yn y Siambr, a thu hwnt, ym mhob rhan, ym mhob cymuned, yng Nghymru. Ac fe fyddwn i eisiau caniatáu trafodaeth ddemocrataidd, fywiog, iach yma yn y Cynulliad, ac yn dryloyw ar bob adeg. Ac, yn olaf, fe fyddwn i eisiau sicrhau hefyd bod y Senedd yma yn chwarae rhan adeiladol, gydweithredol gyda’n cyd-senedd-dai o fewn y Deyrnas Gyfunol a thu hwnt i hynny. Ac rwy’n gobeithio, y prynhawn yma, am eich cefnogaeth chi i fod yn Llywydd arnoch chi.

Thank you, Presiding Officer. May I welcome everybody to the Assembly, those of you who are newcomers and those of you who are returning?

May I say that I believe that it’s a great honour to be proposed as Presiding Officer designate and to put my name forward to the vote? Some of you know me very well, and some of you perhaps don’t know me at all. Therefore, before moving to the vote, I’ll outline some of the principles that will be the foundation of my term as Presiding Officer, if successful.

First of all, I would endeavour to be fair—attempt to be fair and be fair—with every Member of this Assembly, to treat everybody equally and to safeguard the rights of each individual Member. Secondly, I would promote and safeguard the good reputation of this Assembly, here in the Chamber and beyond, in every community within Wales. And I would wish to allow a lively, healthy, democratic debate here in the Assembly, and I would be transparent at all times. Finally, I would also ensure that this Senedd plays a constructive, collaborative role with our fellow and sister Parliaments within the United Kingdom and beyond. I would hope, this afternoon, that I will gain your support for Presiding Officer.

Y Llywydd / The Presiding Officer 13:33:00

Thank you. I now call on Dafydd Elis-Thomas.

Diolch. Galwaf yn awr ar Dafydd Elis-Thomas.

Diolch yn fawr, Lywydd. Cryfhau cyfansoddiad Cymru yw prif bleser fy mywyd i wedi bod. Ac mae’r cyfle, os annisgwyl, i barhau â’r gwaith yma, drwy lywyddu dros y pumed Cynulliad, yn un rwy’n meddwl sy’n allweddol. Oherwydd, dyma’r Cynulliad a fydd yn symud y Senedd hon o fod yn Senedd gymharol is-raddol o fewn y Deyrnas Unedig i fod yn bartner cyfartal. Dyma’r Senedd ble bydd y cyfrifoldeb dros ein holl weithdrefnau seneddol yn cael ei ddatganoli i ni—gobeithio yn fuan, ar ôl yr holl arafwch sydd wedi bod yn cytuno Bil Cymru, ac af i ddim i ddadlau ar bwy mae’r bai ar un ochr na’r llall mewn araith fel hon.

Yn ogystal â hynny, fe fydd gyda ni’r cyfrifoldeb dros ein cyfundrefn etholiadol. Ac mae’n ymddangos i mi, ar ôl bod mewn llawer o fythau pleidleisio, fel ymgeisydd dros etholaeth, fod yna achos inni edrych unwaith eto—am y tro cyntaf o’n safbwynt ni’n hunain fel corff—ar y drefn bleidleisio a cheisio gweld a oes yna drefn fwy cyfranogol mewn gwirionedd a mwy democrataidd y gallem ni ei sefydlu.

Yr her arall, wrth gwrs, yw sicrhau bod y Senedd hon yn Senedd sydd yn gweithio yn effeithlon. Mae’n rhaid imi ddweud, ar ôl treulio amser yn y gadair ac amser fel Aelod unigol a Chadeirydd pwyllgor, nad ydym ni eto wedi datblygu’r cydbwysedd aeddfed rhwng craffu ar y Llywodraeth a chael y busnes drwodd. Mae’r ddwy agwedd yna ar rôl senedd yr un mor bwysig er mwyn bod yn senedd effeithlon.

Mi fydd hyn hefyd yn gyfnod pryd bydd y cyfrifoldeb arnom ni, mae’n bur debyg, o benodi prif weithredwr newydd i’r sefydliad yma, ac mae hynny’n gyfle inni nid yn unig i ddiolch i’r prif weithredwr presennol, ond i ddiolch iddi am yr ysbrydoliaeth sydd wedi’i gosod i staff o safon uchel yn y lle hwn. Mae nifer ohonoch chi a oedd yn gyn-Aelodau, fel finnau, mewn lle arall, wedi dweud wrthyf mor hapus ydych chi i weld safon broffesiynol y gwaith sy’n cael ei wneud yma. Mae gen i ymrwymiad llwyr i sicrhau bod y rhai sy’n gweithio i ni yn cael y gydnabyddiaeth briodol. Diolch yn fawr i chi.

Thank you very much, Presiding Officer. Strengthening the Welsh constitution has been the main aim and pleasure in my life, and the opportunity, be that unexpected, to continue with that work by presiding over the fifth Assembly is one that I believe to be crucial, because this is the Assembly that will move this Senedd from being a relatively inferior Senedd within the UK to being an equal partner. This will be the Senedd where the responsibility for all our parliamentary proceedings will be devolved to us, and, hopefully, that will happen very soon, given all the sluggishness that there’s been in agreeing the Wales Bill. I won’t actually go in to who’s to blame on one side or the other in a speech such as this one.

In addition to that, we will have responsibility for our own electoral arrangements, and it appears to me, having been in a number of polling booths, as a constituency candidate, that there is a case for us to look anew—for the first time from our point of view as a body—at the voting system and to see whether there is a more proportional system and a more democratic system that we could put in place.

The other challenge, of course, is to ensure that this Senedd is a Senedd that works efficiently. I have to say that, having spent time in the chair, as an individual Member and as a committee Chair, we haven’t yet developed the correct and mature balance between scrutinising Government and getting our business through. Those two aspects of the role of a parliament are just as important if we are to be an effective parliament.

This, too, will be a period where we are likely to have responsibility in appointing a new chief executive for this institution, and this is an opportunity for us to not only thank the incumbent chief executive but also to thank her for the inspiration that has been given to the high-quality staff that we have in this place. Many of you who are former Members, as I have been, of another place, have told me how happy you are to see the professional quality of the work carried out here. I am fully committed to ensuring that those working for us are given appropriate recognition. Thank you very much.

Y Llywydd / The Presiding Officer 13:36:00

Thank you very much. As we have two candidates, we will therefore hold a secret ballot. So, we will now adjourn the meeting to allow that ballot to take place. Members will have 30 minutes to cast their votes. Voting will take place in briefing room 13 and ushers are on hand to direct the Members to that room. Guidance on this procedure is outlined in the document that you’ve already received and the bell will be rung to indicate when the voting booths are open.

The Clerk will be responsible for supervising the voting and counting the votes. Following the secret ballot, I will arrange for the bell to be rung a second time five minutes before we reconvene in the Siambr. I will then announce the results. We may reconvene sooner than 30 minutes, if all Members have voted before then. So, I now adjourn the meeting.

Diolch yn fawr iawn. Gan fod gennym ddau ymgeisydd, fe gynhaliwn bleidlais gudd. Felly, gohiriwn y cyfarfod yn awr er mwyn caniatáu i’r bleidlais honno ddigwydd. Bydd yr Aelodau’n cael 30 munud i fwrw eu pleidlais. Bydd y pleidleisio’n digwydd yn ystafell briffio 13 ac mae tywyswyr wrth law i gyfeirio'r Aelodau at yr ystafell honno. Amlinellir canllawiau ar y weithdrefn hon yn y ddogfen rydych eisoes wedi’i derbyn a chenir y gloch i ddynodi bod y bythau pleidleisio ar agor.

Y Clerc fydd yn gyfrifol am oruchwylio'r pleidleisio a chyfrif y pleidleisiau. Yn dilyn y bleidlais gudd, byddaf yn trefnu i'r gloch gael ei chanu am yr eilwaith bum munud cyn i ni ailymgynnull yn y Siambr. Wedyn, byddaf yn cyhoeddi'r canlyniadau. Efallai y byddwn yn ailymgynnull cyn pen 30 munud, os yw'r holl Aelodau wedi pleidleisio cyn hynny. Felly, rwy’n gohirio'r cyfarfod yn awr.

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 13:37.

Plenary was suspended at 13:37.

Ailymgynullodd y Cynulliad am 14:15, gyda’r Llywydd yn y Gadair.

The Assembly reconvened at 14:15, with the Presiding Officer in the Chair.

Y Llywydd / The Presiding Officer 14:15:00

The Assembly is now back in session, and the result of the secret ballot is as follows. All the 60 Members voted: Elin Jones, 34, Dafydd Elis-Thomas 25, and 1 abstention. I therefore declare, in accordance with Standing Order 6.9, that Elin Jones is elected as Presiding Officer to the National Assembly for Wales, and I invite her to take the Chair. [Applause.]

Dyma ailddechrau trafodion y Cynulliad, ac mae canlyniad y bleidlais gudd fel a ganlyn. Pleidleisiodd pob un o'r 60 o Aelodau: Elin Jones, 34, Dafydd Elis-Thomas 25, ac 1 yn ymatal. Felly, rwy’n datgan, yn unol â Rheol Sefydlog 6.9, fod Elin Jones wedi’i hethol yn Llywydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru, ac rwy’n ei gwahodd i gymryd y Gadair. [Cymeradwyaeth.]

Daeth y Llywydd (Elin Jones) i’r Gadair.

The Presiding Officer (Elin Jones) took the Chair.

You all look very different from up here. [Laughter.]

Mae’n fraint ac yn anrhydedd cael fy ethol i’r swydd hon ac rwy’n diolch i’r Cynulliad yn fawr am eich cefnogaeth. Cyn inni symud ymlaen i ethol Dirprwy Lywydd, hoffwn i gofnodi diolchiadau’r Cynulliad yma oll i’r cyn-Lywydd, Rosemary Butler. Mae wedi bod yn llysgennad gwych i’r Cynulliad yn ystod y pum mlynedd diwethaf. Mae wedi chwalu rhwystrau sy’n atal pobl rhag cymryd rhan yn y broses ddemocrataidd, yn enwedig ymhlith menywod trwy ei hymgyrch Menywod mewn Bywyd Cyhoeddus a’i gwaith i annog mwy o bobl ifanc i chwarae eu rhan wrth wraidd busnes y Cynulliad. Diolch yn fawr i chi, Rosemary, gan bob un ohonom, a phob dymuniad da i chi yn y dyfodol. Diolch yn fawr iawn, Rosemary. [Cymeradwyaeth.]

Rydych i gyd yn edrych yn wahanol iawn o fyny fan hyn. [Chwerthin.]

It is an honour and a privilege to have been elected to this role and I thank the Assembly very much for your support. Before we proceed to the election of a Deputy Presiding Officer, I would like to place on record this Assembly’s thanks to the former Presiding Officer, Dame Rosemary Butler. She has been an excellent ambassador for the Assembly over the past five years. She has broken down barriers to participation in the democratic process, particularly amongst women through her Women in Public Life campaign and her work to encourage more young people to play their part at the centre of Assembly business. Thank you very much, Rosemary, from all of us, and we wish you well for the future. Thank you very much indeed, Rosemary. [Applause.]

2. 2. Ethol Dirprwy Lywydd o dan Reol Sefydlog 6
2. 2. Election of the Deputy Presiding Officer under Standing Order 6

Fe symudwn ni nawr at ethol y Dirprwy Lywydd. Yn unol â Rheol Sefydlog 6.12, hoffwn atgoffa Aelodau mai dim ond os yw enwebiad o grŵp gwleidyddol gwahanol i fy un i ac o grŵp â rôl Weithredol y bydd enwebiadau ar gyfer Dirprwy Lywydd yn ddilys yn y lle cyntaf. Fodd bynnag, gellir datgymhwyso’r rheol hon gyda chefnogaeth dwy ran o dair o’r Aelodau unwaith y bydd yr enwebiadau yn hysbys. A oes gennym Aelod o grŵp gwleidyddol gwahanol—? A oes yna enwebiad ar gyfer y Dirprwy Lywydd?

We now move to the election of the Deputy Presiding Officer. In accordance with Standing Order 6.12, I would like to remind Members that only a nomination from a different political party to mine and a group with an Executive role will be valid in the first place. However, this rule can be disapplied with the support of two thirds of Members once the nominations are known. Do we have a Member of a different political party—? Is there a nomination for the Deputy Presiding Officer?

Llywydd, can I nominate John Griffiths for the post of Deputy Presiding Officer?

Lywydd, a gaf fi enwebu John Griffiths ar gyfer swydd y Dirprwy Lywydd?

A oes gennym Aelod o grŵp gwleidyddol gwahanol i eilio’r enwebiad yna?

Do we a Member from a different political group to second the nomination?

I second John Griffiths AM.

Rwy’n eilio John Griffiths AC.

Diolch. A oes unrhyw enwebiadau eraill?

Thank you. Are there any other nominations?

I want to nominate Ann Jones.

Rwyf am enwebu Ann Jones.

A oes gennym Aelod o grŵp gwleidyddol gwahanol i eilio’r enwebiad yna?

Do we have a Member from a different political group to second that nomination?

I would like to second Ann Jones.

Hoffwn eilio Ann Jones.

Diolch am hynny. A oes unrhyw enwebiadau eraill? Gwelaf felly nad oes unrhyw enwebiad arall. Cynigiaf felly yn unol â Rheol Sefydlog 6.8—na. Dyna fy nghamgymeriad cyntaf. Os oes mwy nag un enwebiad—olréit. Felly, mae yna ddau enwebiad ar gyfer y swydd, ac fe gynhelir pleidlais gudd o dan Reol Sefydlog 6.8. Cyn hynny, byddaf nawr yn gwahodd yr ymgeiswyr a enwebwyd i annerch y Cynulliad, a byddaf yn eu galw nhw yn y drefn y cawsant eu henwebu. Felly, galwaf yn gyntaf ar John Griffiths i annerch y Cynulliad.

Thank you for that. Are there any other nominations? I see that there are none. I therefore propose in accordance with Standing Order 6.8—no. That’s my first error. If there is more than one nomination—all right. Therefore, there are two nominations for the post and a secret ballot will be held under Standing Order 6.8. Prior to that, I now invite the nominated candidates to address the Assembly, and I will call them in the order in which they were nominated. I therefore firstly call upon John Griffiths to address the Assembly.

Diolch yn fawr, Lywydd. Could I firstly congratulate you on your election to the post of Presiding Officer, and also add my appreciation to the work of Rosemary Butler, the former Presiding Officer, who I think everybody in this Chamber would agree did a great deal of good work over the previous five years and provides a very fine example to follow?

In that vein, could I also say that, if I am to become Deputy Presiding Officer, it will be a great challenge to follow the role set out and fulfilled by David Melding, who I think, again, everybody in this Chamber would agree fulfilled his duties as Deputy—[Applause.]—fulfilled his role as Deputy with great distinction, Llywydd?

Llywydd, many of us have been on a long journey with devolution. I’ve been here since the beginning in 1999 and it’s been a tremendous privilege to watch devolution grow and develop and this institution grow and develop—develop its powers, develop its role and increase its standing with the people of Wales. The future, the next five years, will see a further increase in those powers and I hope a further increase in the standing of the National Assembly for Wales. I believe it’s a very exciting time with the Wales Act and electoral arrangements to be decided here offering new possibilities in terms of the way we organise ourselves and engage with the people of Wales.

If I were to become Deputy Presiding Officer, I would be very keen to play a role in taking that very, very important work forward. I do believe that I have important experience, having been here since 1999 and also having been leader of the legislative programme and Counsel General, as well as, of course, a backbencher in more recent times. So, I do believe I have a good deal of relevant experience and I also believe I have the abilities to fulfil this role effectively.

Llywydd, can I say, finally, it’s obviously very important to strike the right balance between the Government and opposition and, I believe, more crucial to ensure that the rights of backbenchers are not just protected but enhanced? So, what I would say in conclusion is that, if I were to become Deputy Presiding Officer, my utmost priority would be to be impartial and fair to all, and I ask for your support on that basis.

Diolch yn fawr, Lywydd. A gaf fi yn gyntaf eich llongyfarch ar eich ethol i swydd y Llywydd, ac ychwanegu hefyd fy ngwerthfawrogiad o waith Rosemary Butler, y cyn-Lywydd? Credaf y byddai pawb yn y Siambr hon yn cytuno ei bod wedi gwneud llawer iawn o waith da dros y pum mlynedd flaenorol ac yn esiampl dda iawn i'w dilyn.

I’r un perwyl, a gaf fi ddweud hefyd y bydd yn her fawr, os dof yn Ddirprwy Lywydd, i ddilyn y rôl a osodwyd ac a gyflawnwyd gan David Melding? Unwaith eto, Lywydd, credaf y byddai pawb yn y Siambr hon yn cytuno ei fod wedi cyflawni ei ddyletswyddau fel Dirprwy— [Cymeradwyaeth.]—cyflawni ei rôl fel Dirprwy yn anrhydeddus iawn.

Lywydd, mae llawer ohonom wedi bod ar daith hir gyda datganoli. Rwyf wedi bod yma ers y dechrau yn 1999 a bu’n fraint aruthrol gwylio datganoli’n tyfu a datblygu a’r sefydliad hwn yn tyfu a datblygu—yn datblygu ei bwerau, yn datblygu ei rôl a gwella’i enw da ymhlith pobl Cymru. Yn y dyfodol, yn ystod y pum mlynedd nesaf, fe welwn gynnydd pellach yn y pwerau hynny a gwella enw da Cynulliad Cenedlaethol Cymru ymhellach, gobeithio. Rwy'n credu ei bod yn adeg gyffrous iawn gyda Deddf Cymru a’r trefniadau etholiadol sydd i'w penderfynu yma yn cynnig posibiliadau newydd o ran y ffordd rydym yn trefnu ein hunain ac yn ymwneud â phobl Cymru.

Pe bawn yn dod yn Ddirprwy Lywydd, byddwn yn awyddus iawn i chwarae rôl yn datblygu’r gwaith hynod bwysig hwn. Credaf fod gennyf brofiad pwysig, o fod wedi bod yma ers 1999 a hefyd o fod wedi bod yn arweinydd y rhaglen ddeddfwriaethol ac yn Gwnsler Cyffredinol, yn ogystal ag Aelod o’r meinciau cefn yn fwy diweddar wrth gwrs. Felly, rwy’n meddwl bod gennyf lawer iawn o brofiad perthnasol a chredaf hefyd fod gennyf y gallu i gyflawni'r rôl hon yn effeithiol.

Lywydd, a gaf fi ddweud yn olaf ei bod hi’n amlwg yn bwysig iawn sicrhau'r cydbwysedd cywir rhwng y Llywodraeth a'r gwrthbleidiau ac yn fy marn i, yn fwy hanfodol i sicrhau bod hawliau Aelodau’r meinciau cefn nid yn unig yn cael eu gwarchod, ond yn cael eu gwella? Felly, yr hyn y byddwn yn ei ddweud i gloi yw hyn; pe bawn yn dod yn Ddirprwy Lywydd, fy mlaenoriaeth bennaf un fyddai bod yn ddiduedd ac yn deg â phawb, a gofynnaf am eich cefnogaeth ar y sail honno.

Diolch, Lywydd, a llongyfarchiadau.

Can I add my thanks to both Rosemary Butler and to David Melding for the times that they were in the Chair during the last Assembly? I’ve come to this fifth Assembly, like John, having been here since 1999, but having grown up with the devolution journey, having grown up being frustrated with the devolution journey on the way, but nevertheless having seen this institution become very much part and parcel of the people of Wales’s legislative programme, but also a way in which we now in Wales can do things differently and separately.

I’d like to echo what John has said. You will all know my frustration, but you’ll also know that I’m an independent-minded person—you’d better ask the front row about how independent minded I was in the last Assembly or Assemblies before—but I have always thought that there is a place here for people who can develop those ideas, develop those skills and be fair to backbenchers. I think John and I both feel that as backbenchers.

I want to develop the women in political life and the Women in Public Life that the former Presiding Officer took—. But I also want to see—. We’re under-represented for people with disabilities and I think we still have a long way to go in the field of disability in accessing people with disabilities—actually allowing them to come forward and play their role in society.

So, I’m asking for support today. I’ve done 17 years. I feel that now is the time for me to come and support the Presiding Officer in changing this fifth Assembly, which will be different. Each one has been different. And I think that this is the time now for me to say: I think I’ve got some new ideas, I’ve got some independent ideas, but I want to listen to all your ideas as well and I want to take them forward together, collectively, as an Assembly, as an institution, but, above all, while remembering that the people of Wales are there and we should be there to serve them. Diolch yn fawr iawn.

Thank you, Presiding Officer, and congratulations.

A gaf fi ychwanegu fy niolch i Rosemary Butler ac i David Melding am yr adegau y buont yn y Gadair yn ystod y Cynulliad diwethaf? Deuthum i’r pumed Cynulliad hwn, fel John, o fod wedi bod yma ers 1999, ond o fod wedi tyfu i fyny gyda thaith datganoli, o fod wedi tyfu i fyny’n rhwystredig â thaith datganoli ar y ffordd, ond o fod wedi gweld y sefydliad hwn, er hynny, yn dod yn rhan annatod o raglen ddeddfwriaethol pobl Cymru, ond hefyd yn ffordd y gallwn ni yng Nghymru wneud pethau'n wahanol bellach, ac ar wahân.

Hoffwn adleisio'r hyn a ddywedodd John. Bydd pawb ohonoch yn gwybod am fy rhwystredigaeth, ond byddwch hefyd yn gwybod fod gennyf feddwl annibynnol—byddai’n well i chi ofyn i'r rhes flaen ynglŷn â pha mor annibynnol fy marn oeddwn i yn y Cynulliad diwethaf neu'r Cynulliadau cyn hynny—ond rwyf bob amser wedi meddwl bod lle yma i bobl sy'n gallu datblygu’r syniadau hynny, datblygu'r sgiliau hynny a bod yn deg ag Aelodau’r meinciau cefn. Rwy’n meddwl bod John a minnau ein dau’n teimlo hynny fel Aelodau'r meinciau cefn.

Rwyf eisiau datblygu menywod mewn bywyd gwleidyddol a Menywod mewn Bywyd Cyhoeddus y cymerodd y cyn-Lywydd—. Ond rwyf hefyd yn awyddus i weld—. Nid oes gennym gynrychiolaeth ddigonol ar gyfer pobl ag anableddau ac rwy'n credu bod gennym ffordd bell i fynd o hyd ym maes anabledd o ran dod i gysylltiad â phobl ag anableddau—caniatáu iddynt ddod ymlaen mewn gwirionedd a chwarae eu rhan mewn cymdeithas.

Felly, rwy'n gofyn am gefnogaeth heddiw. Rwyf wedi gwneud 17 mlynedd. Rwy'n teimlo mai nawr yw’r amser i mi gynorthwyo'r Llywydd i newid y pumed Cynulliad hwn, sy’n mynd i fod yn wahanol. Mae pob un wedi bod yn wahanol. Ac rwy’n meddwl mai nawr yw’r amser i mi ddweud: credaf fod gennyf syniadau newydd, mae gennyf syniadau annibynnol, ond rwyf am wrando ar eich holl syniadau chi yn ogystal ac rwyf am eu datblygu gyda'n gilydd, ar y cyd, fel Cynulliad, fel sefydliad, ond yn anad dim, gan gofio bod pobl Cymru yno ac y dylem fod yno i'w gwasanaethu. Diolch yn fawr iawn.

Byddwn nawr felly yn gohirio’r cyfarfod er mwyn caniatáu i’r bleidlais gudd gael ei chynnal. Bydd yr Aelodau unwaith eto’n cael 30 munud i fwrw eu pleidlais, ac, unwaith eto, bydd y pleidleisio yn digwydd yn ystafell friffio 13. Rwyf felly yn gohirio y cyfarfod.

We will now adjourn the meeting to allow the secret ballot to take place. Members will once again have 30 minutes to cast their vote, and, once again, the voting will take place in briefing room 13. I therefore adjourn the meeting.

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 14:25.

Plenary was suspended at 14:25.

Ailymgynullodd y Cynulliad am 14:58, gyda’r Llywydd yn y Gadair.

The Assembly reconvened at 14:58, with the Presiding Officer in the Chair.

Gynulliad, rwyf nawr mewn sefyllfa i adrodd ar ganlyniad y bleidlais gudd ar gyfer y Dirprwy Lywydd. Fe gafodd John Griffiths 29 pleidlais ac Ann Jones 30 pleidlais. Rwy’n datgan, felly, yn unol â Rheol Sefydlog 6.9, fod Ann Jones wedi ei hethol yn Ddirprwy Lywydd y Cynulliad Cenedlaethol.

Unwaith eto, cyn symud ymlaen, rwy’n credu ei bod hi’n briodol ein bod ni’n cydnabod gwaith y cyn-Ddirprwy Lywydd, David Melding: gwaith craff a diwyd yn ystod y Cynulliad diwethaf yma, yn y Siambr yma, y tu hwnt i’r Siambr yma, ac yn ei waith hefyd fel Cadeirydd amryw o bwyllgorau’r Cynulliad. Felly, a gaf i gymryd y cyfle i ddiolch i David Melding yn fawr iawn ar ran y Cynulliad yma? [Cymeradwyaeth.]

Rwy’n llongyfarch Ann Jones ar gael ei hethol yn Ddirprwy Lywydd, ac yn gofyn iddi, os ydy hi’n dymuno gwneud hynny, i roi ychydig eiriau i’r Cynulliad.

Assembly, I am now in a position to give you the result of the secret ballot for the Deputy Presiding Officer. John Griffiths received 29 votes and Ann Jones 30 votes. I therefore declare, in accordance with Standing Order 6.9 that Ann Jones is elected as Deputy Presiding Officer of the National Assembly for Wales.

Once again, before proceeding, I think it would be appropriate for us to acknowledge the work of the former Deputy Presiding Officer, David Melding: insightful and diligent work during this past Assembly, in this Chamber, beyond this Chamber and as Chair of Assembly committees. Therefore, may I take this opportunity to thank David Melding very much on behalf of this Assembly? [Applause.]

I congratulate Ann Jones on her election as Deputy Presiding Officer and ask, if she so wishes, whether she would wish to say a few words.

Diolch, Lywydd. Can I just say, ‘Thank you, John’, because John and I have spent lots of time walking corridors—haven’t we John—over the last couple of days? And I’d like to say thank you to John, because I think what we’ve done is we’ve worked together with the best interests of this Assembly at heart. And I haven’t had this slim a majority—I’ve been known to have slim majorities—but I haven’t had this slim a majority, but, nevertheless, can I thank everybody for their confidence in me? I promise I won’t let you down, and I promise that I will work very hard to make sure that this institution is regarded as what it should be and what it really is, and that is the best of the institutions across the UK. So, diolch yn fawr iawn; thank you. [Applause.]

Diolch, Lywydd. A gaf fi ddweud, 'Diolch, John', gan fod John a minnau wedi treulio llawer o amser yn cerdded coridorau—onid ydym, John—dros y diwrnodau diwethaf? A hoffwn ddiolch i John, oherwydd credaf mai’r hyn a wnaethom oedd gweithio gyda'n gilydd er lles y Cynulliad hwn yn y bôn. Ac ni chefais fwyafrif mor fain—cefais fwyafrifoedd main o’r blaen—ond ni chefais fwyafrif mor fain â hyn, ond er hynny, a gaf fi ddiolch i bawb am eu hyder ynof? Rwy’n addo na fyddaf yn eich siomi, ac rwy’n addo y byddaf yn gweithio'n galed iawn i wneud yn siŵr fod y sefydliad hwn yn cael ei gydnabod fel y dylai, a’r hyn ydyw mewn gwirionedd, sef y gorau o'r sefydliadau ar draws y DU. Felly, diolch yn fawr iawn; diolch. [Cymeradwyaeth.]

3. 3. Enwebu Prif Weinidog o dan Reol Sefydlog 8
3. 3. Nomination of First Minister under Standing Order 8

Rydym yn symud ymlaen felly at y busnes nesaf ar yr agenda, sef i enwebu’r Prif Weinidog. Yn unol â Rheol Sefydlog 12.11, y bwriad yw dwyn ymlaen enwebiadau ar gyfer y Prif Weinidog. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Os na, yna fe gymerwn ni yr enwebiadau ar gyfer y Prif Weinidog. A gaf i ofyn felly a oes yna unrhyw enwebiadau ar gyfer enwebu’r Prif Weinidog?

We therefore proceed to the next item of business, namely the nomination of First Minister. In accordance with Standing Order 12.11, the proposal is to bring forward nominations for a First Minister. Does any Member object? If not, we will take nominations for appointment as First Minister. May I ask whether there are any nominations for First Minister?

Can I nominate Carwyn Jones as the First Minister of Wales?

A gaf fi enwebu Carwyn Jones yn Brif Weinidog Cymru?

A oes unrhyw enwebiadau eraill?

Are there any other nominations?

Rydw i’n enwebu Leanne Wood fel Prif Weinidog Cymru.

I nominate Leanne Wood as the First Minister of Wales.

Gan fod dau enwebiad felly, byddaf yn cynnal nawr bleidlais drwy alw’r gofrestr, ac yn gwahodd pob Aelod sy’n bresennol i bleidleisio dros ymgeisydd. Byddaf yn galw pob Aelod sy’n bresennol yn nhrefn yr wyddor, a dywedwch enw’r ymgeisydd yr ydych yn ei gefnogi yn glir pan gewch eich galw, neu dywedwch yn glir eich bod yn dymuno ymatal. Yn unol â Rheol Sefydlog 8.2, ni chaniateir i’r Dirprwy Lywydd na minnau bleidleisio. Ac felly, yn nhrefn yr wyddor, fe rydw i yn galw chi i enwebu un o’r ddau ymgeisydd, neu i ymatal. Ac Mick Antoniw, felly, i ddatgan.

As there are two nominations, I will now conduct a vote by roll call and invite each Member present to vote for a candidate. I will call each Member present in alphabetical order. Please clearly state the name of the candidate you support when I call your name, or indicate that you wish to abstain. In accordance with Standing Order 8.2, neither the Deputy Presiding Officer nor I are permitted to vote. Therefore, in alphabetical order, I call for you to nominate one of the two candidates or to abstain, beginning with Mick Antoniw.

Carwyn Jones. [Laughter.]

Carwyn Jones. [Chwerthin.]

Dyna ni, felly, gymryd y bleidlais. Rhowch ychydig eiliadau i ni gasglu’r canlyniad.

We have taken the roll call. If we may now pause, we will confirm the result.

Canlyniad y bleidlais ar gyfer yr enwebiad ar gyfer Prif Weinidog oedd Carwyn Jones, 29, Leanne Wood, 29. Yn sgil y ffaith nad oes yna fwyafrif, fe rydwyf felly yn gohirio gweddill y cyfarfod yma am nawr ac yn cau’r cyfarfod.

The result of the vote for nomination as First Minister was Carwyn Jones, 29, Leanne Wood, 29. Following the fact that there is no majority, I therefore adjourn the remainder of this sitting for the time being and I therefore close this meeting.

Ataliwyd y cyfarfod am 15:08.

The meeting was suspended at 15:08.

Ailymgynullodd y Cynulliad am 15:47, gyda’r Llywydd yn y Gadair.

The Assembly reconvened at 15:47, with the Presiding Officer in the Chair.

Trefn, felly, Gynulliad.

Yn dilyn trafodaethau gyda’r grwpiau yma, mae’n amlwg imi na fyddai ail-agor enwebiadau ar gyfer Prif Weinidog heddiw yn dod â chanlyniad gwahanol i’r hyn a gafwyd ynghynt y prynhawn yma. Rwyf i, felly, yn dod â’r cyfarfod i ben, ac, yn unol â Rheol Sefydlog 12.8, byddaf yn sicrhau bod yr Aelodau’n cael gwybod mewn da bryd am ddyddiad ac amser y cyfarfod nesaf.

Order, therefore, in the Assembly.

Following discussions with the groups, it is evident to me that reopening nominations for First Minister today would not deliver a different result to the one we saw earlier. I therefore bring the meeting to a close and, in accordance with Standing Order 12.8, I will ensure that Members are notified in good time of the date and time of the next meeting.

Daeth y cyfarfod i ben am 15:48.

The meeting ended at 15:48.